زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

 به قلم : دکتر کامیار سنایی ، روانشناس

تحریریه زندگی آنلاین : وسواس در کودکان نوپا و بزرگتر، شباهت‌هایی با وسواس بزرگسالان دارد، اما تفاوت‌های مهمی نیز وجود دارد. اختلال وسواس فکری عملی (OCD) فقط بر بزرگسالان تأثیر نمی‌گذارد؛ در واقع، بین ۰.۲۵٪ و ۴٪ از کودکان، به اختلال وسواس مبتلا می‌شوند. متوسط سن شروع OCD کودکان تقریباً ۱۰ سال است، اگرچه کودکان ۵ ساله را نیز می‌توان تشخیص داد.

در حالی که OCD در کودکان نوپا نادر است، در برخی موارد اتفاق می‌افتد. درصد کمی از کودکان علائم را در حدود ۳.۲ سالگی نشان می‌دهند. اگر نگران رفتار کودکتان هستید، دانستن علائم OCD در کودکان نوپا و بزرگتر ممکن است کمک کند. درباره علائم، عوامل تحریک کننده اختلال وسواس در کودک و آنچه می‌توانید برای کمک به او انجام دهید، بیشتر یاد بگیرید.

انواع وسواس در کودکان

اختلال وسواس فکری عملی یک بیماری روانی است که با وسواس‌ها و اجبارهایی که در زندگی روزمره تداخل دارند، مشخص میشود.

وسواس‌ها

افکار، تصاویر یا ایده‌هایی که از بین نمی‌روند، ناخواسته، بسیار ناراحت کننده یا نگران کننده هستند.

بیشتربخوانید:

درمان وسواس کودک

اجبارها

رفتارهایی که کودک احساس می‌کند باید بارها و بارها برای رفع اضطراب انجام دهد.

OCD قبلاً به عنوان یک اختلال اضطراب طبقه‌بندی شده بود زیرا افکار وسواسی مشخصه این وضعیت منجر به اضطراب شدید می‌شود. اجبارها یا فعالیت‌های تکراری انجام شده معمولاً تلاشی برای کاهش این اضطراب است. با این حال، آخرین نسخه از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (dsm-5)، وسواس را به دسته‌بندی خود از «اختلالات وسواسی- جبری و مرتبط» منتقل کرد.

گفته می‌شود که اگر وسواس‌ها و اجبارها قبل از بلوغ رخ دهد، اختلال وسواس در دوران کودکی شروع می‌شود. جالب اینجاست که اگرچه اختلال وسواس کودکان بیشتر بر پسران تأثیر می گذارد، اما این روند پس از بلوغ معکوس می‌شود. به همین ترتیب، به نظر می‌رسد پسران مبتلا به اختلال وسواس در دوران کودکی، در معرض خطر بیشتری برای بیماری‌های مرتبط از جمله اختلالات تیک هستند. کودکان مبتلا به OCD درمقایسه با بزرگسالان، بینش کمتری نسبت به وسواس خود دارند و توانایی درک غیرمنطقی بودن افکار خود را ندارند. این مسئله به همراه توانایی کلامی محدود یا در حال توسعه، می‌تواند تشخیص مناسب را دشوار کند.

وسواس‌ها و اجبارهای کودک اغلب با وسواس‌ها و اجبارهای بزرگسالان متفاوت است.

کودکان مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی اغلب وسواس‌های خاصی در رابطه با مرگ والدینشان دارند.

وسواس‌های کودکان به ندرت بر موضوعات جنسی تأکید دارد، اگرچه نوجوانان ممکن است بروز وسواس‌های جنسی بیشتری را تجربه کنند.

فعالیت‌های تکراری یا اجبارهای کودکان بیشتر در مورد اعضای خانواده می‌باشد یا در مورد آن‌ها متمرکز می‌شود.

کودکان مبتلا به OCD بیشتر از بزرگسالان مبتلا به این اختلال، به احتکار می‌پردازند.

به نظر می‌رسد که اختلال وسواس فکری عملی در دوران کودکی نیز خطر بیشتری از اختلالات تیک و اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD) را نشان می‌دهد.

بیشتربخوانید:

وسواس جنسی چیست؟

شناسایی اختلال وسواس فکری عملی در کودکان

علائم و نشانه‌های انواع وسواس در کودکان را می‌توان به عنوان وسواس‌ها و اجبارها طبقه‌بندی کرد. وسواس‌های رایج در میان کودکان مبتلا به OCD عبارتند از:

افکار یا تصورات آزاردهنده و ناخواسته از چیزهای خشن و آزاردهنده، مانند آسیب رساندن به دیگران.

نگرانی شدید در مورد اتفاقات بد، انجام کاری اشتباه یا دروغ گفتن.

احساس اینکه همه چیز باید «درست» باشد.

