ترجمه : اعظم اسلامی مجد
تحریریه زندگی آنلاین : یکی از مهم‌ترین کارها و وظایفی که به عنوان والدین به عهده شما می‌باشد، این است که به احساسات فرزند خود اهمیت دهید و همزمان سعی نمایید آنها را درک کنید. قرار نیست که در میزان و مقیاس تربیت غرق شده و به درجه و اندازه ایده‌آل برسید که اساسا تربیت درجه و مقیاس ندارد. کافی است که کمی بیشتر وقت بگذارید و سعی کنید شناخت بیشتری از او به دست بیاورید. هر فرد ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد. برخی از ویژگی‌ها از بدو تولد تا لحظه مرگ همراه همیشگی ما هستند. ما در این مقاله درباره رشد عاطفی کودکان و چگونگی درک آنچه در ذهن کودک می‌گذرد با شما صحبت خواهیم کرد. در صورت تمایل، این مقاله را با دقت بخوانید:
بیشتربخوانید:
رابطه ی پدرودختری؛ به او بگویید یک شاهزاده است
نیاز به درک و فهم بیشتر تجربیات کودک
والدین معمولا برای حل مشکلات نیاز به جواب و راه‌حل دارند. تحقیقات نشان می‌دهند که حتی کنجکاو شدن درباره معنا و مفهوم رفتارهای کودک، کمترین تاثیرش این است که به آنها کمک می‌کند تا عواطف و هیجانات انبوه خود را تنظیم کنند، به انعطاف‌پذیری بیشتری برسند و موقعیت‌های اجتماعی خود را مدیریت کنند. گاهی اوقات با وجود اهمیت دادن به این مسئله، باز هم قادر به درک رفتار کودک خود نیستید. بهتر است به جای اینکه سوء‌برداشت کنید یا اینکه رفتار او را غلط تعبیر کنید، خیلی ساده و راحت تعجب خود را نشان دهید. اینکه گیج شده‌اید و متوجه منظورش نیستید، واکنش بهتری است تا اینکه او را غلط تعبیر کنید. والدین به همین سادگی، نقش بسیار اساسی در رشد عاطفی کودک خود دارند. گاهی اوقات هم برخی دانش‌ها و آگاهی‌های پایه‌ای و بنیادین در مورد رشد عاطفی و احساسی کودکان (هر چند کلی و عام) می‌تواند کمک موثری در این حوزه به شما کند. پس آگاهی خود را ارتقا دهید تا به درستی در رشد عاطفی فرزندتان سهیم باشید.
چند نکته درباره درک تجربه احساسی کودک
«والد» بودن چیزی فراتر از تامین نیازهای مادی و فراهم کردن امنیت جانی و آسایش و رفاه کودک است. پدر و مادر علاوه بر تامین مایحتاج کودک، باید شرایط ثبات احساسی و امنیت عاطفی او را نیز فراهم کنند. این شکل و حالت امنیت دقیقا اهمیت ویژه‌ای داشته و کودک نیاز بیشتری به آن دارد. ما در اینجا به چند نکته اساسی و اصلی در مورد روانشناسی کودک اشاره می‌کنیم. باشد که با بهره‌گیری از آنها بتوانید فرزندتان را بهتر و شایسته‌تر روانشناسی کنید و رفتارها و واکنش‌های عاطفی او را بهتر و موثرتر درک کنید.
مشاهده کردن، یک راه کلیدی است
یکی از ساده‌ترین و در عین حال موثرترین روش‌ها برای درک، فهم و آگاهی از تجربه‌های حسی و عاطفی کودک، مشاهده دقیق او است. به آنچه فرزندتان انجام می‌دهد، آنچه می‌گوید، آنچه علاقه نشان می‌دهد، آنچه دوری می‌کند، آنچه بیم و ترس دارد و ... علاقه نشان دهید. اعمال، حرف‌ها، رفتارها، کلماتی که به کار می‌برد و خلق و خوی آنها نشان دهنده درون آنها است. هر کودک دنیای بی‌نظیر خود را دارد. فرزند شما با شما، با بقیه کودکان و حتی با خواهر و برادرش فرق دارد. او متفاوت است. او منحصر به فرد است. او خودش است. از خودتان چند سوال راجع به او بپرسید و سعی کنید برای سوال‌ها جواب پیدا کنید. با این کارها بهتر می‌توانید او را روانشناسی کنید. شما در مقام والد، می‌توانید بهترین روانشناس فرزندتان باشید.
