زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر سید علیرضا مهدویانی

عوامل آغازگر شایع آنافیلاكسی

به طور كلی شایع‌ترین علت آنافیلاكسی، مواد غذایی است. محرك‌های شایع عبارتند از: آجیل، صدف، میگو، خرچنگ دریایی، فرآورده‌های لبنی، سفیده تخم‌مرغ و دانه‌های كنجد. گاه نیش زنبور نیز می‌تواند موجب آنافیلاكسی شود. اگر پس از خوردن غذاهای آلرژی‌زا ورزش كنید، موجب تحریك بیشتر و آنافیلاكسی می‌شود، در برخی موارد نادر، گرده‌ها و سایر آلرژن‌های استنشاقی (مواد ایجادكننده آلرژی) نیز ایجاد آنافیلاكسی می‌كنند. در برخی موارد واكنش‌های آلرژی‌زا درست شبیه آنافیلاكسی هستند ولی آنتی‌بادی ایمونوگلوبین ترشح نمی‌شود. از علل شایع این نوع آنافیلاكسی می‌توان به داروهایی مانند تركیبات مورفین اشاره كرد.

نشانه‌های آنافیلاكسی 
آنافیلاكسی ممكن است با خارش شدید چشم و صورت آغاز شود و در عرض چند دقیقه علائم به صورت جدی پیشرفت می‌كنند. این علائم شامل مشكلات تنفسی و بلع، درد شكمی، گرفتگی عضلات، تهوع، استفراغ، اسهال، كهیر و آنژیوادم می‌باشد. آنژیوادم تورمی است شبیه كهیر، با این تفاوت كه كهیر روی پوست به وجود می‌آید، اما آنژیو ادم در زیر پوست شكل می‌گیرد. اگر متوجه هر یك از این علائم شدید، به سرعت با اورژانس تماس بگیرید. این شرایط می‌تواند به سرعت موجب افزایش ضربان قلب، ضعف ناگهانی، شوك و در نهایت بی‌هوشی و مرگ شود.

تشخیص

معمولاً آنافیلاكسی را با علائم آن تشخیص می‌دهند. افراد با سابقه واكنش‌های آلرژیك امكان تشدید واكنش‌های آلرژیكی آنها وجود دارد. تست پوست می‌تواند موجب تشخیص و تأئید آنافیلاكسی شود. (اگرچه در مواردی كه احتمال واكنش‌های شدید وجود دارد، انجام این آزمایش توصیه نمی‌شود). تنها یك درمان برای رفع سریع آنافیلاكسی وجود دارد و آن تزریق اپی‌نفرین است. اپی‌نفرین (آدرنالین) به سرعت نشانه‌های آنافیلاكتیك را از بین می‌برد. به طور معمول تزریق از طریق یك دستگاه تزریق خودكار انجام می‌شود و رایج‌ترین محل تزریق، ران است. اگر فرد مبتلا به شوك آنافیلاكتیك شده باشد، اقدامات احیا (CPR) و كمك‌های حرفه‌ای نیز باید انجام شود.

علاوه بر اپی‌نفرین برای درمان شوك، مایعات و داروها به صورت داخل وریدی تزریق می‌شوند تا عملكرد قلب و گردش خون را بهبود بخشند. اگر به نیش زنبور و یا مواد دیگر كه موجب آنافیلاكسی می‌شوند، حساسیت دارید، باید همیشه آماده باشید و از پزشك خود درخواست كنید كیت تزریق اپی‌نفرین را برای‌تان تجویز كند و آن را همیشه همراه داشته باشید.

همیشه یك دستبند اخطار و یا گردن‌بند داشته باشید كه نشان دهد مبتلا به حساسیت هستید. گاهی این نشان ساده می‌تواند به دیگران اخطار دهد و پزشك یا افراد دیگر را از حساسیت شما مطلع كند. همانطور كه گفتیم، آنافیلاكسی را می‌توان براساس نشانه‌ها و علائم آن تشخیص داد و ارزیابی احتمال ابتلا به این پاسخ آلرژیك شدید، قبل از آنكه رخ دهد، دشوار است. با این حال افرادی كه سابقه واكنش‌های آلرژیك خفیف یا متوسط را دارند، بیش از سایرین در معرض ابتلا هستند. اگر پس از تزریق اپی‌نفرین، هنوز علائم آنافیلاكسی وجود داشت، حتماً با اورژانس تماس بگیرید.

پس از دریافت اپی‌نفرین، داروهای استروئیدی همچون متیل پردنیز و آنتی‌هیستامین به كاهش خارش و درمان كهیر كمك می‌كنند. اگر تنفس بیمار متوقف شد، به سرعت احیای قلبی را آغاز كنید و تا زمانی كه تنفس او به حالت عادی بازنگشته است، به این كار ادامه دهید. داروهای خاصی همچون بتابلوكرها (كه اغلب برای فشار خون بالا تجویز می‌شود) و مهار كننده‌های آنزیم آنژیو تانسین، ممكن است از درمان موفقیت‌آمیز یك واكنش آنافیلاكتیك خودداری كند. اگر گاهی مبتلا به واكنش‌های آلرژیكی می‌شوید و این داروها را مصرف می‌كنید، حتماً با پزشك معالج خود مشورت كنید؛ شاید امكان تعویض و تجویز داروی جدید وجود داشته باشد.

پیشگیری

 اگر به نیش حشرات و یا هر یك از مواد غذایی آلرژی‌زا حساسیت دارید:  از پزشك خود در مورد آلرژن‌ها سوال كنید و از او راه‌های چگونگی اجتناب از این مواد را بپرسید.   قبل از پذیرش هر نوع دارو، به خصوص داروهای تزریقی، به پزشك خود اطلاع دهید كه به چه موادی آلرژی‌ دارید؛ به خصوص به دندانپزشك.  همیشه تا 15 دقیقه پس از دریافت هر نوع تزریقی در سالن انتظار مطب دندانپزشكی بنشینید و هرگونه واكنشی را حتی به ظاهر خفیف با پزشك در میان بگذارید.  دستبند یا آویز هشداردهنده خود را همیشه به همراه داشته باشید. 

اگر به نیش حشرات آلرژی دارید، در خارج از منزل، به خصوص در پارك و جنگل از لباس‌های محافظ استفاده كنید.  اگر آلرژی شما به مواد غذایی است، در رستوران‌ و جاهای دیگر، حتماً مراقب باشید و در مورد مواد به كار رفته غذا آشپز سوال كنید.  چگونگی استفاده از كیت اپی‌نفرین را به خانواده، دوستان و همكاران خود آموزش دهید و در تمام اوقات یك كیت همراه خود داشته باشید.  اگر بیمار، یك كودك است، حتماً باید پدر و مادر، دوستان و معلم‌های او طرز استفاه از كیت را برای مواقع اضطراری بدانند.  با بروز اولین نشانه‌ها از یك واكنش شدید، تزریق را انجام دهید  منتظر نمانید تا كاملاً مطمئن شوید، برای كمك‌های اضطراری فوراً با اورژانس تماس بگیرید.