نگرانی در مورد نظم، تقارن یا دقت.

نگرانی در مورد بیمار شدن، انتقال بیماری به دیگران یا بالا آوردن.

اجبارها اغلب (اما نه همیشه) مربوط به وسواس‌ها هستند. به عنوان مثال، اگر کودک از میکروب‌ها می‌ترسد، ممکن است مجبور شود دست‌های خود را بارها و بارها بشوید. اجبارهای رایج در میان کودکان مبتلا به OCD عبارتند از:

شمارش چیزها بارها و بارها.

فعالیت‌های تکراری پیچیده‌ای که باید هر بار دقیقا به همان شیوه انجام شود (به عنوان مثال یک فعالیت تکراری قبل از خواب).

شستن بیش از حد دست، دوش گرفتن یا مسواک زدن.

تکرار بیش از حد صداها، کلمات یا اعداد برای خود.

مرتب کردن یا چیدن اشیاء به روشی خاص یا متقارن.

چک کردن مکرر (مانند بررسی مجدد قفل شدن در، خاموش شدن اجاق گاز یا انجام درست تکالیف).

به طور مکرر به دنبال اطمینان بودن از سمت دوستان و خانواده.

اختلال وسواس فکری عملی می‌تواند با سایر اختلالاتی که شامل روال‌های سختگیرانه، رفتارها یا فعالیت‌های تکراری است همراه باشد یا با آن‌ها اشتباه گرفته شود؛ مانند:

اختلالات اضطرابی

اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی

اختلالات طیف اوتیسم

اختلالات تیک یا سندروم تورت

درک انگیزه‌های رفتار کودک، کلید تشخیص مناسب است.

علل اختلال وسواس فکری عملی در کودکان نوپا و بزرگتر

چه چیزی باعث اختلال وسواس در کودک می‌شود؟ اگرچه علل دقیق اختلال وسواس در کودکان ناشناخته است، اما محققان معتقدند که عوامل متعددی در این مسئله نقش دارند، از جمله ساختار مغز، تروماهای اولیه، ژنتیک و استرس.

ساختار مغز: مطالعات تصویربرداری ارتباطی بینOCD ، ناهنجاری‌های قشر جلویی و ساختارهای زیر قشری مغز پیدا کرده است.

تروماهای اولیه: برخی مطالعات ارتباطی بین تروماهای اولیه مانند تجاوز جنسی و علائم OCD در دختران قبل از بلوغ پیدا کرده‌اند.

ژنتیک: اگرچه هیچ ژن «OCD» وجود ندارد، اما شواهدی برای نسخه‌های خاص (آلل) ژن‌های خاص وجود دارد که ممکن است آسیب‌پذیری بیشتری را نشان دهد. علاوه بر این، مشخص شده است که اختلال وسواس فکری عملی در خانواده‌ها وجود دارد: هرچه اعضای خانواده نزدیک‌تر باشند و در زمان شروع علائم جوان‌تر باشند، خطر ابتلا به آن بیشتر است.

استرس: استرس ناشی از مشکلات رابطه، مشکلات مدرسه و بیماری می‌تواند محرک‌های قوی برای علائم OCD در کودکان باشد.

در یک مطالعه اخیر، کودکان و نوجوانان بدتر شدنOCD ، اضطراب و علائم افسردگی را مربوط به همه‌گیری کووید-۱۹ و تروماهای مرتبط با آن نشان دادند.

بیشتربخوانید:

فرزندان این گروه از والدین به وسواس مبتلا می‌شوند

اختلال وسواس فکری عملی ناگهانی

در حدود ۵ درصد از کودکان، اختلال وسواس ناشی از واکنش خود ایمنی در مغز است که به عنوان پانداس یا نوعی از خود ایمنی شناخته می‌شود. تصور می‌شود که پانداس اختلال وسواس فکری عملی، ناشی از عفونت با باکتری‌هایی است که باعث گلودرد استرپتوکوکی و و تب سرخ می‌شود. سیستم ایمنی بدن کودک با مبارزه با عفونت و حمله به گانگلیون‌های پایه مغز گیج می‌شود. شکل پانداس اختلال وسواس فکری عملی، دارای چند ویژگی کلیدی است که به پزشکان کمک می‌کند تا آن را از اشکال معمول‌تر OCD دوران کودکی متمایز کنند؛ این امر شامل شروع سریع علائم است. تحقیقات نشان داده است که تنها کودکانی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به اختلال وسواس فکری عملی یا تیک هستند، در معرض ابتلا به این شکل ازOCD  هستند. نوع پانداس OCD، می‌تواند نیاز به درمان متفاوتی داشته باشد.

