به قلم : مهرنوش رجایی ؛ روانشناس تربیتی
تحریریه زندگی آنلاین : بعد از خانه و خانواده، مهد کودک اولین جایی محسوب میشود که بچهها با حضور در آن تحت یکسری آموزشها قرار میگیرند که مختص شرایط سنی آنان است و در کنار آموزش همچنین به کمک مربیان خود به مهارتهایی دست پیدا میکنند که حتی به شکل روزمره به آن نیازمندند. پس میتوان به نوعی مهد کودک را خانه دوم کودکا نامید که به لحاظ آموزش و تربیت کودکان از اهمیت خاصی برخوردار است.
اما هیچوقت به این موضوع فکر کردهاید که اولین مهدکودک در دنیا کی و کجا تاسیس شد؟ و در ابتدا چگونه و به چه شکلی اداره میشد و اصلا نوع آموزش آن برای بچهها به چه نحوی بود؟
بازگشایی اولین مهد کودک در قرن ۱۹ میلادی
تاریخ و پیدایش اولین مهد کودک در جهان به اوایل قرن 19 میلادی باز میگردد. این مهد کودک توسط یک دانشجوی آلمانی بنام «فردریش فروبل» در سال 1837 در آلمان تاسیس شد. در واقع این اولین مهدکودکی است که توسط این فرد در جهان تاسیس شد. «فردریش فروبل» سعی داشت نوع آموزش در این مهد کودک را بر اساس عقاید و دانش اساتید و فیلسوفان آن دوره به شکل پیشرفته، و توسعهیافتهتری به انجام رساند. او بر این باور بود که؛ کودکان باید بتوانند تحت آموزشهای مختلف و یادگیری بیشتر قرار گیرند و در کنار بازیهاي کودکانه به رشد فردی دست پیدا کنند. همچنین بر این اعتقاد بود که کودک باید در فضایی رشد کند که موسیقی، مطالعات طبیعی، داستانسرایی و هنرهای دراماتیک در آن جریان داشته باشد.
بهرهگیری از بلوکهای کوچک در اولین
مهدکودک
زمانی که اولین مهد کودک توسط «فردریش فروبل» تاسیس شد، او پیشنهاد داد که از بلوکهای کوچک به عنوان پازل در مهد کودک استفاده کنند. در این شیوه نه تنها مهارت بچهها به لحاظ ذهنی که شامل قوه خلاقه و حل مسئله بود، ارتقا مییافت، بلکه مهارتهای حرکتی کودک نیز گسترش پیدا میکرد. از دیگر ایدههایی که در جهت پرورش مهارتهای اجتماعی کودکان توسط این فرد اجرا و به شکل گروهی انجام میشد، نشستن کودکان به دور هم و به شکل دایرهوار در کنار هم بود که بچهها به حل پازل میپرداختند و از این طریق کار گروهی را از همان کودکی فرا میگرفتند. در واقع هدف اصلی او این بود تا کودکان مهارتهای اجتماعی و شناختی خود را طی فرایند کنجکاوی ذاتی و میل به آموختن پرورش دهند. اما یک نکته جالب در خصوص آموزشهایی که توسط «فروبل» انجام میشد، وجود داشت و آن باور به این بود که بانوان بیشترین پتانسیل را در کار کردن با کودکان دارند و آنها میتوانند مهارتهای احساسی را در کودکان خردسال توسعه دهند. به همین دلیل، او مدرسهای مختص برای آموزش زنان باز کرد که با آموزشهایی که میبینند بتوانند مربیان توانمندی در جهت آموزش به کودکان در مهدکودکها مشغول به کار شوند.
اولین مهد کودک در ایران
زمانی که مهد کودک در کشورهای مختلف تاسیس شد، رفتهرفته در ایران هم ایده تاسیس مهد کودک شکل گرفت و در نهایت به مرحله عمل رسید.
با این هدف که کودکان به غیر از خانه با محیط دیگری آشنا شده و تحت یکسری آموزشها و مهارتهایی قرار بگیرند تا پس از آن با وارد شدن به مدرسه که محیط آموزشی دیگری محسوب میشود، شرایط و نوع آموزش برایشان ملموستر و قابل هضمتر باشد.
اما ببینیم موسس اولین مهد کودک در ایران چه کسی بود؟
«جبار باغچهبان» با نام اصلی «میرزا جبار عسگرزاده» اولین کسي بود که به فکر تاسیس مهد کودک افتاد. ایشان بنیانگذار نخستین کودکستان در شهرستان مرند تبریز است. همچنین اولین مدرسه ناشنوایان در ایران توسط این فرد در شهر تبریز بنا شد و نیز به عنوان مبتکر الفبای ناشنوایان از وی نیز به نیکی یاد میشود.
جبار باغچهبان ابتدا در تبریز کودکستانی را با عنوان باغچه اطفال دایر کرد و به همین دلیل خود را «باغچهبان» نامید. وی در زمان حیات خود گفته بود:
«یک روز یکی از دوستانم با شوخی به من گفت: تو برای بچههای تبریز باغچه دایر کردهای و الان باغچهداری میکنی! تو باغچهبان شدهای!
پس از آن شوخی، من باغچهبان را به جای عسگرزاده برای نام خانوادگیام انتخاب کردم».
البته جبار باغچهبان همچنین اولین مؤلف و ناشر کتاب کودک در ایران محسوب میشود. که آثار متعددی را به چاپ رسانده است.
این مرد بزرگ که خدمات ارزندهای را در جهت آموزش کشور به جا گذاشت، پس از سالها تلاش در جهت توسعه آموزش در کشور سرانجام در چهارم آذر ماه سال ۱۳۴۵ در سن ۸۱ سالگی درگذشت.