زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

با توجه به ضرورت مصرف روزانه شیر از سوی متخصصان علم تغذیه و سلامت، و سازمان بهداشت جهاني، برای همه گروه‌های سنی به خصوص کودکان و نوجوانان، در کشور ما از ده سال پیش برنامه توزیع شیر در مدارس بصورت رایگان به مرحله اجرا در آمده است. این طرح که از همان ابتدا با هدف کاهش سوء تغذیه، افزایش سلامت و افزایش توان فیزیکی و فکری دانش‌آموزان، کاهش هزینه‌‌های درمان و اصلاح الگوی مصرف در لبنیات خصوصا شیر صورت گرفته، اما با این وجود در طی این سالها اجرای آن، کم و بیش با نقصان و کاستی‌هایي همراه بوده است. ولی در اولین جلسه شورای عالی سلامت که در اردیبهشت ماه امسال برگزار شد، بر تداوم طرح توزیع شیر در مدارس تاکید فراوانی صورت گرفت و سیاستهایی در جهت تغذیه سالم به تصویب رسید. حال در این رابطه فقط یک سوال مطرح است؛ که این مقدار شیر که در بسته‌‌های 002 سی سی با 5/2درصد چربی توزیع می‌شود به واقع چقدر می‌تواند در سلامت دانش‌آموزان موثر باشد؟ و آیا به لحاظ تغذیه‌‌اي از کیفیت لازم برخوردار است؟

 فوايد شير و لبنيات
فاطمه حسینی مدیر یکی از دبستان‌‌های دخترانه در این باره مي‌‌گوید: «در هفته سه نوبت که شامل سه روز درسی است شیر رایگان بین دانش‌آموزان توزیع می‌شود. البته مسئولین مدرسه تمام سعی و تلاششان بر این است تا همه دانش‌آموزان پاکت شیر دریافتی خود را در داخل مدرسه میل کنند. و حتی از فواید شیر و لبنیات، توسط معلمان هر کلاس توضیحات لازم داده مي‌‌شود تا بچه‌‌ها علاقه بیشتری به خوردن شیر پیدا کنند اما واقعیت این است که نمي‌‌توان کنترل صد در صد در این مورد داشت که آیا تک تک دانش‌آموزان شیر‌‌های دریافتی خود را مي‌‌خورند یا نه؟ و نیز نمی‌توان بچه‌‌ها را به زور وادار به خوردن شیر نمود. چون به طور کلی بعضی از بچه‌‌ها از بو و مزه شیر خوششان نمي‌‌آید.»
فاطمه حسینی در ادامه با اشاره به نوع شیرهای پاستوریزه مي‌‌گوید: «البته در سال گذشته شیر‌‌های لیوانی بین دانش‌آموزان توزیع می‌گردید و اغلب دیده می‌شد که دانش‌آموزان علاقه  چندانی به خوردن آنها نداشتند اما امسال به نسبت سال گذشته شیرهای پاکتی در بین بچه‌‌ها بیشتر طرفدار دارد شاید این شیر‌‌ها از مزه و طعم بهتری برخوردار هستند. اما در هر حال این میزان شیر داده شده به دانش‌آموزان در سه روز هفته، به طور کامل نمي‌‌تواند تکمیل کننده میزان کلسیم مورد نیاز آنان باشد.»

 طعم و مزه فاکتوری مهم در شیر
همیشه شکل ظاهری و خوش آب و رنگ بودن هر چیزی برای بچه‌‌ها، بیشترین تاثیر را در میزان علاقه‌مندی آنان ایجاد می‌کند. به خصوص در ارتباط با خوراکی‌ها و مواد تغذیه‌‌اي که بو و مزه آنها به میزان شکل ظاهری‌شان برایشان بسیار مهم است و بدون شک یکی از مواردی که آنان را در کودکی و خردسالی، علاقه‌مند به خوردن چیزهای مختلف، به ويژه شیر می‌کند، شکل ظاهری ظروف و پاکت‌های حاوی شیر و نیز بو و مزه آن است که باعث می‌شود تا آنان نسبت به خوردن شیر رغبت بیشتری از خود نشان دهند.

