برلیانت بزرگمهر؛ محقق و مشاور تغذیه و رژیم درمانی
یكی از بیماری‌هایی كه در بین كودكان شیوع بالایی دارد، سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی است. با شروع فصل پاییز شیوع این بیماری افزایش یافته و در فصل زمستان به نهایت درجه خود می‌رسد. لازم است در این دوران روزانه از وعده‌های كوچك و متعدد غذایی استفاده شود، بدین معنا كه تعداد وعده‌های غذایی افزایش یافته و مقدار غذا در هر وعده كاهش یابد. ماده مغذی دیگری كه در ماست و كشك به مقدار قابل توجه وجود دارد، روی است كه در رشد كودكان بسیار موثر می‌باشد و نیز در حفظ مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها تاثیر مهمی دارد.
لبنیات همچنین حاوی مقادیر مناسبی ویتامین‌های گروه B هستند كه این ویتامین در سلامت سیستم عصبی موثر است. البته ماست ترش و انواع كشك پرچرب و شور می‌توانند موجب تحریك مخاط تنفسی و تشدید عوارض بیماری بشوند، ولی ماست با طعم طبیعی، كشك رقیق و كم‌چربی و بدون نمك یا با نمك كم می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. مركبات كه اكثراً به علت طعم ترش و شیرین در سرماخوردگی تحریم می‌شوند، از بهترین منابع ویتامین C هستند كه در پیشگیری از بیماری‌ها نقش مهم و اساسی دارند. همچنین كیوی، شاه‌توت و توت فرنگی نیز حاوی مقدار قابل توجهی ویتامین C می‌باشند.
برخی دیگر از میوه‌هایی كه در سرماخوردگی از برنامه غذایی حذف می‌شوند، مانند طالبی، مقدار زیادی كاروتن دارند كه در بدن تبدیل به ویتامین A می‌شود. این ویتامین نیز مانند ویتامین C در افزایش مقاومت بدن بسیار موثر است. سبزی‌هایی كه در عفونت‌های تنفسی از الگوی غذایی كودكان كنار گذارده می‌شوند، از ارزش تغذیه‌ای بالایی برخوردارند و سرشار از مواد مغذی مورد نیاز انسان می‌باشند كه در بهبود بیماری و نیز پیشگیری از عفونت‌های بعدی بسیار موثرند. البته سبزی‌هایی كه دارای طعم تند و قوی هستند در این دوران توصیه نمی‌شوند، زیرا می‌توانند موجب تحریك حلق، گلو و مخاط تنفسی بشوند.
اما در مورد این مسأله كه خورش‌ها اكثراً به علت سرخ كردن طولانی و عمیق و با استفاده از روغن زیاد، در سرماخوردگی می‌توانند مضر واقع شوند، باید گفت كه این نوع خورش‌های چرب و پر روغن و طولانی سرخ‌شده نه‌تنها در بیماری‌های تنفسی بلكه در موارد عادی و برای عموم مردم از كودك و نوجوان، بزرگ و كوچك و زن و مرد، زیان‌آور و مخاطره‌انگیز است و در همه موارد اعم از بیماری و سلامت، هرگز نباید از چنین غذاهایی استفاده كرد، ولی خورش‌های كم‌چربی كه اكثراً به صورت پخته یا تفت داده شده با روغن كم و به مدت كوتاه طبخ می‌شوند مفید بوده و دارای ارزش تغذیه‌ای بالایی هستند، خصوصاً انواع خورش‌های حاوی سبزی، چنانچه به طور صحیح طبخ شوند بسیار مفید خواهند بود و چون با برنج مصرف می‌شوند می‌توانند قسمتی از كالری مورد نیاز كودكان مبتلا به بیماری‌های عفونی را كه اتلاف انرژی در بدنشان وجود دارد تأمین نمایند.
غذاهایی مانند كشك بادمجان، میرزاقاسمی، دلمه و نظایر آن نیز چنانچه به صورت پخته تهیه شوند، مثلاً اگر بادمجان را به جای سرخ كردن كباب نموده و یا مواد دلمه به صورت بخارپز یا آبپز با آب كم تهیه شده و در موارد لزوم فقط به تفت دادن كوتاه‌مدت با روغن كم اكتفا شود، می‌توان مطمئن بود كه نه تنها مضر و تشدیدكننده بیماری نیستند، بلكه به خاطر مواد مغذی مفیدی كه در آنها وجود دارد می‌توانند به كنترل و بهبود بیماری كمك كنند.
در مورد میوه‌ها باید توجه داشت كه میوه‌های ترش می‌توانند باعث تحریك سرفه، گلودرد و حساسیت مخاط حلق، گلو و حنجره بشوند، بنابراین در مورد این قبیل میوه‌ها، مانند پرتقال، گریپ‌فروت، نارنگی، كیوی، شاه‌توت و توت فرنگی كه سرشار از ویتامین C هستند، باید از نوع رسیده و شیرین آنها برای افراد مبتلا به سرماخوردگی استفاده شود. برخی دیگر از میوه‌ها مانند خربزه، انگور و حتی در بعضی موارد طالبی و انار ممكن است در برخی افراد تولید حساسیت به هنگام سرماخوردگی بنمایند كه این امر به علت تولید هیستامین در بدن آنها است، بنابراین مصرف این قبیل میوه‌ها برای این افراد توصیه نمی‌شود.
اكثراً دیده شده كه در انواع سرماخوردگی، آنفلوانزا و اصولاً عفونت‌های تنفسی فوقانی، بعضی از مواد خوراكی و غذاها به طور مكرر مورد استفاده قرار می‌گیرند و در واقع غذا و میان‌وعده‌های افراد مبتلا، به یك سری از غذاها و مواد غذایی خاص از قبیل سوپ، آش‌های خیلی رقیق و بی‌مزه و بدون هیچ نوع چاشنی (مانند آب لیموترش، كشك، آبغوره و غیره)، آب لیموشیرین، چای كمرنگ، مرغ پخته با برنج، خوراك ماهیچه با برنج و امثال آن محدود می‌شود.
این نوع تغذیه كه در واقع می‌توان واژه تك‌خوری را به آن اطلاق نمود موجب یكنواختی برنامه غذایی و دلزدگی و تنفر كودك از غذا شده و بی‌اشتهایی او را تشدید می‌كند و باعث می‌شود كه كودك از خوردن غذا امتناع ورزد و حتی ممكن است مصرف غذا در او ایجاد تهوع بنماید، نتیجه این كم‌غذایی و عدم دریافت مواد مغذی كافی، ضعف شدید، تشدید بیماری و به تعویق افتادن روند بهبودی است.
