تحریریه زندگی آنلاین : توانایی افراد و وارثین و ذینفعان در ایجاد تغییرات در وصیت‌نامه یا موارد مربوط به نحوه تقسیم اموال و ارثیه، از مسائلی است که ذهن افراد را به خود مشغول کرده است و خیلی از آن‌ها سؤالات مختلفی را در رابطه با این موضوعات دارا هستند و می‌خواهند بگویند که حدود اختیاراتشان تا کجا می‌باشد. در این مطلب سعی داریم تا مسائل مربوط به ارثیه و تقسیم‌نامه ارث و وارثین را بررسی نماییم و مورد مطالعه قرار دهیم.
تقسیم‌نامه چیست؟
تقسیم در لغت به معنای قسمت کردن یا بخش کردن مالی میان شرکا و تعیین کردن سهم هر یک مانند تقسیم مال مشاع منقول و غیرمنقول میان شرکا یا قسمت کردن ماترک متوفی بین ورثه یا تقسیم مال الشرکه می‌باشد.
با توجه به ماده 589 قانون مدنی: هر شریک المال می‌تواند هر وقت تقاضای تقسیم مال مشترک را بنماید مگر در مواردی که تقسیم به موجب این قانون ممنوع یا شرکاء به وجه ملزمی ملتزم بر عدم تقسیم شده باشند.
همچنین در ماده 597 قانون بیان شده است که: تقسیم ملک از وقف جایز است ولی تقسیم مال موقوفه بین موقوف علیهم جایز نیست.
با استناد به ماده 599 قانون مدنی: تقسیم بعد از آنکه صحیحا واقع شد لازم است و هیچ یک از شرکاء نمی‌تواند بدون رضای دیگران از آن رجوع کند
و ماده 606 قانون مدنی نیز به این موضوع اشاره کرده و در آن اظهار شده است که هر گاه ترکه میت قبل از اداء دیون تقسیم شود و یا بعد از تقسیم معلوم شود که بر میت دینی بوده است طلبکار باید به هر یک از وراث به نسبت سهم او رجوع کند و اگر یک یا چند نفر از وراث معسر شده باشد طلبکار می‌تواند برای سهم معسر یا معسرین نیز به وارث دیگر رجوع نماید.
بیشتربخوانید:
دانستنی های حقوقی پیرامون پارکینگ ساختمان
تنظیم تقسیم‌نامه چه شرایطی را دارا می‌باشد؟
با توجه به قانون، تا زمانی که برای یک ملک مشاع، تقسیم‌نامه تنظیم نشده باشد، هیچ مالکی شش‌دانگ را دارا نخواهد بود و حتماً باید تقسیم‌نامه‌ای به این منظور تنظیم گردد و برای این کار تمام مالکین باید رضایت داشته باشند.در برخی مواقع، ممکن است مالکین به جای تقسیم‌نامه رسمی، توافقنامه‌ای را با هم تنظیم و امضا کرده باشند که همان‌طور که گفته شد، این سند فاقد اعتبار خواهد بود و در این صورت ملک، به صورت قانونی تقسیم نشده است و حتماً باید تقسیم‌نامه رسمی تنظیم گردد.
تنظیم تقسیم‌نامه از طرف دادگاه در چه حالتی ممکن است؟
همان‌طور که پیش‌تر بیان شد در حالت کلی، تقسیم‌نامه توسط خود افراد و با توافق بین خودشان تنظیم می‌شود. اما در صورتی که افراد نتوانند به توافق برسند یا یکی از ذینفعان مانند یکی از وارثین، ادعا کند که تقسیم‌نامه به صورت ناعادلانه در حال تنظیم است، می‌تواند درخواست خود را به دادگاه اعلام کنند و دادگاه پس از انجام بررسی‌های مربوطه، بر اساس قوانین و به صورت عادلانه اموال را میان ورثه تقسیم کند و تقسیم‌نامه‌ای را با توجه به قانون و حدود اختیارات تنظیم نماید. لازم به ذکر است که تنظیم تقسیم‌نامه با توجه به منقول یا غیرمنقول بودن اموال، به انواع مختلفی تنظیم می‌شود که در ادامه آن‌ها را بیان خواهیم کرد.