- کودک شما بیشتر ترجیح می‌دهد که چه کاری را انجام دهد؟ (کار مورد علاقه‌اش)
- وقتی که به اجبار کاری را انجام می‌دهد، چه واکنش‌هایی از خود نشان می‌دهد، مثلا وقتی غذایی که دوست ندارد را می‌خورد، یا تکالیفش را می‌نویسد و ... .
- کودک شما چقدر اجتماعی است؟ آیا حاضر است چیزهای جدید را با دیگران به اشتراک بگذارد یا حتی آنها را امتحان کند؟
- چقدر زمان لازم دارد تا با محیط خود ارتباط برقرار کند؟ آیا می‌تواند خودش را با تغییرات محیطی سازگار کند؟
وقتی که به این سوالات فکر میکنید و به دنبال جواب برای آنها هستید، به یاد داشته باشید که فرزندتان را قضاوت نکنید. این سوالات فقط برای آگاهی بیشتر شما هستند.
بیشتربخوانید:
چگونه باید برای پدر شدن آماده شد؟
وقت با کیفیتی را با فرزند خود سپری کنید
این روزها مشغله‌های پدر و مادرها بسیار زیاد شده است. هم کار خانه و هم کار خارج از خانه به دغدغه‌های آنها افزوده است. در واقع بهتر است بگوییم که چند شغلی شدن، به آنها اجازه نمی‌دهد که در خانه زمان با کیفیتی را با فرزندشان سپری کنند و شاید در همان زمان اندک هم، کارایی مناسبی نداشته باشند. اگر شما نیز همین روال را در خانواده در پیش گرفته‌اید، توقف کنید و از امروز روشی دیگر را در رابطه‌تان پیاده نمایید. برای درک و فهم درست کودک، ابتدایی‌ترین مسئله این است که برای او زمان در نظر بگیرید. با فرزند خود حرف بزنید. مکالمه و گفت و گو هم به شما اطلاعات می‌دهد و هم کمک می‌کند تا بیشتر از خودش بگوید، مثلا به موسیقی، فیلم، بازی و ... و خلاصه هر چیز که مورد علاقه‌اش است، اهمیت دهید. چه چیزهایی او را به هیجان می‌آورد؟ چه چیزهایی می‌ترساند؟ چه چیزهایی غمگینش می‌کند؟
زمان با کیفیت فقط زمان لازم برای گفت و گو کردن نیست. گاهی حتی می‌توانید هر کدام یک طرف بنشینید و در سکوت یکدیگر را تماشا کنید. به او بیشتر نگاه کنید؛ بیشتر و عمیق‌تر تا به عمق آن چیزی که تجربه می‌کند، پی ببرید.
کودکان منفعت زیادی از تمرکز و توجه می‌برند
حتی در مدت زمان کوتاه، ولی توجه و تمرکز به آنها بسیار مفید است. احتمال دارد وقت زیادی را در کنار او سپری کنید، شام خوردن، فیلم دیدن، بیرون رفتن، اما دقیقا در هیچ کدام از این زمان‌ها تمرکزتان روی او نیست، حتی ده دقیقه توجه عمیق به فرزندتان می‌تواند کمک زیادی کند و فضایی مثبت در خانه به وجود آورد و روابط‌تان را بهبود ببخشد.
در صورت امکان هدف خود را روی فعالیت‌هایی معطوف کنید که به شما اجازه می‌دهد وقت بیشتری را با او بگذرانید. وقتی به کودک خود توجه منحصر به فرد نشان می‌دهید، احساس امنیت و اعتبار و احساس با ارزش بودن می‌کند و درهای زیادی به روی هر دوی شما گشوده می‌شود.
حواس‌تان به محیط اطراف کودک باشد
تحقیقات نشان می‌دهند که رفتارها و نگرش‌های کلی کودکان، به طور قابل توجهی تحت تاثیر محیطی است که در آن تربیت می‌شوند و رشد می‌کنند. محیط خانه می‌تواند به رشد مغزی کودک نیز کمک کند. رشد زبانی، مهارت‌های کلامی، شناختی، اجتماعی و ... تحت تاثیر محیطی می‌باشد که غالبا کودک در آنجا است. علاوه بر محیط، رفتار کودک شما تحت تاثیر افرادی است که بیشتر با آنها سر و کار دارد. کیفیت در تعاملات تاثیر زیادی در او دارد، بنابراین کمی بیشتر وقت بگذارید و نوع محیطی که کودک در آن رشد می‌کند را نیز مورد بررسی قراردهید.
