اعظم حاجی یوسفی : بنیانگذار خیریه کودکان نیکوکار موعود ایرانیان
تحریریه زندگی آنلاین : در روزگارانی که تغییرات با سرعت روزافزون پیش می‌رود فرزندان ما چه مهارت‌هایی را باید یاد بگیرند؟ در چنین دورانی والدین باید بیش از پیش در تربیت و آموزش و آگاهی‌بخشی به کودکان دقت کنند. شاید بتوان گفت که کودکان این دوره قبل از هر چیز نیازمند کسب مهارت فهم اطلاعات هستند و بهتر است والدین سعی کنند تفکر انتقادی را به آنها آموزش دهند تا قادر باشند با تکیه بر تفکر و اندیشه، اطلاعات لازم را در مورد زندگی خود و مسائل پیرامون آن، جمع‌آوری کنند و قادر به ارزیابی و تحلیل آنها باشند تا این‌گونه بتوانند با استدلال به ارزیابی مشکلات بپردازند، البته این موضوع برای والدین موضوعی آشنا است، چرا که کودکان مدام در حال پرسش هستند و حتی گاهی آنقدر سوال می‌کنند که پدر و مادرشان را به ستوه می‌آورند، اما والدین باید آگاه باشند که تمامی سوالات آنها را جدی گرفته و برای پاسخ به آنها وقت بگذارند. نقش والدین در پرورش تفکر انتقادی کودک و نوجوان غیر قابل انکار و بسیار مهم است. در واقع تفکر انتقادی باید از همان دوران کودکی تمرین و تکرار شود تا کودکان در بزرگسالی از آن بهره جویند، اما اگر والدین، خود برای افکار نقادانه ارزش قائل نباشند، بعید است بتوانند این تفکر را در فرزندانشان پرورش دهند. ضمنا والدین و مربیان باید آگاه باشند که هرگونه تبعیت نکردن دانش‌آموز و یا فرزند از چهارچوب‌ها، خطرناک نیست و نباید بی‌دلیل مانع از خلاقیت نوجوانان در تفکر و عمل شد. والدینی که بیش از حد قانون‌گرا و ایرادگیر هستند می‌توانند مانع از افکار نو و جدید و پرورش تفکر نقادانه در کودک باشند. فرزندان ما باید یاد بگیرند که نمی‌توان در زندگی بر همه چیز مسلط شد، بنابراین برای مواجهه با هر مسئله‌ای در زندگی بهتر است این توانایی را آموخته، آن را تجزیه و تحلیل کنند و سپس تصمیم‌گیری مناسب داشته باشند و این یعنی همان تفکر نقادانه. به زبان ساده‌تر باید به کودکان بیاموزیم که از زاویه‌های مختلف به مسائل بنگرند و سپس درباره آن بیندیشند و در نهایت راه‌حل مناسب را پیدا کنند.
بیشتربخوانید:
چالش های آموزش آنلاین کودکان اوتیسمی در بحران کرونا
توانایی و قدرت‌هایی که می‌توانید با آموزش تفکر انتقادی به کودک بدهید
تشخیص و انتخاب پیشنهادهای سالم از ناسالم در میان همه اطلاعات و پیشنهادهای فراوانی که به او می‌شود.
این مهارت باعث می‌شود فرزند شما خود را به حدس و گمان محدود نکرده و به دنبال واقعیت بگردد.
با این تفکر کودک قادر خواهد بود قبل از انجام عملی در مورد پیامدهای آن فکر کند و در نتیجه کمتر دچار مشکل شود.
به طور کلی می‌توان گفت مهارت در تفکر انتقادی می‌تواند مانع از آسیب‌های روانی، اجتماعی، بزهکاری، اعتیاد، خشونت و ... شود.
راه‌های آموزش و پرورش و رشد تدریجی تفکر انتقادی در کودکان
والدین باید همراه کودکان به تمرین تفکر انتقادی بپردازند و در آموزش هر مسئله‌ای حمایت و تشویق خود را از آنها دریغ نداشته و صبور باشند.
هنگام آموزش نباید فرض را بر این گذاشت که تنها یک پاسخ صحیح وجود دارد، چون این موضوع پرورش مهارت انتقادی را در کودک کاهش می‌دهد.
به کودک آموزش دهید به آنچه که اتفاق افتاده یا آنچه که از او خواسته شده با دقت توجه کند و موضوع را از جنبه‌های مختلف بررسی کند و اگر چیزی برایش مبهم و نامشخص است بپرسد تا برایش مشخص شود.
