زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر صدیقه رضایی

ارزیابی اختلالات یادگیری

تحریریه زندگی آنلاین : در زمینه ارزیابی از ناتوانی‌های یادگیری چهار نوع ارزیابی شامل ارزیابی پیشرفت استاندارد، ارزیابی تکوینی، ارزیابی غیررسمی و ارزیابی موثق وجود دارد.

ارزیابی پیشرفت دانش­آموزان با ناتوانی یادگیری با آزمون­های استاندارد

معلمان و روانشناسان معمولا از ارزیابی پیشرفت استاندارد برای دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری استفاده می‌کنند، چراکه کمبودهای پیشرفت، ویژگی اساسی این دانش‌آموزان است. در حال حاضر، چندین آزمون پیشرفت استاندارد به‌منظور ارزیابی و شناسایی دانش‌آموزان دارای ناتوانی‌های یادگیری و فراهم نمودن نشانگرهای عمده قوت‌ها و ضعف‌های تحصیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، یکی از محدودیت­های اکثر آزمون‌های استاندارد پیشرفت این است که قادر به ارائه بینشی درباره چرایی مشکل دانش­آموزان نیستند.

 بیشتربخوانید:

 نقش مهم اسباب بازی در شکل گیری شخصیت کودک

ارزیابی تکوینی

ارزیابی تکوینی رفتار دانش‌آموز را برای پیگیری پیشرفت وی مستقیما می‌سنجد. در واقع ارزیابی تکوینی بر مقایسه عملکرد دانش‌آموز با سایر دانش‌آموزان تأکید کمتری دارد و بیشتر بر چگونگی عملکرد دانش‌آموزان بر اساس توانایی‌ها تأکید می‌کند. اگرچه انواع متعددی از الگوهای متنوع ارزیابی تکوینی وجود دارند، ولی حداقل پنج ویژگی در میان همه آن‌ها مشترک است:

ارزیابی به‌وسیله معلم انجام می­شود.

معلم رفتار کلاسی دانش­آموز را به‌طور مستقیم اندازه­گیری می­کند.

معلم رفتارهای کلاسی دانش­آموز را در دوره­های مختلف و مکررا مشاهده و ثبت می­­کند.

معلم از ارزیابی تکوینی برای سنجش پیشرفت‌های دانش­ آموز به‌سوی هدف­های آموزشی استفاده می­کند.

معلم از ارزیابی تکوینی برای بررسی کارآمدی برنامه آموزشی استفاده می­کند.

ارزیابی غیررسمی

یک روش متداول ارزیابی که معلمان آن را به کار می‌برند، عبارت است از درخواست از دانش‌آموز برای انجام تکالیف درسی و یادداشت کردن آنچه که به‌خوبی می‌دانند و آنچه که مشکل‌دارند.

ارزیابی موثق (مستند)

برخی از آموزگاران، اعتبار و اصالت نمره‌های آزمون‌های معمولی به‌ویژه نمره‌های حاصل از آزمون‌های استاندارد شده را زیر سؤال می‌برند و معتقدند این نمرات، آنچه را که دانش‌آموز در موقعیت‌های کار کردن با معلمان، همسالان، والدین، ناظران یا در موقعیت‌های دریافت کمک از آن‌ها انجام می‌دهند، منعکس نمی‌کنند.

کارپوشه، مجموعه­ای از نمونه کارهایی است که دانش­آموز در طول زمان خاصی انجام می‌دهد. با این حال ارزیابی پوشه کار مشکل­تر و زمان‌برتر از چیزی است که بسیاری از آموزگاران تصور می‌کنند.

پوشه کار می­تواند ارزش ویژه­ای برای دانش­آموزانی که از لحاظ فرهنگی متفاوت هستند داشته باشد، چرا که آزمون­های استاندارد سنتی ممکن است توانایی­های واقعی آنان را منعکس نکند.

 بیشتربخوانید:

روش های ساده برای ضدعفونی اسباب‌بازی‌ها

نقش مهم اسباب بازی در شکل گیری شخصیت کودک

فواید گِل بازی برای کودکان

اختلال­های همبود با اختلال یادگیری

بین 10 تا 25 درصد از کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، دچار اختلال بیش­فعالی و نقص توجه نیز هستند. به این ترتیب اختلال یادگیری بیشترین همایندی و همپوشی را با ADHD دارد.

ویژگی‌های کودکان با اختلالات یادگیری

تنوع بین فردی

تنوع میان فردی یا بین فردی که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری است، به معنای ناهماهنگی و ناهمگنی در میان افراد این گروه است.

علاوه بر تنوع بین فردی، در میان دانش­آموزان مبتلا به اختلالات یادگیری، تنوع درون فردی زیادی نیز مشاهده می­شود. به این معنی که یک کودک مبتلا به اختلالات یادگیری، ویژگی‌های بسیار متفاوتی دارد و نیمرخ توانایی­های شخصی وی غیرعادی است.

مشکلات تحصیلی

 ویژگی برجسته دانش­آموزان و کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، مشکلات پیشرفت تحصیلی است، چرا که طبق تعریف اگر مشکلات تحصیلی وجود نداشته باشد، ناتوانی‌های یادگیری هم وجود ندارد.