دانش و آگاهی خود را پیرامون رشد مغزی کودک ارتقا دهید
مغز انسان در روابط رشد می‌کند. برخی از محققان والدین را «معماران عصبی» می‌دانند. وقتی که کودکان با مراقبت و توجه والدین خود رشد می‌کنند، به سلول‌های مغزی آنها کمک می‌شود تا به شکل درست‌تری ارتباط برقرار کنند و در موقعیت‌های مختلف، واکنش‌های بهتری داشته باشند.
فعل و انفعالات مثبت می‌تواند رشد مغز را تحت تاثیر قرار دهد و در واقع رشد سالم اتفاق بیفتد. تجربه‌های نامطلوب مانند درگیری‌ها و آشفتگی‌های محیطی تاثیر منفی روی رشد کودک به جا می‌گذارد. دانیل جی سیگل در کتاب کودک کامل - مغز می‌گوید: دوازده استراتژی انقلابی برای پرورش ذهن کودک وجود دارد. با کمک این روش‌ها می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا پایه‌هایی محکم برای یک زندگی اجتماعی و عاطفی در آینده بسازد و در شرایط دشوار، وضعیت را مدیریت کند.
بیشتربخوانید:
با لجبازی کودک چگونه رفتار کنیم؟
گوش کنید
هنگام گفت و گو با فرزندتان، به او خوب گوش بدهید. مکالمه‌ای که با او شروع کرده‌اید را فقط با صحبت‌های خودتان پیش نبرید. باید به حرف‌های او هم گوش بدهید. شاید کودک‌تان قادر نباشد وضعیت خود را به طور واضح توضیح دهد. به همین دلیل به نشانه‌های غیر کلامی آنها نیز توجه کنید.
روی این موارد تمرکز کنید
* لحن و تون صدا در کلمات و عباراتی که به کار می‌برید.
* عبارات و کلماتی که به برای بیان احساسات به کار می‌گیرید. آیا عبارات شما باعث رنجش یا ترس آنها می‌شود؟
* زبان بدن، تماس چشم و نحوه استفاده از دست و پا وقت حرف زدن
کودکان احساسات را به روش‌های مختلف ابراز می‌کنند
کودکان علاوه بر صحبت کردن، احساسات خود را از طریق کارها و فعالیت‌های‌شان نیز نشان می‌دهند. اگر کودک‌تان عاشق نقاشی یا داستان یا بازیگری است، او را بیشتر تشویق کنید. در یک کلاس هنری ثبت‌نامش کنید. کمکش کنید تا احساسش را بنویسد. هر چه راحت‌تر بنویسد، بهتر خودش را بیان می‌کند. به کارهای هنری‌اش هم توجه نمایید، اما دقت کنید که بیش از حد دنبال تغییر آنها نباشید.
از او سوالاتی را بپرسید که تشویقش کند بهتر و بیشتر ارتباط بگیرد
انواع سوالات را بپرسید، مثلا به جای اینکه بپرسید: «این آهنگ را دوست داری؟» که به شما با «بله یا خیر» جواب بدهد، از او بپرسید: «نظرت درباره این آهنگ چیست؟» تا جای صحبت بیشتری باشد.
دانش خود را درباره رشد کودک افزایش دهید
برخی از موارد مربوط به رشد کودک از کتاب‌ها و نظرات کارشناسان جمع‌آوری شده‌اند و می‌توانند مفید هم باشند، اما به یاد داشته باشید که شما در رابطه با فرزندتان بیشتر از هر شخص دیگری کارشناس هستید. رابطه خود را با نصیحت کردن و پند و اندرزهای زیادی، مخدوش نکنید.
دلسوزی و همدلی خود را نشان دهید
وقتی احساسات فرزندتان را جدی می‌گیرید و این را در حالی انجام می‌دهید که در همان لحظه خودتان آن حس او را ندارید، به او کمک میکنید تا از تجربه عاطفی خود استفاده کند. احساسات قدرتمند کودکان ریشه در احساس درماندگی و ناامیدی دارد. وقتی که او دچار این احساس است، ولی شما نه، جدی گرفتن احساس او و تغییر رفتار مناسب شما در واکنش به احساس او، به فرزندتان می‌آموزد که به دیدگاه، احساس و تجربه‌های عاطفی دیگران احترام بگذارد.
مزاج کودک خود را درک کنید
هر کودک مجموعه‌ای است منحصر به فرد در تعامل با دیگران و دنیای پیرامونش. برخی بسیار انعطاف‌پذیرند و برخی سخت‌تر. برخی نوازش می‌کنند و برخی نه. کودکان روش‌های مختلفی برای مدیریت انتقال احساسات خود دارند. از زمان تولد، به رفتارهای آنها توجه کنید تا مزاج و طبیعت فرزندتان را بیابید.
