دکتر محمد فرحبخش؛ متخصص تغذیه
بدغذایی یا ریزه‌خواری یک مشکل جدی در کودکان است که در تمام نقاط جهان اثراتی از آن دیده میشود.
بدغذایی ممکن است از نظر روانی نیز اثرات سویی برای کودک داشته باشد. بدغذایی در کودکان به چند دسته تقسیم میشود که میتوان به نئوفوبیا و ریزه‌خواری اشاره کرد.
نئوفوبیا حالتی است که کودک برای اولین بار با یک غذا برخورد می‌کند و تلاش او در جهت پس زدن غذا است چرا که تصور می‌کند این غذا نمی‌تواند برای او مفید باشد و شاید از طعم و مزه آن احساس خوبی نداشته باشد.
در ریزه خواری شرایط متفاوت است. کودک با غذا برخورد داشته ولی از آن لذت نبرده و دیگر علاقه ای به خوردن آن غذا ندارد. این موضوع بیشتر به علت مزه و ظاهر غذا رخ می‌دهد.
برخی مزه‌ها مورد پسند کودک نیستند. این ویژگی مربوز به کودکان در همه نقاط جهان است. بسیاری از کودکان علاقه ای به استفاده از سبزیجات ندارند و در برخورد دوم آن را رد می‌کنند.
غذاهای شیرین می‌تواند جذابیت بیشتری برای آنها داشته باشد. کودکان به غذاهای چرب نیز علاقه نشان می‌دهند. همچنین چربی‌ها می‌تواند در جذب کودکان به غذا اهمیت ویژه‌ای داشته باشد.
دکتر محمد فرحبخش، متخصص تغذیه درباره بدغذایی در کودکان و راه‌های مبارزه با آن مصاحبه‌ای با ماهنامه دنیای تغذیه داشته است.
بدغذایی به تعریف شما چیست و چگونه میتوان به این موضوع پی برد؟ آیا تنها اینکه والدین این موضوع را عنوان کنند کافی است؟
بدغذایی از دو جنبه قابل بررسی است. یک جنبه از دیدگاه مادر است. بسیاری موارد پیش می‌آید که مادر مراجعه کرده و می‌گوید فرزند او بدغذا است و هر غذایی را نمی‌خورد یا اینکه خوب غذا نمی‌خورد.
در این مواقع باید بررسی کنیم ببینیم رشد کودک چگونه بوده است. برای اینکه بتوانیم این عامل کیفی را به عامل کمی تبدیل کنیم باید نمودارهای رشد را بسنجیم.
در صورتی که رشد کودک مشکل داشته باشد میتوان به این نتیجه رسید که کودک خوب غذا نمی‌خورد.
اگر سابقه‌ای از کودک داشته باشیم و بتوانیم آن را چک کنیم و در صورتی که پس از بررسی ببینیم کودک مشکلی ندارد بنابراین مادر اشتباه می‌کرده و این ذهنیت را دارد که فرزندش خوب غذا نمی‌خورد.
به طور کلی اگر بخواهیم رشد کودکان را بسنجیم باید بین صدک 5 تا 85 باشد.
اگر از این حوزه خارج شود باید دلیل آن بررسی شود که یکی از دلایل آن می‌تواند مربوط به بدغذایی کودک باشد.
برخی خانوادهها از بدغذایی کودک خود شکایت می‌کنند در حالی که وقتی بررسی شود می‌بینیم که کودک مواد غذایی مورد نیاز را دریافت می‌کند.
ممکن است میوه‌ای مانند سیب را نخورد ولی به جای آن پرتقال را دوست داشته باشد. بنابراین میتوان اینها را جایگزین کرد و کودک از میوهها استفاده می‌کند.
مهم این است که از 5 گروه غذایی دریافت داشته باشد. ممکن است کودک گوشت قرمز دوست نداشته باشد. کما اینکه بسیاری از مراجعه کنندگان این موضوع را مطرح می‌کنند ولی در جای آن به مرغ علاقه مند باشند.
بنابراین میتوان این دو را جایگزین کرد تا کودک مواد مورد نیازش را دریافت کند.
چرا بدغذایی اتفاق می‌افتد؟ آیا دلایلی دارد که بتوان از آنها پیشگری کرد یا اینکه مربوط به مسائل ژنتیک است؟
می‌تواند مربوط به ژنتیک هم باشد ولی بیشترین علت آن مربوط به تربیت کودک است. والدین باید توجه داشته باشد که زمانی که ذائقه کودک در حال شکل‌گیری است هر آن چیزی که باید کودک با آن آشنایی داشته باشد را در اختیار او قرار دهند تا با مزه‌های مختلف آشنا شود.
12 تا 18 ماهگی بهترین زمان است. در این زمان همه غذاها باید خورده شود. زمانی که کودک آشنایی با این غذاها در زمان تشکیل ذائقه نداشته باشد ممکن است در آینده نیز آن غذا را نخورد.
چرا کودکان به مواد غذایی ناسالم علاقه بیشتری دارند در حالی که سبزی‌‌ها و میوهها کمتر مورد توجه هستند؟
من همیشه به خانوادهها می‌گویم که کودک خرید نمی‌کند و این شما هستید که مواد غذایی را در اختیار وی قرار می‌دهید.
اگر خانواده غذاهای مفید و مناسب در اختیار کودک قرار دهد او هم به این سمت جلب میشود.
اگر هم مواد غذایی ناسالم مانند چیپس در اختیار وی باشد چون مزه خوبی دارد کودک به آنها جلب میشود.
بنابراین خانوادهها در این مورد نقش ویژه‌ای دارند.
در صورتی که کودکی غذایی را دوست ندازرد چندین راه را میتوان امتحان کرد. میتوان شکل آن را تغییر داد چرا که کودکان به شکل‌‌های متنوع علاقه بیشتری دارند.
یا اینکه با استفاده از ادویه‌‌های مختلف یا افزودنی‌‌هایی به غذا موجب خوشمزه‌تر شدن غذا شوند که کودک آن را دوست داشته باشد. همچنین میتوان شیوه پخت غذا را تغییر داد.
ریزه‌خواری چیست؟ بسیاری از والدین از اینکه کودکشان ریزه‌خواری می‌کند ناراحت هستند و فکر می‌کنند کودک مواد غذایی مورد نیازش را دریافت نمی‌کند. نظر شما چیست؟
ریزه خواری هیچ مشکلی ندارد. بسیاری زمان‌ها کودک انرژی مورد نیاز خود را از طریق همین ریزه خواری به دست می‌آورد.
اگر مواد غذایی سالمی باشد که استفاده می‌کند هیچ مشکلی ندارد.
تنها باید این را در نظر داشت که یک یا دو ساعت پیش از وعده اصلی دیگر چیزی نخورد تا بتواند در وعده اصلی نیز مواد مورد نیاز خود را استفاده کند.
با توجه به اینکه کودک جنب و جوش زیادی دارد بنابراین در همین یکی دو ساعت آنقدر به انرژی نیاز پیدا می‌کند که بتواند وعده اصلی را به خوبی استفاده کند.
