دکتر ناهید عزالدین زنجانی
متخصص کودکان و مدیرعامل انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر
برخی مادران فکر می‌کنند که چون شیر می‌دهند باید رژیم غذایی خاصی داشته باشند. مادری که شیر می‌دهد مانند دیگران باید به قدرت کافی کالری اضافی دریافت نماید.
تا انرژی کافی برای تولید شیر داشته باشند. همچنین توصیه می‌شود که ویتامین‌های دوران بارداری را نیز در طی دوران شیردهی ادامه دهد. سوء تغذیه مادر ممنوعیتی برای شیردهی محسوب نمی‌شود.
تغذیه مادر در دوران شیردهی
- مادران از همه انواع مواد غذایی به منظور تولید شیر برای شیرخوارانشان استفاده می کنند. پرهیز از هیچ ماده غذایی مطرح نیست، مگر این که مادر یا شیرخوار نسبت به آن واکنش آلرژیک داشته باشند.
- مادرانی که شیر می دهند احساس تشنگی بیشتری دارند که باعث تداوم دریافت مایعات کافی می شود. هیچ گونه اطلاعی مبنی بر این که افزایش حجم مایعات دریافتی حجم شیر را افزایش می دهد در دسترس نیست، بنابراین مادران نباید در نوشیدن مایعات زیاده روی کنند.
- الزامی نیست که مادران شیر بنوشند تا شیر تولید کنند، چرا که تشنگی آنان با هر نوع نوشیدنی از جمله آب برطرف می‌شود.
-کلسیم نه تنها در شیر و فرآورده‌های آن، بلکه در بسیاری از مواد غذایی دیگر مانند انواع کلم ( بروکلی، کلم پیچ، کلم دلمه‌ای ) اسفناج، خربزه، شلغم و برگ آن، خردل، بادام و ماهی‌های کنسرو شده یافت می‌شود.
آلرژی غذایی شیرخوار
معمولا شیر مادر واکنشهای آلرژیک در شیرخواران ایجاد نمی‌کند اما مادران گاهی اوقات نگران هستند که شیرخوارشان نسبت به آنچه که می‌خورند و از شیرشان عبور می‌کند حساسیت داشته باشند فقط 2 یا 3 درصد شیرخوارانی که انحصارا با شیر مادر تغذیه می شوند واکنش آلرژیک نشان می‌دهند که اکثرا نسبت به شیرگاو موجود در رژیم غذایی مادر است.
در این موارد در شیرخوار نشانههای کولیک شدید، ناراحتی شکمی و یا راش های جلدی مانند اگزما و یا خارش بروز کرده و یا عکس‌العمل او به صورت استفراغ، اسهال شدید (گاهی همراه با خون در مدفوع) یا تنفسی سخت است که تا چند ساعت بعد از شیرخوردن طول می کشد.
اگر شما با این نشانه‌ها روبرو شدید با پزشک متخصص کودکان تماس بگیرید در موارد نادر در شیرخواران تغذیه شده با شیر مادر حساسیت به شیر گاو می تواند شدید یا کشنده باشد، آلرژی به شیر گاو به تدریج در بیشتر برطرف می‌شود در حالی که حساسیت غذایی به سایر مواد ممکن است در تمام طول زندگی باقی بماند.
نشان داده شده که تغذیه انحصاری با شیر مادر در 6 ماه اول زندگی سبب کاهش شدت آلرژی غذایی در شیرخوارانی که در خانواده آنان سابقه حساسیت وجود دارد.
تغذیه انحصاری با شیر مادر با مجموعه‌ای از تغذیه با شیر مادر و شیرهای مصنوعی هیدرولیز شده می‌تواند ریسک بروز اگزما، خشکی و تحریک پوستی را کاهش دهد.
در حال حاضر شواهدی موجود نیست که پرهیز از غذاهایی خاص در دوران شیردهی بتواند شیرخوار را از ابتلا به آلرژی یا آسم محافظت نماید. تنها استثناء اگزما است و پرهیز از برخی غذاهای خاص ممکن است خطر بروز اگزما در شیرخوران را کاهش دهد.
اگر در خانواده شما سابقه حساسیت شدید غذایی وجود دارد بهتر است نسبت به محدودیت دریافت شیر و لبنیات، ماهی، تخم‌مرغ، بادام زمینی و سایر مغزها در دوران بارداری و شیردهی توجه داشته باشید.
شیرخوار خود را به دقت از نظر راش‌های پوستی، مشکلات تنفسی، مدفوع غیر عادی با سایر نشانههای آلرژی پایش کرده و پزشک متخصص کودکان خود را در جریان سابقه پزشکی خانواده قرار دهید.
راهنما برای تشخیصی و درمان آلرژی به پروتئین شیر گاو در شیرخواران
Cows Milk Protein Allergy (CMPA)
تغذیه با شیرمادر به عنوان بهترین انتخاب برای تغذیه شیرخوار بوده و برای حداقل ۶ ماه اول زندگی به طور انحصاری توصیه می‌شود.
