زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر اكبر كوشانفر

مسمومیت با تریاك (عصاره خشخاش) عملا همان مسمومیت با مرفین است، زیرا 50 درصد آلكانوئیدهای فعال تریاك را مرفین تشكیل می‌دهد و سایر آلكالوئیدهای تریاك، اثر مركزی قابل توجهی ندارند.

مرفین در سال 1805 توسط Ser Tumey كشف شد كه اثر آن را روی خود تجربه كرد و موجب مرگ او شد. نام مرفین نیز از خواب Morpheus گرفته شده است.

مرفین و سایر آلكالوئیدهای تریاك دارای مصارف گوناگونی در پزشكی هستند. تنتوراپیوم (Laudanum) الگزیر Paregorique (5/0 گرم گرد تریاك باكامفروانكل)، كدئین دی هیدرومورفینون (Diaudid) دی فنوكسیلات (Lomutil) مپریدین، متادون از مشتقات معمولی مرفین می‌باشند كه در درمان‌شناسی به كار می‌روند.

مسمومیت با تریاك یا فرآورده‌های آن نزد نوزادان و شیرخواران مشاهده می‌شود. در یك بررسی در سال 1357 به مدت دو سال 170 مورد و در سال 1360 مدت یك سال 210 مورد مسمومیت با تریاك به درمانگاه مسمومین كودكان بیمارستان لقمان حكیم مراجعه و بررسی شده است. شایع‌ترین سن مسمومیت 6-2 ماهگی است.

تجویز تریاك به عوامل مختلف بستگی دارد، مهم‌ترین آن دردهای كولیكی شیرخواران است كه در خانواده‌ها نشانه بیماری به ویژه دردگوش تلقی می‌شود. عامل دوم، وضع اقتصادی نامناسب خانواده و زیاد بودن تعداد فرزندان خانواده است كه سبب می‌شود مادر و اطرافیان با ساكت كردن شیرخواران، بهتر به كارهای دیگر خانه رسیدگی كنند.

در فصل پاییز و زمستان و سرما به علت شیوع بیماری‌های تنفسی به صورت سرفه، تنگی نفس و گرفتگی بینی مصرف این نوع تركیبات در خانواده‌ها بیشتر می‌شود. مواردی از مسمومیت با تریاك به علت مصرف قرص و شربت دی‌فنوكسیلات و الگزیر پارگوریك برای درمان اسهال شیرخواران توسط والدین یا تجویز پزشك مشاهده می‌شود.

در اغلب موارد مسمومیت كودكان با تریاك و موارد نادر با شیره سوخته تریاك و خشخاش بوده است.

مسمومیت

اثرات سمی مرفین عموما شناخته شده است از لحاظ سم‌شناسی اثر ضعیفی مرفین بر روی دستگاه عصبی مركزی؛ به خصوص مركز تنفس كاملا مشخص و آشكار است. مقدار سمیت تریاك در افراد مختلف بسته به نسبت آنها نسبت به آلكالوئیدهای تریاك متفاوت است؛ ولی به طور متوسط مقدار سمیت تریاك را بین 2-1 گرم و مقدار كشنده آن را 5-2 گرم ذكر می‌كنند.

در مورد مرفین مقدار بیشتر از یك میلی‌گرم برای هر 5 كیلوگرم وزن بدن توكسیك است. دوز كشنده مرفین را 2/0 گرم ذكر كرده‌اند در شیرخواران 10-2 قطره اپیوم سبب مرگ شده است. نوزادان و شیرخواران مقاومت كمتری در برابر مرفین دارند. نوزادان مادران معتاد ممكن است در هنگام تولد دچار اختلال‌های تنفسی یا حتی آپنه كامل باشند.

علایم و نشانه‌های مسمومیت حاد با تریاك

تریاك از تمام مخاط‌ها، دهان و بینی دستگاه گوارش و تنفسی (به صورت تدخین) جذب می‌شود. شروع اثر 15 دقیقه و مدت آن 5-3 ساعت است.

علائم مسمومیت معمولا در عرض 30-20 دقیقه بعد از خوردن آن ظاهر می‌شود. علائم مسمومیت با مرفین روی هم رفته شامل اكثر علائم دپرسیون دستگاه عصبی مركزی است.

علائم مسمومیت با تریاك

مردمك نقطه‌اش شكل (Pinpoint Pupils) تشنج و اغما و اختلال عمیق تنفسی به صورت آپنه (گرچه در تمام موارد صدق نمی‌كند) غالبا دلیل مسومیت با تریاك است و در این‌گونه موارد باید به فكر Opium Poisoning بود. به طور كلی مهم‌ترین علائم مسمومیت با تریاك عبارتند از:

1- خواب آلودگی تدریجی، Stupor، بی‌حالی، پستان نگرفتن، گیجی، اختلال‌های حسی و كاهش رفلكس‌های نوزادی

2- بی‌قراری شدید، هذیان و به ندرت تشنجات صرعی شكل به صورت تشنج خونیك و كلونیك، اغمای توام با شلی عضلات و از بین رفتن رفلكس‌های سطحی و عمقی؛ همچنین علامت ؟؟؟ ممكن است ظاهر شود.

3- Myusis دو طرفه نقطه‌ای شكل همراه با از بین رفتن رفلكس مردمك‌ها نسبت به نور و تطابق مردمك‌‌ها كه ممكن است در جریان آسفیكسی نهایی مجددا متسع شوند.

4- كاهش شدید تنفس به صورت آپنه همراه با تهویه كافی ریوی و سیانور، اختلال‌های ریتم تنفسی و عوارضی مانند خیز حاد ریه، پنومونی و اسپیراسیون ممكن است جلب توجه كند.

5- تهوع و استفراغ ضعیف و كند شدن تنفس بیمار و افت فشار خون تا حد شوك، همچنین ادرار به میزان قابل توجهی كاهش می‌یابد یا قطع می‌شود.

6- خارش جلدی گاهی همراه با بثورات كهیری می‌باشد. پوست بدن سرد و رنگ‌پریده است و درجه حرارت بدن سقوط می‌كند. آزمایش خون یك لكوسیتوز 28-10 هزار را نشان می‌دهد.

تشخیص افتراقی

در مسمومیت با باربیتوریك‌ها وضع مردمك‌های چشم متغیر است و به طور معمول ابتدا میدریاز و سپس میوزیس می‌كند. علاوه بر این، در مسمومیت با داروهای خواب‌آور برعكس مسمومیت با مرفین، واكنش به نور معمولا به طور خفیف مثبت است.

ضایعات عروقی مغز در تشخیص افتراقی مطرح می‌شود، اما نبود میوزیس و رفلكس‌های چشمی به تشخیص این عارضه كمك می‌كند. همچنین رنگ صورت این بیماران تا حدودی قرمز و برافروخته است؛ در حالی كه در مسمومیت با مرفین صورت بیمار رنگ پریده و متمایل به خاكستری است.

همچنین در فصل زمستان به علت شیوع بیماری‌های تنفسی (برونشیولیت و دیسترس تنفسی) نباید از موارد مسمومیت با تریاك غافل بود...