 دانش‌آموزان بايد در منزل هم از منابع كلسيم استفاده كنند
اعظم غلامی مربی بهداشت یکی از مدارس دخترانه می‌گوید:  «هر چند که این مقدار شیر در نظر گرفته شده در مدارس، کافی نیست و بطور کامل تامین کننده همه کلسیم لازم در بدن دانش‌آموزان نمي‌‌باشد. اما لازم است تا اولیا در منزل، دیگر لبنیات مثل ماست، پنیر و حتی دوغ کم نمک را در برنامه غذایی فرزندانشان بگنجانند تا کلسیم لازم را به طور کامل کسب کنند و نیز خوراکی‌هایی مانند کیک‌‌های ساده و یا بیسکویت‌‌های میوه‌‌اي و طعم دار برای فرزندان خود تهیه كنند که به همراه شیر در مدرسه میل نمايند. در چنین شرایطی طعم شیر برای بچه‌‌ها قابل قبول‌تر مي‌شود و با علاقه بیشتری شیر دریافتی خود را در مدرسه می‌خورند. در بسیاری از موارد دیده شده که برخی از دانش‌آموزان با بیانی ساده نسبت به طعم و مزه این شیرها و حتی بوی آن اظهار نارضایتی کرده‌اند. هر چند که ناگفته نماند و در این رابطه، اولیا باید توجه داشته باشند که این امر به دلیل عدم کیفیت شیر نیست بلکه به طور کلی با توجه به نوع ذائقه کودکان، طعم شیر، طعم مورد علاقه بچه‌‌ها نیست. در حالی که آنان شیرها‌ی طعم‌دار مثل شیر و شکلات و یا شیر و توت فرنگی را با علاقه بیشتری میل می‌کنند.»
اما لازم است بدانیم یک نکته بسیار مهم و درخور توجه‌‌ که از سوی این مربی بهداشت بیان شد اين بود كه در بسیاری از مواقع دیده مي‌‌شود برخی از بچه‌‌ها نسبت به شیر حساسیت دارند و بعد از خوردن آن دچار دل درد و حتی حالت تهوع می‌شوند. در چنین شرایطی لازم است تا والدین راههای دیگری را برای افزایش کلسیم در فرزندانشان، جایگزین کنند. به عنوان مثال دیگر محصولات لبنی میتواند بهترین جایگزین باشد. البته شیر کاکائو، شیر موز و شیر به همراه آب هویج هم می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
بر اساس تحقیقات انجام شده در حال حاضر میانگین مصرف شیر در کشور ما به نسبت کشورهای دیگر از رقم پایینی برخوردار است و متاسفانه سرانه مصرف شیر و لبنیات نسبت به کشور‌‌های اروپایی رقم نگران کننده‌‌اي دارد. اما با توجه به این که در این چند سال اخیر توزیع شیر در مدارس به شکل جدی‌تری دنبال شده است، به عقیده کارشناسان این حوزه لازم است از تجربیات کشورهای موفق در اجرای این برنامه استفاده شود و با برنامه‌ریزی منظم‌تر و استفاده بیشتر از بسته‌‌های شیر با کیفیت و ایمنی بالا، به اهداف مورد نظر در این زمینه دست یافت. در کشورهایی مانند سوئد، فنلاند، پرتقال، آلمان، فرانسه و... شیر رایگان تا پایان دوره متوسطه در مدارس توزیع می‌شود چرا که به عنوان منبع غنی از کلسیم و پروتئین در رشد جسمی و فکری کودکان و نوجوانان بسیار اثرگذار است.
حسین یوسفی مدیر یکی از مدارس پسرانه در این باره می‌گوید: «با توجه به مقطع سنی کودکان و نوجوانان که دوران رشد آنان تلقی می‌شود، این اقدام (طرح توزیع شیر) برحسب نیاز بدنی همه دانش‌آموزان به کلسیم، بسیار مهم و درخور توجه است واین نشان دهنده توجه مسئولین امر به سلامتی کودکان و نوجوانان میباشد. که از این طریق بخشی از نیاز بدنی دانش‌آموزان به کلسیم تامین می‌شود. همه تلاش ما این است که از هرگونه سهل انگاری در این زمینه جلوگیری کنیم و دانش‌آموزان را به خوردن شیر در مدرسه ترغیب و آنان را نسبت به حساسیت این موضوع آگاه سازیم. چرا که بدون شک نتایج آن نصیب خودشان خواهد شد. البته والدین باید توجه داشته باشند که این فقط بخشی از نیاز بدنی آنان را تامین می‌کند و بخش مهمتر آن به عهده پدران و مادران است که با یک الگوی صحیح غذایی همه نیازهای تغذیه‌‌اي فرزندانشان را مرتفع سازند. »
البته شاید تصور عده‌‌اي از افراد بر این باشد که اگر فرزندانشان تمایلی بر خوردن شیر ندارند به جای آن با میوه‌جات و سبزیجات، کسری آن را جبران کنند اما حتما باید به این نکته توجه کرد که میوه‌جات و سبزیجات با توجه به خواص‌شان، در جای خود مهم هستند و شیر هم با توجه به خاصیتی که دارد به همان نسبت از اهمیت ویژه‌‌اي برخوردار است ولی نمی‌توان گروه میوه‌‌ها و سبزی‌ها را جایگزین شیر نمود زیرا همانطور که می‌دانید شیر و دیگر لبنیات منبع غنی کلسیم است و استفاده از هر واحد لبنیات در روز برابر با یک لیوان شیر، یا یک لیوان ماست و یا حدود 30 گرم پنیر و یا نزدیک به دو لیوان دوغ است که بر حسب سن کودکان و نوجوانان لازم است تا 3 الی 4 واحد در روز مورد مصرف قرار گیرد. چراکه با توجه به تحقیقات انجام شده در این زمینه، پیاده نمودن چنین الگویی در سبد غذایی از الزامات تغذیه‌‌اي محسوب می‌شود.

