سالومه آرمین؛ كارشناس ارشد علوم تغذیه انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی كشور
عمل شیردهی، با تحریك انقباضات رحمی، در كنترل خونریزی مادر مؤثر است. همچنین، تغذیه انحصاری و مكرر شیرخوار با شیر مادر، عادت ماهیانه مادر و امكان تخمكگذاری وی را به تعویق میاندازد. در نتیجه حاملگی‌های زودرس خیلی كمتر اتفاق میافتد.
شیردهی میتواند موجب از دست دادن اضافه‌وزن مادر در طول بارداری، مصرف كالری در بدن مادر و بازگشت وزن او به وزن قبل از دوران بارداری شده و به همین دلیل اندامش نیز زودتر به حالت طبیعی قبل از بارداری برمیگردد.در مادران شیرده، احتمال ابتلا به سرطان سینه و تخمدان نیز بسیار كمتر است.
شیر مادر سبب افزایش سطح ایمنی بدن شیرخوار در برابر ابتلا به انواع عفونت‌های حاد تنفسی و اسهال و تامین انواع املاح و ویتامین‌ها به مقدار كافی (در صورت تغذیه مناسب مادر) برای شیرخوار میشود. در مورد مزایای اقتصادی ـ اجتماعی شیرمادر باید گفت كه تغذیه با شیرمادر، با توجه به افزایش نیاز غذایی مادر در طول شیردهی، از هر شیوه دیگر تغذیه، به مراتب ارزان‌تر است.
كودكانی كه از شیر مادر تغذیه میكنند، چون كمتر بیمار میشوند، هزینه درمان آنها به طور مشخصی كاهش مییابد. در بیمارستان‌هایی كه از شیوه مراقبت هماتاقی مادر و نوزاد استفاده میشود، بروز عفونت و همهگیر شدن آن در بین نوزادان به مراتب كمتر بوده است.
مادرانی كه كودك‌شان را با شیر خود تغذیه میكنند، علاوه بر كمك به رشد و تكامل مناسب نسل آینده، از خروج مقادیر هنگفتی ارز به خارج از كشور برای ورود شیرخشك جلوگیری كرده و از این طریق به توسعه اقتصادی كشور نیز كمك مینمایند. سلامت هر جامعه با ارتقای سطح تغذیه، رشد كودكان، پیشگیری از بیماری‌های عفونی، تنظیم خانواده و كنترل جمعیت ارتباط مستقیم دارد. تغذیه با شیرمادر به تنهایی همه این امكانات را با روشی اقتصادی و آسان میسر میسازد.
روش‌های شیردهی
گرچه همه مادران به طور طبیعی و غریزی علاقه‌مندند فرزندان‌شان را با شیر خود تغذیه كنند، ولی آنچه مسلم است، نحوه صحیح شیر دادن را باید بیاموزند.
در نوزادان سالم كه به طور طبیعی یا از طریق سزارین متولد شدهاند، اولین تغذیه، طی نیم ساعت اول بعد از زایمان با كمك پرستار یا ماما انجام میگیرد و آموزش لازم به مادر داده میشود.
نوزاد باید نوك پستان و قسمت اعظم‌هاله قهوهای آن، كه سینوس‌های شیری در پشت آن قرار دارند را در دهان بگیرد و بین كام سخت و زبانش بگذارد تا بتواند با آروارههایش به سینوس‌های شیری فشار وارد كند.
در اینجا مسأله مهم، قابلیت كشش نسج پستان بوده و شكل نوك پستان، اعم از صاف، كوتاه، بلند یا فرورفته، نقش چندانی در وضعیت شیر خوردن ندارد. به شرط آنكه قسمت بیشتری از آرئول (هاله قهوهای) در دهان شیرخوار قرار گیرد.
مادر هنگام شیردادن باید در وضعیت راحتی قرا بگیرد. میتواند در حالت نشسته، خوابیده به پشت، خوابیده به پهلو، روی صندلی، روی زمین و یا روی تخت به راحتی شیر بدهد.
معمولیترین روش شیردادن، بغل گرفتن نوزاد است؛ به طوری كه شانه نوزاد روی خم آرنج و سرش روی بازوی مادر قرار گیرد، صورتش مقابل سینه مادر و سر و بدنش در یك امتداد باشد و دست او كه در تماس با بدن مادر است، در پهلوی مادر قرار بگیرد نه بین نوزاد و بدن مادر و بالاخره سرین (باسن) او در آغوش مادر باشد.
در وضعیت خوابیده به پهلو میباشد. خصوصا در خانمی كه سزارین شده، به كار برده میشود. در این گونه موارد، پرستار یا ماما، حتما باید در شیردهی به مادر كمك كند.
روش دیگری كه مادر میتواند نوزادش را شیر بدهد، روش زیر بازو است. به این ترتیب كه مادر در وضعیت نشسته مثلاً با دست راست، سر نوزاد را نگه داشته و بدن و پای او را در زیر بغل و بازوی خود قرار دهد كه البته در این حالت هم میتواند از یك بالش برای زیر دستش استفاده كند.
قبل از هر بار شیردادن، مادر حتما باید دست‌هایش را با آب و صابون بشوید. در صورت امكان روزی یك بار استحمام نماید و اگر این كار برایش مقدور نیست، حداقل روزی یك بار سینه‌هایش را بشوید. برای شستشوی سینه‌ها به جز آب سالم نباید از هیچ ماده یا محلول ضدعفونیكننده نظیر صابون یا الكل استفاده شود؛ زیرا ممكن است منجر به ترك خوردن نوك سینه شود.
بعد پایان شیردهی، برای جلوگیری از صدمه به نوك پستان ، بهتر است یك قطره شیر بر روی آن بماند و در معرض هوا خشك شود. به عبارت دیگر، بعد از شیر دادن، نیازی به شستشوی پستان نیست.
برای اینكه ترشح شیر، لباس را كثیف نكند، میتوان از یك تكه پارچه تمیز و لطیف در داخل لباس، استفاده كرد. در بعضی موارد، از جمله وضعیت نادرست مكیدن، كه متوقف كردن تغذیه از پستان ضروری است، نباید پستان را از دهان شیرخوار بیرون كشید، بلكه باید انگشت كوچك دست را از گوشه دهان شیرخوار وارد نمود تا خلاء ناشی از مكیدن برطرف شده و آن را به آسانی رها کند.