تنظیم تقسیم‌نامه برای اموال غیرمنقول
برای تنظیم این نوع تقسیم‌نامه لازم است تا تمامی اسناد مالکیتی که به متوفی تعلق دارد، از طرف ورثه به دادگاه تقدیم گردد تا پس از آن، دادگاه از صحت اسناد و وجود املاک متوفی اطمینان حاصل کند و تحقیقات لازم را انجام دهد و در مرحله بعدی اگر مشکلی در اسناد و مدارک وجود نداشته باشد باید مدارک مربوط به پرداخت مالیات یا معافیت از آن به دادگاه اعطا شود تا پس از آن دادگاه بتواند به طور دقیق تقسیم‌نامه را تنظیم نماید.
بیشتربخوانید:
مراحل قانونی اثبات ضرب‌وجرح همسر
ثبت تقسیم‌نامه به چه صورت ممکن است؟
در حالت کلی ثبت تقسیم‌نامه از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که اگر برای ملکی تقسیم‌نامه در نظر گرفته نشده باشد، آن ملک مشاع در نظر گرفته شده و هرگونه دخل و تصرف توسط یکی از شرکا بدون اجازه شرکای دیگر غیر قانونی در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، در حالت کلی ثبت تقسیم‌نامه الزامی نیست و نمی‌توان افراد را مجبور به ثبت آن کرد. همچنین لازم است بدانیم که اگر افراد بخواهند سهم خود را مشخص کنند می‌توانند از طریق سازمان ثبت پیگیری‌های لازم را انجام دهند و به صورت رسمی تقسیم‌نامه را ثبت نمایند. با این وجود در می‌یابیم که تقسیم‌نامه‌های غیررسمی دارای اعتبار نیستند و به راحتی قابلیت ابطال دارند و هیچ محکمه‌ای نیز، آن را نمی‌پذیرد.
تنظیم تقسیم‌نامه برای اموال منقول
در صورتی که ورثه یا افراد ذینفع بخواهند اموال منقول را تقسیم کنند و برای آن تقسیم‌نامه تنظیم نمایند، باید درخواست خود را به دادگاه ارائه دهند تا تقسیم‌نامه رسمی تنظیم کند و برای این کار باید گواهی انحصار وراثت را به دادگاه ارائه نمایند و همچنین هویت خود را احراز کنند تا پس از مشخص شدن اموال متوفی و اعلام آن، ورثه با رعایت مفاد قانونی به توافق بین خودشان برسند و به ثبت سند اقدام نمایند.همچنین لازم به ذکر است که اگه تقسیم‌نامه رسمی تنظیم نشده باشد و یکی از مالکین نسبت به مقدار ملک خود اعتراض داشته باشد نمی‌تواند از آن توافق‌نامه برای اثبات ادعای خود استفاده نماید چرا که در دادگاه پذیرفته نخواهد بود.
وصیت‌نامه و ارتباط آن با تقسیم‌نامه
همان‌طور که می‌دانیم، تقسیم اموال متوفی پس از فوت، از طریق وصیت‌نامه وی صورت می‌گیرد و افراد در ابتدا به وصیت‌نامه مراجعه می‌نمایند تا بر اساس آن، اموال را به صورت عادلانه بین ورثه تقسیم نمایند. اما در برخی موارد ممکن است که وصیت‌نامه وجود نداشته باشد یا در آن نکات نام مفهومی در رابطه با نحوه تقسیم دقیق وجود داشته باشد. در این صورت لازم است تا در رابطه با اموال تقسیم‌نامه‌ای صادر شود، تا با استفاده از آن، اموال متوفی به صورت عادلانه بین وارثین تقسیم شود و به هر شخص، مقداری که باید، عطا شود.
بیشتربخوانید:
موارد حقوقی قبل از ازدواج
بررسی نحوه تقسیم ارث با توجه به قانون مدنی
در بسیاری از مواقع این سؤال برای افراد پیش می‌آید که اموالشان پس از مرگ به چه کسانی می‌رسد و با توجه به چارچوب قانون مدنی چگونه تقسیم می‌شود. با استناد به مواد ۶۰۰ تا ۶۰۲ قانون مدنی که در آن‌ها به مسائل مربوط به تقسیم ارث پرداخته شده است، متوجه می‌شویم که اگر تقسیم ارث به صورت نادرستی انجام شده باشد امکان ابطال آن وجود دارد و می‌توان آن را تصحیح کرد. برای مثال در ماده ۶۰۰ قانون مدنی بیان شده است: هر گاه در حصه یک یا چند نفر از شرکا عیبی ظاهر شود که در حین تقسیم عالم به آن نبوده شریک یا شرکای مزبور حق دارند تقسیم را به هم بزنند. و با توجه به ماده ۶۰۱ قانون مدنی: هرگاه بعد از تقسیم معلوم شود که قسمت، غلط واقع شده است تقسیم باطل می‌شود و همچنین با در نظر گرفتن ماده ۶۰۲: هرگاه بعد از تقسیم معلوم شود که مقدار معینی از اموال تقسیم شده مال غیر بوده است در صورتی که مال غیر در تمام حصص مفروزا به تساوی باشد، تقسیم صحیح و الا باطل است.