 بودن بچه‌ها در كنار هم و تمايل بيشتر به نوشيدن شير
بهاره رحمانی کارشناس تغذیه در این‌باره بر این اعتقاد است که: «کلسیم یکی از عناصر اصلی، در روند رشد و نمو بدن محسوب می‌شود که برای نگهداری سطح سلامت افراد بسیار موثر است. و با توجه به نیاز بدن کودکان و نوجوانان به کلسیم، شیر به عنوان یکی از منابع غذایی موثر، مهم‌ترین نقش را در این زمینه دارد. البته توزیع شیر در مدارس به منزله تامین نیاز کودک به این ماده غذایی نیست بلکه تکمیل کننده بخشی از نیازهای کودک در طول یک هفته است که با هدف فرهنگ سازی و ترغیب دانش‌آموزان به این ماده غذایی صورت می‌گیرد و از طرفی این اقدام راهی است برای رساندن کلسیم به بچه‌‌هایی که از خوردن شیر طفره می‌روند. چرا که بطور کلی در بسیاری مواقع بودن بچه‌‌ها در کنار هم علاقه بیشتری را برای خوردن بعضی مواد غذایی در آنان ایجاد می‌کند تا اینکه در منزل به تنهایی آنان را مجبور به خوردن نمود. البته فراموش نشود که در ادامه، این وظیفه خانواده است که فرزندان خود را به مصرف متناوب شیر تشویق کنند.» این کارشناس تغذیه با اشاره به میزان مصرف شیر در کشور می‌گوید: «متاسفانه در حال حاضر شیر و میزان مصرفش در کشور نگران کننده است و در صورت عدم اصلاح مصرف، در آینده با افزایش پوکی استخوان و رقم بالایی از بیماری‌های مربوط به دهان و دندان، پوست و مو و اختلالاتی در رشد کودکان و نوجوانان مواجه خواهیم بود. لازم است تا خانواده‌‌ها با توجه بیشتر در این زمینه و همچنين استفاده از فرآورده‌‌های دیگر لبنی مانند پنیر و ماست، و سایر گروه‌‌های غذایی از جمله حبوبات، سبزیجات، ماهی، گوشت و مرغ سبد غذایی خود را تکمیل و سلامتی فرزندانشان را تضمین نمایند و اگر فرزندشان به هر دلیلی تمایلی به خوردن شیر ندارد حتما به طور روزانه پنیر و ماست را در برنامه غذایی‌اش بگنجانند زیرا بی‌تردید در چگونگی رشدشان تاثیر بسزایی دارد. تا بدین واسطه بتوانیم در آینده از جامعه‌‌اي سالم و پویا بهره‌مند شویم.»

مهرنوش رجایی