زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

رکسانا خوشابی؛ کارشناس ارشد مشاوره

با این که بازی‌های کامپیوتری در ظاهر، تنها «بازی» به حساب می‌آیند اما متاسفانه در اغلب موارد، بیش از این که برای بازیکن‌ها جنبه تفریح و بازی داشته باشند، جنبه اعتیاد دارند!

حتما می‌دانید که اعتیاد به چه معنا است؟

اعتیاد یعنی عادت کردن و وابستگی شدید به چیزی، که بدون تفکر و تامل شکل می‌گیرد.

بسیاری از افراد در زمان اعتیاد ممکن است سرحال و خوشحال یا عصبانی و خشن شوند و هر نوع اعتیادی در خلق و خو، اضطراب، افسردگی و پرخاشگری فرد اثر می‌گذارد و همچنین موجب می‌شود فرد دچار حالاتی مانند فراموشی یا بی‌توجهی نسبت به دیگران و به محیط اطراف و حتی بی‌توجه نسبت به خود شود.

هنگامی که افراد بازی می‌کنند، مغز آن‌ها تولید اندروفین می‌کند، این تولید اندروفین توسط قماربازان و یا افراد معتاد به مواد مخدر نیز تجربه شده است.

حتی پاسخ معتادان به بازی‌های کامپیوتری به سوالات در مورد استفاده از بازی‌های کامپیوتری و اینترنت، دقیقا همانند پاسخ‌های فردی است که قمار می‌کند یا معتاد به مواد مخدر است. متاسفانه نوجوانان خجالتی یا آن‌هایی که دارای روابط اجتماعی ضعیفی هستند نسبت به نوجوانانی که در فعالیت‌های ورزشی، فعالیت‌های اجتماعی دسته جمعی و ... شرکت می‌کنند بسیار بیشتر در معرض خطر اعتیاد به بازی‌های کامپیوتر و دنیای مجازی قراردارند و البته این وظیفه والدین است که مراقب نوع استفاده فرزندشان (خواه کودک و خواه نوجوان) از کامپیوتر و بازی‌های کامپیوتری باشند.

در اینجا می‌خواهیم با برخی آسیب‌های بازی‌های کامپیوتری بیشتر آشنا شویم:

اثرات اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری و آنلاین

متاسفانه بسیاری از کودکان و نوجوانانی که مدت زمان زیاد به این بازی‌ها مشغولند پرخاشگر، گوشه‌گیر و خانه‌نشین می‌شوند.

خیلی از آنها دچار افت تحصیلی شده و اگر در ماه‌های رفتن به مدرسه به این بازی‌ها بپردازند، اغلب سر کلاس خواب‌آلوده هستند و تمایلی به انجام وظایف و تکالیف مدرسه نشان نمی‌دهند.

آنها از گذراندن وقت در کنار دوستان و همسالان و رفتن به باشگاه‌های ورزشی و بودن در گروه‌های واقعی خودداری می‌کنند و زمانی که نتوانند بازی کنند بسیار ناراحت و رنجیده می‌شوند.

آنها دچار اختلالات خواب، کمر درد و گردن درد، سردرد و میگرن و همچنین ضعیف شدن چشم‌ها شده و اختلال در خوردن غذا و بی‌توجهی به بهداشت شخصی نیز دامنگیرشان می‌شود.

از نظر جسمانی نیز، اغلب مچ دست آنها درد می‌کند.

از نظر روانشناختی کودکان و نوجوانانی که بخش بزرگی از زندگی خود را به بازی‌های کامپیوتری و آنلاین اختصاص داده‌اند از مسئولیت‌ها و خواسته‌های والدین و معلمان مدرسه سر باز می‌زنند و مایلند خود را در قالب شخصیت‌های بازی گذاشته و هر طور که شده او را به اهداف خود (که در بازی تعریف شده) برساند.

شاید به همین دلیل است که گاهی در بازی‌های آنلاین، فردی که شخصیت آرام و متعادلی دارد به تدریج  مبدل به شخصیتی مهاجم و پرخاشگر می‌شود.

همچنین متاسفانه اغلب نوجوانان و کودکانی که بازی‌های کامپیوتری و آنلاین انجام می‌دهند  نوعی حس ناتوانی در دنیای واقعی دارند و کارهایی که در دنیای واقعی نمی‌توانند انجام دهند در دنیای مجازی انجام می‌دهند.

آنها توانایی ارتباط برقرار کردن با همسالان و ارتباطات اجتماعی را ندارند و از این نظر با جمع بیگانه‌اند و گوشه‌گیری را ترجیح می‌دهند.

