به قلم : د کتر سید مرتضی صفوی ؛ متخصص تغذیه و رژیم‌های درمانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، رئیس هیات مدیره انجمن غذا، صنعت و سلامت
Safavimorteza@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : اوتیسم (ASD) به حالتی گویند که با درجاتی از اختلالات رفتاری - اجتماعی، ارتباطات زبانی و همینطور محدوده باریکی از علایق و فعالیت‌هایی که منحصر به هر فرد خاص است و مکرراً انجام می‌گردند، شناخته می‌شود. اوتیسم یک ناتوانی پیشرونده است که از دوران کودکی شروع می‌گردد. امروزه اوتیسم به عنوان یک اختلال نوروبیولوژی شناخته می‌شود. از جمله مشکلات این بیماران می‌توان از اختلال در تعامل متقابل و ارتباط با دیگران، انجام کارهای تکراری و تقلید نام برد.
ASD از دوره کودکی شروع می‌شود و در دوره بلوغ و بزرگسالی هم ادامه دارد. افراد مبتلا به ASD شرایط دیگری مثل صرع، افسردگی، اضطراب و اختلال کم‌توجهی (بیش‌فعالی) را هم تجربه می‌کنند. سطح عملکرد ذهنی در این بیماران شدیداً متغیر است. این افراد به خدمات آموزشی، اجتماعی و درمانی بسیاری نیاز دارند. شیوع این اختلال تا سال 1990 حدود 4 تا 5 مورد در هر 10000 نفر بود؛ در حالی که از آن به بعد شیوع آن به 20 نفر در هر 10000 نفر رسید. در حال حاضر مطالعات نشان می‌دهند که شیوع این اختلال به 90 - 30 مورد در هر 10000 نفر افزایش یافته است. این اختلال در هر دو جنس دیده می‌شود، اما فراوانی آن در پسران 4 - 3 برابر دختران می‌باشد.
شواهد نشان می‌دهند فاکتورهای زیادی از جمله عوامل ژنتیکی و محیطی در افزایش شیوع این اختلال نقش دارند. اﺧﺘﻼل ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﯿﺴﻤﯽ و ﯾﺎ آﻟﻮدﮔﯽ با آلاینده‌های ﺷﯿﻤﯿﺎیی در دوران ﺑﺎرداری ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از جمله ﻋواﻣﻞ مؤثر در شیوع این اختلال باشد. مواجهه با اتیل الکل، متیل مرکوری، والپروویک اسید، سرخجه مادرزادی، سموم و حشره‌کش‌ها در اوایل دوره بارداری می‌تواند منجر به اوتیسم شود. اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز اوﺗﯿﺴﻢ در ﮐﻮدﮐﺎن مبتلا به ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎیی از قبیل ﺳﻨﺪرم ژن اﯾﮑﺲ ﺣﺴﺎس، ﺗﻮﺑﺮوس ﺳﻠﺮوﺳﯿﺲ، روﺑﻼ، و ﻓﻨﯿﻞﮐﺘﻮنورﯾﺎی درﻣﺎن ﻧﺸﺪه ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ.
بیشتربخوانید:
رفتار با کودکان دچار اوتیسم چگونه باشد؟
علائم
افراد مبتلا به اوتیسم دچار اختلال در تعامل‌های اجتماعی، ارتباطات و انجام کارهای خلاقانه هستند. رایج‌ترین مشخصه کودکان مبتلا به اوتیسم تأخیر در صحبت کردن، شنیدن و رسا صحبت کردن می‌باشد. این کودکان نمی‌توانند از سایر حرکات و اشارات در حین برقراری ارتباط با دیگران استفاده کنند و ممکن است از راه‌های غیر معمول برای ارتباط با اعضای خانواده خود استفاده کنند. همچنین این کودکان ترجیح می‌دهند تنها بازی کنند و علاقه‌ای به بودن در کنار سایر کودکان ندارند، تماس چشمی ضعیفی برقرار می‌کنند. یکسری علائم غیر معمول شامل خشم، بیش‌فعالی، حرکات تکراری مانند دست زدن نیز در این کودکان مشاهده می‌شود.
ﺗﺸﺨﯿﺺ
ﺑﺮای ﺗﺸﺨﯿﺺ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری ﻫﯿﭻ ﺗﺴﺖ ﭘﺰﺷﮑﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد. ﺑﺮای ﺗﺸﺨﯿﺺ اوﺗﯿﺴﻢ در ﯾﮏ ﮐﻮدك ﺑﺎﯾﺪ رﻓﺘﺎر، ارﺗﺒﺎط و ﺳﻄﺢ رﺷﺪ ذﻫﻨﯽ او ﺑﻪ دﻗﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد. ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻼﺋﻢ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی دﯾﮕﺮ ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ، بنابراین ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎ و ﺗﺴﺖﻫﺎی ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را ﺑﺮای ﮐﻮدك ﺗﺠﻮﯾﺰ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ از وﺟﻮد ﯾﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد ﻣﺸﮑﻼت دﯾﮕﺮ در ﮐﻮدك ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻧﺪ. ﻣﺸﺎﻫﺪات واﻟﺪﯾﻦ و ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪ ﮐﻮدك برای ﺗﺸﺨﯿﺺ اوﺗﯿﺴﻢ در ﯾﮏ ﮐﻮدك لازم اﺳﺖ. در ﻧﮕﺎه اول ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻮدك مبتلا به اوﺗﯿﺴم ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪه ذﻫﻨﯽ به نظر برسد و یا دارای اﺧﺘﻼل رﻓﺘﺎری و ﻣﺸﮑﻞ ﺷﻨﻮایی باشد.
