زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر حسین كریمی؛ متخصص توانبخشی اعصاب اطفال، عضو مركز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال دانشگاه علوم بهزی

با پیشرفت علوم neonatology و توانایی بالای متخصصان  نوزادان برای  پایین آوردن mortality باعث شده انواع morbidity  افزایش  پیدا کند که بعضی از این عوارض مثل اشکالات مشخص ذهنی حرکتی ورفتاری که در اکثرا اوقات این اختلالات را درسنین بالای 2 سال تشخیص می‌دهند ولی اشکالات ظاهرا کوچکتری هم هستند که یا درسنین  قبل یابعد ازمدرسه تشخیص داده می‌شوند ویا هیچگاه تشخیص داده نمی شود و این کمبود راجزء کم استعدادی کودک قرار می‌دهند.

نظر از اینكه، لازم است با  بالا بردن امكانات علمی و عملی early detection و intervention  early  تا حد امکانات  موجود جلو این عوارض را هر چه بیشتر و كاملتر بگیریم ولی تعداد زیادی نوزاد هستند كه ظاهرا  فر آیند  تكاملی یا milestone  طبیعی را طی می‌كنند و یا گاهی با مختصری تاخیر انجام می‌دهند، در بین اینها كودكان را خواهیم داشت که به صورت‌های  مختلف از ا شكالات در حین تحصیل رنج می‌برند مثل كودكانی كه اشكال در توجه و تمركز  و یا اشكال در هماهنگی عملكردی اندام  در دست‌ها (بیشتر در fine mcvemt اشکال به وجود می‌آورند) و یا اشكال در تلفظ و یا چگونگی گفتار دارند. چنین كودكانی هم می‌توانند جزءکودکان  minimal brain damage محسوب شوند، که دربین این اختلالات گاهی به طریق‌های مختلفی كم و بیش راه‌های درمان احتمالی توانبخشی و رفتاری برای این كودكان مطرح است.  

نقش سیستم بویایی

سیستم بویایی ویا ofactory system را در فرآیندهای تشخیص ودرمان نورولوژی نقش بسیار ضعیفی داشته است ولی خوشبختانه درسال‌های اخیر با تحقیقات وسیعی كه در آمریكا و ژاپن راجع به نقش سیستم بویایی در رفتار، حركت و ذهن انجام گرفته، نقش واهمیت آن پر رنگ تر شده است. اکثر این تحقیقات در فرایندهای فیزیولوژیك،سالمندان كه به بیماری‌های پیشرونده مثل آلزایمر و پاركینسون مبتلا می‌شدند در اثر اشكال بویایی بود و همچنین در كودكان داون که به روند رو به رشد آلزایمر بوده‌اند به این نتایج رسیده‌اند. حس بویایی، حسی است كه باید به آن مجددا پرداخت وبه خصوص اینکه در سال‌های آینده كه حدس زده می‌شود، آلزایمر در سنین پایینتری ایجاد شودالبته در حال حاضر در سنین50-40 سالگی هم گزارش می‌شود.

تاثیر مفید حس بویایی در رفع اشكالات حافظه

اگر ارتباط آناتومیكی olfactory system را با hippocampus در نظر بگیریم، خواهیم دید همان طوری كه hippocampus یكی از سیستم‌هایی است که زود تخریب می‌شوند ولی خیلی سریع هم قابل بازسازی می‌تواند باشد، بازسازی این سیستم به وسیله سیگنال بویایی می‌تواند انجام گیرد و با توجه به عدم ورود مستقیم حس بویایی به تالاموس شاید از معدود، محركات سیستم حسی بویایی باشد كه حتی برای كودكان تشنجی هم می‌تواند مفید باشد و در ضمن این حس می‌تواند برای نوزادان minimal brain damage در رفع اشكالات حافظه مفید واقع شود. 

در سال‌های اخیر مقالات و كتب بسیار مفیدی برای چگونگی استفاده از فرآیندهای نورو فیزیولوژی olfactory system به چاپ رسیده و می‌تواند قابل استفاده برای همكاران پزشك، نورولوژیست‌ها قرار گیرد ولی این مقالات بیشتر در افراد نرمال و سالمندان و حداكثر در كودكان با بیماری‌های عصبی پیشرونده به خصوص سندرم داون است وهنوز تحقیقات طولی و میدانی خوبی در مورد فرایندهای نقصی بویایی نوزادان در شرایط Asphexia و Hypoxiaو اشكلات حافظه آنهابه حد کافی منتشر نشده است ولااقل به فراوانی مقالات فوق دیده نمی‌شود.

اما با توجه به گسترش رو به افزایش early intervention می‌توان گفت تحریک سیستم بویای از معدود مواردی است که  قبل از به کارگیری سایر حس‌ها برای early intervention در نوزادان به کارگرفته شود حتی می‌توان گفت، می‌توانیم قبل از early detetection آن را به كار برد چون حافظه كودكان در قرن اخیر به علت به كارگیری مانیتورهای مختلف درسنین حدود یک سال بیشتر درمعرض خطر قرارگرفته و دراین سنین هنوز ساختار چشم درحال تکمیل شدن است لذاباید دراین فرایند ابتدا پروسه حجم شناسی درکودک تکمیل گرددوپس ازآن به سطح پرداخته شود.

برای خواندن بخش دوم -تاثير حس بويايی در اختلال حافظه - اینجا کلیک کنید