میزان بروز CMPA در شیرخوارانی که انحصارا با شیرمادر تغذیه می‌شوند در مقایسه با آنها که از شیر مصنوعی استفاده می کنند کمتر است.
در حقیقت فقط حدود 5 درصد گروه اول واکنشهای کلینیکی قابل برگشت نسبت به پروتئین شيرگاو دارند که بیشتر آن هم خفیف تا متوسط است.
این مسئله ممکن است به این دلیل باشد که سطح حضور این پروتئین در شیرمادر ۱۰۰،۰۰۰ مرتبه پایین تر از مقداری است که در شيرگاو وجود دارد.
علاوه بر این وجود عوامل ایمنی بخشی در شیرمادر، و اختلاف میکروب‌های نرمالی روده در شیرخوارانی که شیرمادر می‌خورند و آنانی که شیر مصنوعی دریافت می‌کنند ممکن است در تفاوت میزان شیوع CMPA در این دو گروه تاثیر داشته باشد.
علائم هشدار دهنده و یافته‌هایی که دال بر CMIPA شدید به عنوان علت احتمالی است. متاسفانه علامتی وجود ندارد که تشخیص قطعی برای CMPA باشد. زمان و الگوی ظهور این علائم به تشخیص افتراقی کمک می کند.
نشانههای CMPA اغلب اتفاق می‌افتد اما نه همیشه... طی چند هفته بعد از مصرف پروتئین شیر گاو، بسیاری از کودکان مبتلا به CMPA علائم بیماری را حداقل در دو عضو از اعضای زیر بروز می‌دهند: معدی – روده‌ای ( ۵۰ - ۶۰ درصد) پوست (۵۰ تا ۶۰ درصد) و سیستم تنفسی ( ۲۰ - 30 درصد) پوست (50-60 درصد) و سیستم تنفسی (20-30)
علائم همراه با CMPA می‌تواند در طیف خفیف، متوسط تا شدید باشد که این طیف به سرشت مادر بستگی دارد.
این راهنما، علائمی که شیرخوار را در خطر فوری تهدید زندگی قرار می‌دهند (مانند آنافیلاکسی یا ادم حنجره) یا ممکن است با تکامل طبیعی شیرخوار تداخل داشته باشد (مانند تأخیر رشد ) و همچنین فرم شدید . CMPA را از فرم‌های خفیف تا متوسط آن افتراق می‌دهد.
فرم شدید CMPA در شیرخوارانی که انحصاراً با شیرمادر تغذیه می شوند بسیار نادر است. مواردی که به طور معمولی اتفاق می‌افتد درماتیت اتوپیک شدید همراه با از دست دادن پروتئین و تأخیر رشد است. وضعیت‌های نادری که بیانگر
CMPA، شدید باشد عبارتند از: کم خونی ناشی از کولیتی که خونریزی از مقعد ایجاد کرده باشد و انتروپاتی همراه با دفع پروتئین، در این موارد افزودن پروتئین شیر گاو به رژیم غذایی شیرخوار (به عنوان مثال در تغذیه تکمیلی ) ممکن است.
علائم را تشدید کند. بیمارانی که علائم هشدار دهنده دارند باید برای بررسی‌های تشخیصی و درمان به پزشک فوق تخصص آلرژی کودکان ارجاع داده شوند. در این شیرخواران تشخیصی هایی به جز CMPA نیز بسیار محتمل است و تشخیص قطعی نباید به تأخیر افتد.
تغذیه با شیرمادر باید برای پیشگیری اولیه از آلرژی تشویق شود، ولی شیرخواران تغذیه شده با شیر مادر که CMPA در آنان ثابت می شود باید از آلرژن‌ها پرهیز کنند.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد پروتئین‌های شیر، تخم مرغ، بادام زمینی و گندم در شیرمادر ترشح می شود و ممکن است واکنش های جانبی در طی تغذیه انحصاری با شیرمادر در شیرخواران حساسی شده، ایجاد کند.
به دلیل فواید فراوان شیرمادر برای شیرخوار و مادر، پزشکان باید به مادران توصیه کنند که شیردادن را ادامه دهند ولی از مواد غذایی عامل حساسیت اجتناب کنند.
مطالعاتی که در مورد پرهیز از خوردن تخم مرغ شده حاکی از ان است که در شیرخواران مبتلا به درماتیت اتوپیک خطر حساس بودن به شیر ۴ برابر بیشتر و به تخم مرغ ۸ بار بیشتر از سایر شیرخواران می باشد.
نشان داده شده که سن شروع اولین غذاهای جامد و تنوع آنها اثری بر میزان بروز درماتیت اتوپیک ندارد. به هر حالی در مورد کاهش مصرف تخم مرغ در شیرخواران علامت‌دار، اطلاعی در دست نیست.