درمان اختلال وسواس در کودکان

جستجوی درمان حرفه‌ای، مؤثرترین کاری است که می‌توانید برای کمک به کودک مبتلا به OCD انجام دهید. در بیشتر موارد، درمان توصیه شده برای OCD در دوران کودکی، درمان شناختی رفتاری فردی یا گروهی (CBT) با داروهایی است که سطح سروتونین را افزایش می‌دهند؛ مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI).

سروتونین چیست؟

سروتونین (که همچنین به عنوان هیدروکسی تریپتوفان-۵ یا 5-HTP شناخته می‌شود)، یک انتقال دهنده عصبی است که سیگنال‌ها را بین نورون‌ها در سراسر بدن حمل می‌کند. این انتقال دهنده به تنظیم خلق و خوی، حافظه و سایر عملکردهای بدن کمک می‌کند. روده‌ها ، نه مغز، بیشتر سروتونین بدن را تولید می‌کنند.

درمان شناختی رفتاری

یکی از محبوب ترین و مؤثرترین درمان‌ها برای OCD، درمان رویارویی و جلوگیری از پاسخ(ERP)  تغییر یافته برای کودک، نوعی از درمان شناختی رفتاری (CBT) است. این روش درمانی شامل قرار دادن کودکان در معرض اضطراب ناشی از وسواس آن‌ها و سپس، جلوگیری از استفاده از فعالیت‌های تکراری برای کاهش آن اضطراب است. این چرخه از رویارویی و جلوگیری از پاسخ تا زمانی تکرار می شود که وسواس‌ها و (یا) اجبارها دیگر کودکان را آزار ندهد.

درمان رویارویی برای  OCD

بزرگسالان و کودکان مبتلا به OCD اغلب از دیگران می‌خواهند که در اجبارهایشان شرکت کنند. اعضای خانواده اغلب مجبورند اضطراب عزیزانشان را کاهش دهند، به خصوص وقتی که فرد مبتلا کودک می‌باشد. برای اینکه درمان تأثیر داشته باشد، اجبارها باید متوقف شوند و اعضای خانواده از این موضوع آگاهی داشته باشند.

هنگام انجام CBT با کودکان، والدین باید اطلاعات مورد نیاز را داشته باشند و در درمان شرکت کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که مشارکت والدین، پیش بینی کننده قوی برای موفقیت CBT می‌باشد.

داروها

در موارد شدید اختلال وسواس کودکان، درمان می‌تواند شامل ترکیبی از CBT و داروهایی مانند (SSRIS) برای کمک به کاهش اضطراب کودک باشد. با این حال، این داروها باید با احتیاط در کودکان و نوجوانان استفاده شوند زیرا می‌توانند خطر خودکشی را افزایش دهند.

اگر فرزند شما افکار خودکشی دارد، با خط نجات پیشگیری از خودکشی ملی تماس بگیرید تا از یک مشاور آموزش دیده حمایت و کمک دریافت کنید. اگر شما یا یکی از عزیزانتان در معرض خطر هستید، با شماره‌ی اورژانس تماس بگیرید.

سه داروی  SSRIبرای استفاده در کودکان و نوجوانان مبتلا به OCD توسط FDA تأیید شده است:

لووکس (فلووکسامین): برای کودکان ۸ ساله و بالاتر تأیید شده است.

پروزاک (فلوکستین): برای کودکان ۸ ساله و بالاتر تأیید شده است.

زولوفت (سرترالین): برای کودکان ۶ ساله و بالاتر تأیید شده است.

اگر اختلال وسواس فکری عملی ناشی از پانداس باشد، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

آنتی‌بیوتیک‌ها (پنی‌سیلین، آزیترومایسین)

ایمونوگلوبولین داخل وریدی

NSAIDها و کورتیکواستروئیدها

تبادل پلاسما

عمل لوزه

مقابله با اختلال وسواس فکری عملی در کودکان نوپا و بزرگتر

تربیت کودکان مبتلا به OCD می‌تواند یک چالش باشد، اما راه‌هایی برای مقابله با آن وجود دارد. یادگیری در مورد OCD، به ویژه شکلی که کودکان تجربه می‌کنند، اولین گام ضروری است که هر والد باید برای تبدیل شدن به یک مدافع مؤثر برای فرزند و خانواده خود انجام دهد. این امر به شما کمک می‌کند تا سطح استرس خود را کاهش دهید و تمرینات رویارویی در خانه را دنبال کنید.

استراتژی‌های دیگری که می‌توانید امتحان کنید:

در ایجاد یک مشارکت قوی با متخصصان حاضر در مراقبت از فرزندتان همکاری کنید.

در پرسیدن سؤالات و پرس و جو در مورد منابعی که می‌توانید به خانه ببرید تا اطلاعات پیچیده جدید را در بخش‌های کوچک بهتر درک کنید، شک نکنید.