کودکان باید یاد بگیرند با فکر باز به موضوعات نگاه کنند و دنبال دلایل و شواهد و مدارک تأیید کننده یا رد کننده و احتمالات باشند.
بیشتربخوانید:
با لجبازی کودک چگونه رفتار کنیم؟
چند ایده
تا می‌توانید کودکان را به پرسش کردن تشویق کنید.
به پرسش‌های آنها به دقت و با اشتیاق پاسخ دهید.
سعــــی کــنید پرسش‌هایی را از آنها بپرسید که جوابش را می‌دانند که احساس کنند خودشان جواب را یافته‌اند.
هیچ‌گاه به دلیل اینکه جواب اشتباه بود، کودک را سرزنش نکنید.
کاری کنید تا ایده‌های جدید را تجربه کنند و از خطا نترسند.
اگر جواب سوالی را نمی‌دانند آنها را راهنمایی کنید تا خودشان جواب را بیابند. این گونه فرایند تفکر در کودک را متوقف نمی‌کنید.
از کودکان بخواهید سوالات خود را یادداشت کنند.
به آنها بفهمانید که تفکر انتقادی به معنی انتقاد یا عیب‌جویی نیست.
به عقاید آنها احترام بگذارید.
آموزش پرسشگری؛ مهم‌ترین مسئله در تشویق کودکان به پرورش مهارت تفکر انتقادی
پرسشگری علاوه بر توانمندی ذهنی کودک، یادگیری را برای او مهیج می‌کند.
نمونه بازی
کودکان را به تیم‌های مختلف تقسیم کنید و به هر گروه به طور برابر چند ابزار بدهید و از آنها بخواهید تا چیزهایی بسازند. این گونه، چالشی میان کودکان ایجاد می‌شود که چه چیزی بسازند. در نتیجه آنها با همفکری هم شروع به طراحی ذهنی می‌کنند و چیزهایی می‌سازند. بازی‌هایی شبیه به این می‌توانند به شما در آموزش تفکر انتقادی و خلاق کمک کنند. کودکان وارثان زمین هستند. امید که با آموزش مهارت‌های لازم آنها را قادر به ساختن دنیایی بهتر کنیم.
بیشتربخوانید:
آموزش دستشویی رفتن را به کودک یاد بدهیم؟
تحقیقات
برخی از تحقیقات انجام شده در کشورهای گوناگون جهان بر روی سایت دانشگاه مونتکلیر موجود است که همه این تحقیقات تاثیر شایان توجه برنامه‌هایی را در مهارت‌های فکری و رفتاری کودکان و نوجوانان تایید کرده‌اند. از جمله تاثیرات تایید شده در این تحقیقات عبارتند از مهارت‌های استدلالی و منطقی، استقلال اخلاقی، کنار گذاشتن تعصب، تحمل و بردباری، احترام به دیگران، مهارت‌های گفتگو، مهارت‌های بیانی و ارتباطی، مهارت شنیدن، اعتماد به نفس و... .
مدرسه‌ای در کوئیزلند از چندسال پیش اقدام به اجرای برنامه‌هایی جهت تقویت تفکر انتقادی دانش‌آموزان نمود و سپس طی چند سال برجسته‌ترین مدرسه کوئیزلند معرفی شد. طی چند سال تمرین دانش‌آموزان این مدرسه به خوبی می‌دانستند که چگونه بر مشکلات غلبه کنند و زورگویی را در مدرسه به حداقل و حتی به صفر برسانند. به هر حال در شرایطی که کودکان و نوجوانان در معرض انواع کانال‌های تبلیغاتی و شبکه‌های مجازی هستند نیاز دارند، بیاموزند که چگونه درستی یا نادرستی اطلاعات را ارزیابی کنند و این دلیل محکمی است برای آموزش این مهارت به آنها که متاسفانه این مهارت در هیچ کلاس درسی به کودکان داده نمی‌شود و هیچ امتحانی برای آن گرفته نمی‌شود. کودکان ما همه آموزش‌های علمی، ادبی و هنری را می‌آموزند، اما کمتر به مهارت کار گروهی می‌رسند.
کاری که در طی آن بتوانند به حل مسئله‌ای به صورت کارآمد بپردازند. از این رو مربیان و والدین بهتر است با فراهم کردن شرایط مناسب و یا حتی با بازی‌های گروهی ضمن تقویت مهارت تفکر انتقادی و بالا بردن مهارت‌های کار گروهی، آنها را به سوی تفکر خلاق و انتقادی سوق دهند.
