فاطمه تورنگ
بیماری سلیاک یا آنتروپاتی حساس به گلوتن، بیماری است که فرد بطور ژنتیکی به پروتئین گلوتن حساس می‌باشد و با خوردن موادغذایی حاوی این ماده، پاسخ ایمنی نامناسبی از طریق سلول‌های ایمنی T-cellبروز می‌کند. این پاسخ منجر به واکنش ایمنی می‌شود. درصورتیکه درمان شروع نشود، پاسخ ایمنی و التهابی به مخاط روده آسیب می‌زند که با تغییر در ترشح نوروپپتیدها همراه است.
با ادامه بیماری پرزهای روده آتروفی و پهن می‌شود و در تولید آنزیم‌های دی ساکاریداز و پپتیداز اختلال ایجاد می‌شود. این آنزیم‌ها برای هضم قندها و چربی‌ها مورد نیازند، بنابراین هضم مواد مغذی مختل می‌شود. اشکال در حامل‌های مورد نیاز برای حمل مواد مغذی در خون بر شدت سوءتغذیه ایجاد شده در اثر اختلال هضم و جذب افزوده و سرانجام بیمار را در معرض سوءتغذیه شدید قرار می‌دهد. به علاوه، پاسخ‌های اتوایمیون ایجاد شده موجب اختلال در عملکرد بسیاری از ارگان‌های بدن می‌شود.
غذاهای خانگی
در تهیه غذاهای خانگی هم باید به جای آرد گندم از آردسیب زمینی، ذرت، برنج، سویا ویا لوبیا استفاده كنید. مطمئنا پیروی از چنین رژیمی دشوار بوده و نیاز به دقت و برنامه‌ریزی دارد، اما با كمك مشاور تغذیه می‌توان كفایت و كیفیت این رژیم را ارتقا داد.
همچنین دستورات غذایی و محصولات جدیدی هر روز به بازار می‌آیند كه فاقد گلوتن هستند و با یك جستجوی ساده در‌اینترنت قابل دسترسی می‌باشند. گوشت‌ها، ماهی، برنج، انواع میوه و سبزی فاقد گلوتن هستند، بنابراین استفاده از آنها به شرط آنكه در حین فرآوری گلوتن به آنها اضافه نشده باشد آزاد است.
در ابتدای درمان به دلیل التهاب روده و كاهش آنزیم‌های هضمی ممكن است عدم تحمل لاكتوز و فروكتوز نیز وجود داشته باشد. عدم تحمل لاكتوز با ایجاد نفخ، گاز، اسهال و یا حتی سرگیجه و تهوع به دنبال مصرف شیر و فرآورده‌هایش مشخص می‌شود.
در اینصورت باید شیر یا ماست كم چربی و یا شیر بدون لاكتوز جایگزین شود. در همه مبتلایان به سلیاك بویژه در صورت عدم تحمل لاكتوز، بررسی وضع كلسیم و چگالی استخوان و تصمیم‌گیری برای تجویز كلسیم و ویتامین D ضروری است.
در صورت وجود سوءجذب چربی‌ها به صورت اسهال چرب بهتر است دریافت چربی به حداقل برسد و پس از كاهش علائم التهابی به تدریج به رژیم اضافه شوند. درصورتیكه علائم التهابی بسیار شدید بوده و كفایت رژیم در تامین انرژی پایین باشد، می‌توان از MCT استفاده كرد. این روغن كه در داروخانه‌ها به همین نام موجود است حاوی اسیدهای چرب با زنجیره كوتاه می‌باشد كه به راحتی هضم شده و به سرعت جذب می‌شود.
ر این شرایط ممكن است نیاز به مكمل یاری فرم‌های محلول در آب ویتامین‌های محلول در چربی باشد. در صورت وجود خونریزی، پورپورا یا زمان طولانی پروترومبین نیاز به مكمل ویتامین K باید بررسی شود.
شیوع و علائم سلیاك
بیماری سلیاک در تمام گروه‌های سنی دیده می‌شود، اما در سالمندان شایع‌تر است. شیوع آن در زنان سه برابر مردان بوده و در خویشاوندان افراد مبتلا هم بیشتر مشاهده می‌شود. عوارض آن گسترده است و حتی ممکن است شامل التهاب پوستی تبخالی شکل، درد ماهیچه‌ها و مفاصل نیز شود.
اولین علامت متغیر بوده و شامل اختلالات خودایمنی و التهابی، بی‌حالی عمومی، ناتوانی در افزایش و یا حفظ وزن و یا پیامدهای سوءجذب مثل کم‌خونی، پوکی استخوان یا خونریزی ناشی از کمبود ویتامین k است. علائم کلاسیک بیماری عبارتند از: اسهال، نفخ، کاهش وزن ناشی از سوءجذب و اسهال چرب، البته در نیمی از مبتلایان، علامتی وجود ندارد و حتی ممکن است فرد مبتلا به اضافه وزن باشد.
یكی از زمان‌های حساس در تشخیص و درمان سلیاك، زمان شروع تغذیه تكمیلی است. با اضافه شدن موادغذایی حاوی گلوتن به رژیم غذایی شیرخوار، این اختلال بروز می‌كند كه ممكن است با علائم واضحی مثل اسهال یا دردهای شكمی و یا علائم غیر آشكار مثل تحریك پذیری و بیقراری نوزاد همراه باشد.
در حقیقت تحریك پذیری شایع‌ترین علامت‌این بیماری در كودكان است. اگر پس از اضافه كردن غلات به غذای كمكی كودك، كاهش وزن، آهسته شدن روند وزن گیری، بی اشتهایی، مدفوع شل، كمرنگ، حجیم و بدبو، دفع زیاد گاز، تورم شكم، دردهای تكرار شونده شكمی و بیقراری مشاهده كردید، باید بلافاصله به وجود‌این بیماری مشكوك شوید. علائم دیگری مثل زخم دهانی، خستگی، بثورات پوستی، كم خونی غیر قابل توضیح، تشنج، آفت دهانی یا پای پرانتزی نیز ممكن است بروز كند كه همه ناشی از سوءجذب مواد مغذی ویا پاسخ‌های‌ایمنی است...
براي خواندن بخش دوم- آشپزی ویژه بیماران مبتلا به سلیاك- اينجا كليك كنيد.