شریک زندگی یا خانواده خود را درگیر کنید. اگر در درگیر کردن شریک زندگی خود در یادگیری یا کمک به تمرینات رویارویی در خانه مشکل دارید، در مورد آن صحبت کنید. به سادگی از این مسئله نگذرید. اغلب، عدم تمایل شریک زندگی به کمک، نشان دهنده اضطراب آن‌ها در مورد وضعیت است و به این معنی نیست که آن‌ها نمی‌خواهند به کودک کمک کنند.

به دنبال حمایت باشید. به منابع موجود در جامعه خود مراجعه کنید. یک نقطه شروع خوب ممکن است گروه حمایتی باشد که در آن مردم نکاتی را برای مقابله با کودک مبتلا به OCD به اشتراک می‌گذارند.

نکته پایانی

هرگز امیدتان را از دست ندهید. اگرچه هیچ درمانی برای OCD وجود ندارد، اما بسیاری از درمان‌های مؤثر در دسترس هستند. اگر استراتژی اول جواب نداد، همچنان تلاش کنید؛ گاهی اوقات، فقط به پیدا کردن درمانگر مناسب یا ترکیبی از دارو و روان درمانی نیاز است.

بسیاری از کودکان با درمان مناسب، از علائم خود تسکین می‌یابند و استراتژی‌های مقابله‌ای را برای رشد در زندگی روزمره یاد می‌گیرند. اگر فکر می‌کنید فرزندتان ممکن است دچار اختلال وسواس فکری عملی باشد، هرچه زودتر با پزشک خود صحبت کنید.

سؤالات متداول

اختلال وسواس فکری عملی کودکان تا چه حد شایع است؟

بین ۰.۲۵ تا ۴ درصد از کودکان دچار اختلال وسواس می‌شوند. اگرچه کودکان ۵ ساله را می‌توان تشخیص داد، متوسط سن شروع ۱۰ سال است. به ندرت، اختلال وسواس در کودکان حتی زودتر از ۳ سالگی رخ می‌دهد.

چگونه OCD از کودکی به بزرگسالی تغییر می‌کند؟

اختلال وسواس فکری عملی کودکان در پسران بیشتر از دختران رخ می‌دهد، در حالی که این نسبت در بزرگسالان برابر است. علائم به تدریج ظاهر می‌شوند و در OCD ناگهانی که در اوایل رخ می‌دهد، شدیدتر از OCD  ناگهانی که در اواخر رخ می‌دهد، هستند.

چه نوع تروماهای دوران کودکی می‌تواند OCD را فعال کند؟

بسیاری از انواع تروما می‌توانند باعث اختلال وسواس شوند، از جمله عفونت‌ها. با این حال، محققان دریافته‌اند که سوء‌استفاده جسمی، سوءاستفاده جنسی، غفلت و اختلال خانوادگی به احتمال زیاد باعث فعال شدن اختلال وسواس در کودکان می‌شود.

چگونه می‌توانید به کودک مبتلا به OCD در خانه کمک کنید؟

اولین و مهم‌ترین قدم آموزش خود و سایر اعضای خانواده است. همچنین مهم است که در درمان OCD فرزندتان مشارکت داشته باشید، محیط را مثبت و پذیرنده نگه دارید، در برابر اجبارها مقاومت کنید و ذهنیت بازی برای گزینه‌های درمانی جدید داشته باشید.

علت اصلی اختلال وسواس فکری عملی چیست؟

هیچ عاملی وجود ندارد که باعث اختلال وسواس شود. این اختلال نتیجه یک تعامل پیچیده از تأثیرات، از جمله ژنتیک، تجربیات، شخصیت، محیط زیست و استرس است.

آیا اختلال وسواس فکری عملی کودکان می‌تواند از بین برود؟

OCD یک بیماری مزمن است، بنابراین وسواس دوران کودکی به ندرت به تنهایی از بین می‌رود. بر اساس یک مطالعه، تنها حدود ۴ درصد از افراد مبتلا به OCD بدون درمان علائم خود را بهبود می‌بخشند. با این حال، با افزایش سن و درمان مناسب، علائم ممکن است با گذشت زمان بهبود یابد. یادگیری مهارت‌های مقابله مؤثر همچنین به افراد کمک می‌کند تا با علائمی که ممکن است در زمان استرس بدتر شوند، مقابله کنند. یک متاآنالیز اخیراً نشان داد که ۶۲ درصد از کودکان و نوجوانان مبتلا به OCD قادر به بهبودی با درمان هستند.

آیا اختلال وسواس فکری عملی ناشی از تربیت بد است؟

تحقیقات نشان داده است که والدین ناسازگار با OCD مرتبط هستند. دو عامل به طور خاص، حفاظت بیش از حد و پس زدن، با افزایش خطر ابتلا به OCD مرتبط است. با این حال، مهم است به یاد داشته باشید که OCD احتمالاً با تأثیرات متعدد، از جمله ژنتیک و رویدادهای استرس‌زای زندگی مرتبط است.