دکتر عبدالکریم پژومند؛ رییس مرکزتحقیقات مسمومین؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی
اولین بار در سال 1930 باربیتورات‌ها برای مصارف خواب‌آوری و سپس آرام‌بخشی وارد صحنه پزشکی دنیا و پس از آن برای درمان مورد استفاده قرار گرفتند اما متاسفانه با همان سرعت خطرات مرگ‌آفرینی درحوادث Overdose چه با انگیزه خودکشی و چه به صورت اتفاقی روشن شد.
این خطرات و به علاوه اندکس درمانی بسیار تنگ، دانشمندان را به دنبال ترکیبات Sedative Hynotics مطمئن فرستاد. نتیجه آن تولید ترکیبات مطمئن و بی‌خطر به نام بنزودیازپین‌ها بودکه به بازار عرضه شدند. نخستین نوع این ترکیبات کلردیازپوکسید بود که هنوز موفق‌ترین آنها است.
بنابراین به جز فنوباربیتال به جهت مصرف ضدتشنجی و نوع سریع‌الاثر باربیتورات که در بیهوشی مورد استفاده قرار می‌گیرد، ترکیبات بنزودیازپین جایگزین ترکیبات باربیتورات‌ها شد.
آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها
سداتیوهیپنویک Sedative Hypnotics به ده گروه زیر تقسیم می‌شوند:
1- بنزودیازپین (کلرودیازپوکسید، دیازپام، اگزازپام، لورازپام)
2- اترهای حلقوی (پارا آلدهید)
3- باربیتورات‌ها (لومینال، آمیتال، سکونال، تیوپنتال)
4- کلرال‌ها [کلرال هیدرات (اکوکلرال شربت و شیاف قرص) تری کلونوس]
5-کاربامات‌های پروپاندیول (مپروبامات‌ها)
6- یورتان‌ها ([Eth[Valmid] [آرام بخش])
7- Piperidinediones (گلوت تی‌میدها [Doriden]خواب‌آور)
8- Quinazolines (متاکوالن [خواب‌آور])
9- کاربینول‌ها (Ethchlorvynal [ضد اضطراب])
10- ترکیبات بورمور(Brumoral)
علایم شایع در مسمومیت‌های Sedative Hynotices
خفیف تا متوسط: سنگین شدن کلام Slurres Speech آتاکسی Incoordination
متوسط تا شدید: استوپور- کما. از دست دادن عکس‌العمل‌های نورولوژیکی در اکثریت موارد.
تابلوی مرگ: دپرسیون کامل CNSتنفسی
بنزو دیازپین‌ها
کلردیازپوکسید اولین آنهاست. بنزو دیازپین‌ها بعد از موفقیت درکنترل تشنج به وسیله دیازپام به سرعت معروف شدند. در حال حاضر 28 تنوع دارویی در جهان، 13 تنوع در آمریکا و 6 تنوع در ایران وجود دارد. علاوه بر اثرات آرام‌بخشی و خواب‌آوری برای دردهای نیروماسکولار، کنترل تشنج در محرومیت به‌خصوص محرومیت الکل (کلرودیازپوکسید) در بیهوشی نیز در مرحله قبل از آنستزی نیز استفاده می‌شود. مصرف آن عمدتا خوراكی، تزریق عضلانی و در برخی موارد تزریق وریدی است.
عوارض BZD
ضعف، سردرد، تاری دید، سرگیجه، استفراغ، اسهال، درد در فقسه صدری، مصرف همزمان اتانول بسیار خطرناک است و حتی موجب مرگ می‌شود.
تنها در دوزهای بالا مرگ و میر نادر است، مگر مصرف همزمان با داروهای CNS دیگر. وجود مسمومیت طولانی و شدید با لورازپام، آلپرازولام و تریازولام افراد سالمند دیده می‌شود.
در صورت سریع تزریق دیازپام I.V، هیپوتانسیون شدید ناگهانی و ایست تنفسی می‌دهد، برخلاف روش تزریقی، راه دهانی آن تاخیری ولی مطمئن است.
آنتی دوت آن فلومازنیل نام شیمیایی ایمیدازوبنزودیازپین به صورت رقابتی در رسپتورهای BZD موثر است. این آنتی‌دوت با نام تجاری Anexate آمپول آن 5 سی‌سی و 05/0 میلی‌گرم ماده موثر دارد كه 2 تا 5 دقیقه اثر می‌کند، حداکثر دوزدرمانی 2 میلی‌گرم است.
باربیتورات‌ها Barbiturates
از مشتقات اسید باربیتوریک که خود CNS دپرسانت نیست:
طولانی‌اثر: مانند لومینال یا فنوباربیتال؛ دوز درمانی 100 تا 200 میلی‌گرم و طول اثر بیشتر از 6 ساعت، سطح خونی درمانی 5/3 – 1 mg/dl، سطح خونی خطرناک 9 mg/dl و دوزکشنده 10 - 5 گرم فنوباربیتال.
متوسط‌الاثر: مانند آمیتال یا آموباربیتال؛ دوز درمانی 50 تا 200 میلی‌گرم؛ طول اثر کمتر از 3-6 ساعت، سطح خونی درمانی 03/0 تا 5/0 mg/dl، سطح خونی خطرناک 5/5 mg/dl و دوزکشنده 3-6 گرم
کوتاه‌اثر: مانند سکونال یا سکوباربیتال؛ دوز درمانی 100 تا 200 میلی‌گرم، طول اثر کمتر از 3 ساعت، سطح خونی درمانی
01/0 تا 001/0 mg/dl و سطح خونی خطرناک 5/5 mg/dl. طول اثر اولترا شورت اکتینگ مانند تیوپنتال کمتر از 20 دقیقه و برخلاف طولانی اثر نوع Ul.Sh.Act شدیدا در چربی حلالیت دارد.