بیشتربخوانید:
بهترین و بدترین خوراکی‌ها برای کودکان بیش فعال
روش‌های درمانی
در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز درﻣﺎن ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺮای اوﺗﯿﺴﻢ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ، وﻟﯽ روشﻫﺎی درﻣﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﺮد ﺗﺎ از ﺗﻮاﻧﺎییﻫﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ شوند. انواع روش‌های درمانی برای این اختلال شامل رفتار درمانی، درمان دارویی و رژیم غذایی می‌باشند. روش رفتار‌درﻣﺎﻧﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ اینکه ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ رﻓﺘﺎرﻫﺎی اﺧﺘﻼﻟﯽ وی کاهش یابد، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎرﻫﺎی اﺳﺘﻘﻼﻟﯽ را ﺑﻪ ﮐﻮدك ﻣﯽآﻣﻮزد ﺗﺎ ﮐﻮدك ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮآورده ساخته و ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ ﯾﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدی ﺑﺮﺳﺪ.
آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﯿﺴﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪه دوﭘﺎﻣﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ داروﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در درﻣﺎن ﮐﻮدﮐﺎن مبتلا به اوتیسم ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﺗﺠﻮﯾﺰ اﯾﻦ داروﻫﺎ در دوزﻫﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎی تکراری و ﺑﯽﻗﺮاری اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن را کاهش می‌دهد. ﺑﺮﺧﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﺣﺎﮐﯽ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ اﯾﻦ داروﻫﺎ ﺑﺎ رﻓﺘﺎر‌درﻣﺎﻧﯽ ﻣﻮﺛﺮﺗﺮ از اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ داروﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ. از ﺟﻤﻠﻪ داروﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده دﯾﮕﺮ در این اختلال می‌توان از ﻧﻮروﻟﭙﺘﯿﮏﻫﺎی ﻗﻮی همانند ﻣﺘﯿﻞ ﻓﻨﯿﺪﯾﺖ، ﻟﯿﺘﯿﻢ، ﮐﺎرﺑﺎﻣﺎزﭘﯿﻦ، ﮐﻠﻮﭘﺮاﻣﯿﻦ، ﻫﺎﻟﻮﭘﺮﯾﺪول، ﮐﻠﻮﻧﯿﺪﯾﻦ و ﻣﻬﺎرﮐﻨﻨﺪهﻫﺎی اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪهای ﺳﺮوﺗﻮﻧﯿﻦ نام برد.
مداخلات تغذیه‌ای یکی دیگر از روش‌های درمانی اوتیسم می‌باشد. سال‌ها است که ویتامین B6 و منیزیم به عنوان ریز‌مغذی‌های مفید برای درمان این بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین گفته می‌شود مکمل دی متیل گلایسین هم می‌تواند در بهبودی علائم نقش داشته باشد، اما نتایج حاصل از مطالعات چنین اثری را نشان نمی‌دهند.
مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های تغذیه‌ای دیگری همانند امگا 3، آنتی‌اکسیدان‌ها مثل ویتامین‌های A، E و C، روی، منیزیم، سلنیوم، کلسیم و فیتوکمیکال‌ها می‌توانند برای این بیماران مفید باشند. در مطالعه‌ای که به کودکان مبتلا به این اختلال مکمل امگا 3 داده شد، مشاهده گردید که این کودکان از نظر مهارت‌های حرکتی، شناختی، تماس چشمی، الگوی خواب، و تمرکز نسبت به گروه کنترل بهبودی مناسبی پیدا کردند. همچنین اجتناب از مصرف غذاهای آلرژیک، شیمیایی، غذاهای حاوی شکر و فسفات و سایر مواد افزودنی توصیه می‌شود. پپتید گلوتن و کازئین می‌تواند در ایجاد اوتیسم نقش داشته باشد، بنابراین مصرف یک رژیم فاقد گلوتن و کازئین به منظور کاهش ناراحتی‌های معده و روده و بهبود رفتار و تمرکز در این بیماران توصیه می‌شود.
بیشتربخوانید:
علائم اوتیسم و روش تشخیص آن در کودکان