این موضوع خصوصا در آینده در محیط‌های کار و دانشگاه و محیط‌های اجتماعی برای کودکان و نوجوانان امروز مسئله‌ساز خواهد شد.

این بازی‌ها همچنین ممکن است باعث بروز رفتارهای ضداجتماعی و ناسازگاری شوند.

گاهی موجب اضطراب، وسواس، رفتارهای اعتیاد گونه نیز می‌شوند .در برخی افراد عواطف و احساسات ضعیف می‌شود و همان‌طور که گفته شد از خطرناک‌ترین اثرات مخرب بازی‌های کامپیوتری و آنلاین، اعتیاد به بازی است که موجب فشار عصبی شدید در نوجوانان خواهد شد و خود فشار عصبی تبعات بدتری (حتی تا حد مرگ) به همراه دارد.

نکات مثبت بازی‌های کامپیوتری

اگر فرد به این بازی‌ها معتاد نباشد و گاه و بی‌گاه و تحت شرایط متعادل بازی کند، این بازی‌ها نکات مثبتی هم دارند.

برای مثال بازی‌های کامپیوتری و آنلاین سرشار از هیجان و شور هستند و به سبب این بازی‌ها، تخیل و خلاقیت کودکان و نوجوانان پرورش پیدا می‌کند.

همچنین تا حدی در شکل‌گیری تکامل شخصیت و رفتار موثرند و سبب پرورش استعدادها، تمرکز و دقت در کودکان و نوجوانان می‌شوند و بطور نسبی بهره هوشی کودکان و نوجوانان را بالا می‌برد.

گاه در گسترش جهان بینی، ذوق هنری، آموزش مفاهیم  و انتقال فرهنگ موثر هستند. علاوه بر این موارد به کودک کمک می‌کند تا نقاشی و داستان‌هایی خلق کند و مهارت کودک را تقویت می‌کند.

بیشترین اثر مثبت بازی‌های کامپیوتری هماهنگی چشم، دست و عضلات است، ولی متاسفانه به دلیل عدم وجود آموزش صحیح، معرفی نادرست بازی‌ها و بی‌هدفی، بسیاری از کودکان و نوجوانان به سمت بازی‌هایی می‌روند که اثرات مخربی دارد.

ایجاد تعادل در بازی کردن کودکان و نوجوانان

اول این که والدین باید به بازی‌های کامپیوتری آشنا باشند و بدانند که هر بازی مناسب چه سنی است تا قادر باشند در خرید بازی‌ها فرزندان خود را راهنمایی کنند و به هیچ عنوان اجازه ندهند که کودک بازی‌هایی را دنبال کند که مناسب سن او نیست.

در واقع اگر کودک ۶ تا ۹ ساله دارید بهتر است که بر کامپیوتر او کنترل داشته باشید تا کودک‌تان امکان دسترسی به مطالب درحد سن خود داشته باشد‌.

با فرزندان ۱۰-۱۲ ساله خود در مورد مطالب اینترنتی صحبت کنید و به آنها آگاهی لازم را بدهید و از عوارض بد و آسیب‌های مخرب این بازی‌ها آگاه‌شان کرده و لزوم تعادل در زمان پرداختن به بازی‌ها را به آنها یادآور شوید و مهم‌تر این که تنها اجازه دهید در ساعات مشخصی به بازی بپردازند. 

والدین باید سعی کنند روابط صمیمی و دوستانه با فرزندان خود داشته و آنها را به بازی‌های فکری تشویق و حتی همراهی کنند.

حتی در شرایطی که فرزندتان بالای ۱۳ سال است هم سعی کنید برای او محدودیت و دسته‌بندی در بازی ایجاد کنید، اما گمان نکنید که می‌توانید بازی‌های کامپیوتری را از فرزندانتان بگیرید بدون آن که جایگزین‌های بهتری به او بدهید!

نکته مهم این است که حتما باید در تابستان (و حتی در فصل مدارس)  تفریحات دیگری را برای فرزندان‌تان تدارک ببینید.

خصوصا تفریحات دسته جمعی که با بازی‌های فیزیکی و ورزش همراه هستند و یا در طبیعت انجام می‌شوند و همچنین کتاب خواندن و مطالعه و کارهای هنری مانند نقاشی یا کار دستی یا انجام کارهای فنی در حد سن و سال فرزندان‌تان را در برنامه روزانه آنها بگنجانید.

در این کارها و ورزش‌ها و بازی‌ها خودتان پیشقدم باشید و فرزندان‌تان را تشویق کنید و به وجد آورید و زمان انجام بازی کامپیوتری روزانه را تا جای ممکن کاهش دهید.

موفق باشید.