علاوه بر مشکلات خواندن و نوشتن، اختلال ریاضی نیز در حال حاضر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. مشکلات ریاضی به‌عنوان نوعی مشکل تحصیلی در کودکان دارای ناتوانی‌های یادگیری، فقط نسبت به مشکلات خواندن در درجه دوم قرار دارند. مشکلاتی در محاسبه ریاضی و مشکلات واژه‌ای را می‌توان مشکلات اساسی دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری در حوزه ریاضیات برشمرد.

 بیشتربخوانید:

اختلالات و ناتوانایی‌های یادگیری در کودکان

مشکلات زبان

بسیاری از دانش‌آموزان دارای اختلالات یادگیری مشکلاتی در استفاده مکانیکی و اجتماعی از زبان دارند. به‌طور مکانیکی آن‌ها با نحو (دستور زبان)؛ معناشناسی (معنای واژگان) و واج‌شناسی یا آگاهی واج‌شناختی (توانایی شکستن اصوات سازنده آن‌ها و ترکیب اصوات منفرد با هم برای ساختن واژگان) مشکل‌دارند.

علاوه بر این، کودکان دارای ناتوانی‌های یادگیری در استفاده از زبان برای برقراری ارتباط که با عنوان کارکردشناسی از آن یاد می‌شود نیز مشکلاتی دارند. کارکردشناسی یعنی مطالعه چگونگی استفاده از زبان در موقعیت‌های اجتماعی که به جنبه کارکردی زبان بیشتر از جنبه مکانیسم آن تأکید دارد.

مشکلات ادراکی، ادراکی حرکتی و هماهنگی کلی

همان‌طور که اشاره شده مهم‌ترین مؤلفه در تعریف اختلالات یادگیری، مشکلات ادراکی است. کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری عمدتا دچار مشکلات ادراکی دیداری و یا ادراکی شنیداری هستند. این موضع باعث بروز آسیب­های جدی در انجام فعالیت­های فیزیکی، از جمله هماهنگی چشم و دست می­گردد.

برخی از دانش‌آموزان دارای ناتوانی‌های یادگیری در فعالیت‌های فیزیکی دربردارنده مهارت‌های حرکتی مشکل دارند. آن‌ها برخی از کودکان را طوری توصیف کرده‌اند که گویی دو پای چپ و یا ده شست دارند. مشکلات حرکتی این کودکان هم مهارت­های حرکتی ظریف و هم مهارت­های حرکتی درشت این کودکان را در برمی‌گیرد.

مشکلات حافظه

دانش‌آموزان دارای ناتوانی­های یادگیری مشکلاتی در حافظه کوتاه مدت و حافظه کاری نشان می­دهند. یکی از دلایل عمده ضعف عملکرد کودکان دارای ناتوانی یادگیری در تکالیف حافظه، این است که برخلاف همتایان عادی خود از راهبردها استفاده نمی­کنند.

مشکلات شناختی و فراشناختی

نقص در استفاده از راهبردها در تکالیف حافظه، بیانگر مشکلات کودکان دارای ناتوانی یادگیری در شناخت نیز می­باشد. به این ترتیب که کودکان دارای ناتوانی­های یادگیری، یادگیرندگانی غیرفعال هستند که راهبردهای یادگیری زیادی استفاده نمی­کنند. به عبارت دیگر این افراد غالبا تفکر بدون سازمان دارند و مشکلاتی در برنامه­ریزی و سازماندهی در زندگی آن‌ها در خانه و مدرسه وجود دارد.

دانش‌آموزان دارای ناتوانی‌های یادگیری همزمان با مشکلات شناختی، در فراشناخت نیز مشکلاتی را تجربه می‌کنند.

مشکلات اجتماعی و هیجانی

یک دلیل قابل قبول برای مشکلات اجتماعی برخی از دانش‌آموزان دارای ناتوانی‌های یادگیری، آن است که آن‌ها در شناخت اجتماعی نارسایی دارند. به عبارت دیگر، در نظر گرفتن چشم‌انداز دیگران برای آن‌ها، یعنی اینکه خود را در جای دیگران قرار دهند برای آن‌ها دشوار است.

مشکلات انگیزشی

انگیزه دانش‌آموزان دارای ناتوانی‌های یادگیری، یا احساسی که درباره توانایی‌هایشان در مورد غلبه بر بسیاری از چالش­ها و مشکلات زندگی خود دارند، یکی از منابع مهم مشکلات این کودکان است. در واقع این کودکان، دارای مکان کنترل بیرونی هستند و عمدتا دیگران را مسئول شکست‌های تحصیلی پی‌درپی می­دانند. بر این اساس این کودکان، گاهی اوقات به درماندگی خودآموخته شده، یعنی تمایل برای تسلیم شدن و انتظار بدترین نتیجه را داشتن، دچار خواهند شد. آنچه غلبه بر مشکلات انگیزشی را برای معلمان، والدین و افراد دارای ناتوانی­های یادگیری، دشوار می­سازد، درهم­تنیدگی مشکلات شناختی و انگیزشی این افراد است که نوعی دایره معیوب ایجاد می‌نماید.