در چه صورت می‌توان تقسیم‌نامه ارث را باطل کرد؟
در حالت کلی، در صورت بروز یکی از سه موارد زیر، افراد می‌توانند تقسیم‌نامه ارث را باطل نمایند. حالت اول زمانی است که اموال غیر بین اموال متوفی تقسیم شود و این به این معنا است که مثلاً یک پدر قبل از فوت خود قسمتی از اموال خود را بین دو فرزند تقسیم کرده باشد و برای دیگر فرزندان خود مالی را در نظر نگرفته باشد و فرزندان بی نصیب، بدون توجه به ذینفعان و وصیت پدر، مال را بین خودشان تقسیم کنند. در این صورت افراد ذینفع و صلاحیت دارند می‌توانند این تقسیم‌نامه را باطل نمایند. دومین مورد زمانی اتفاق می‌افتد که در تقسیم اموال متوفی بین وراث، مال معیوبی به یکی از وارثان برسد و او از این موضوع خبر نداشته باشد. در این صورت می‌تواند تقسیم‌نامه را باطل کند و مسئولیت نگهداری آن مال و مالکیت را از خود سلب نماید. آخرین مورد نیز زمانی اتفاق می‌افتد که سهم ارث به صورت نابرابر تقسیم شده باشد و برای مثال وقتی مادر یک خانواده فوت می‌کند و دارای چهار فرزند با سنین مختلف بوده باشد، به فرزندان کوچک‌تر به دلیل کم بودن سن آن‌ها سهم ارث کمتری داده شود و بزرگ‌ترها سهم بیشتری تعلق بگیرد، افراد ذینفع و کسانی که به نفعشان عمل نشده است می‌توانند علیه این تقسیم‌نامه اعتراض کرده و تقسیم‌نامه را ابطال نمایند.
بیشتربخوانید:
قوانین توقیف دیه و برداشت مهریه از آن
تنظیم تقسیم‌نامه عادی زمین چگونه صورت می‌گیرد؟
در حالت کلی ورثه می‌توانند به دو روش، تقسیم‌نامه عادی زمین تنظیم نمایند:
* افراز
افراز به این معناست که زمین به بخش‌های مختلف تقسیم شود و برای هریک از بخش‌های آن، مالک تعیین شود. در واقع با افراز زمین، رابطه مشارکت بین ورثه از بین می‌رود و هر کدام از ورثه، سهم خود را از زمین متوفی می‌گیرند و همچنین برای هر کدام از ورثه، سند جداگانه‌ای تنظیم می‌گردد.
لازم به ذکر است که چند نکته در رابطه با افراز وجود دارد که در ادامه بیان خواهیم نمود:
افراز می‌تواند بین خود ورثه و توسط آن‌ها، یا توسط دادگاه انجام شود و همچنین برای اجرای آن، حتماً باید بین ورثه اختلاف وجود داشته باشد.علاوه بر آن، مال موضوع متن در تقسیم‌نامه عادی زمین باید اجزای مساوی را دارا باشد و تنها در این صورت، قابل افراز می‌باشند.انتخاب سهم برای هر یک از ورثه نیز می‌تواند بر اساس تراضی در نمونه تقسیم‌نامه عادی زمین انجام شود یا به وسیله قرعه صورت گیرد.
* تفکیک
تفکیک به منظور تقسیم مال غیرمنقول به قطعات کوچک‌تر است. تفکیک در مورد مسئله‌ای که موضوع آن زمینی 1000 متری است و قرار است به قطعات 200 متری تقسیم گردد، به صورت‌های زیر واقع شود:
به منظور تنظیم متن نمونه تقسیم‌نامه عادی زمین یا صدور سند مالکیت مفروزی یا ابطال سند اولیه یا انتقال قطعات تفکیک شده به صورت مفروز و جدا جدا.
