به قلم : سولماز دانشور نیک
تحریریه زندگی آنلاین : پرخاشگری کودکان یکی از اختلالات رفتاری و معلول هر موقعیت ناخوشایند یا ملال‌انگیزی چون خشم، افسردگی و ... تلقی می‌شود، اما بنا بر تحقیقات، مهم‌ترین عامل ایجاد پرخاشگری، ناکامی یا همان شکست می‌باشد. به موجب دگرگونی‌های به وجود آمده در ساختار خانواده و نقش‌های خانوادگی بر اثر مشکلات اجتماعی، اقتصادی و ...، بی‌تردید خانواده یکی از ارکان اصلی و مؤثر بر پرخاشگری می‌باشد. اهمیت خانواده از این رو که وظیفه جامعه‌پذیری و تربیت نسل‌های آینده را بر عهده دارد و یکی از کارکردهای آن تکوین و شکل‌دهی شخصیت انسان‌ها است، بیشتر نمود پیدا می‌کند. با این توصیف، آسیب‌هایی چون فقر اقتصادی و فرهنگی، اختلافات زناشویی و طلاق، معضلات اجتماعی چون تعرض جنسی به کودکان و عدم داشتن امنیت، عوامل بروز خودکشی و کودکان فراری و کار نه تنها بر بقای خانواده، بلکه بر تداوم جامعه و انسجام اجتماعی تأثیرات منفی گذاشته و آمار پرخاشگری را در یک کشور افزایش می‌دهند. پرخاشگری در خانواده حتی عاملی خطرساز برای طیف وسیعی از مشکلات بهداشتی چون پایین آمدن وزن نوزادانی که هنگام تولد، مادرانشان در معرض خشونت همسران‌شان قرار داشته‌اند، محسوب می‌شود، بنابراین نمی‌توان پدیده پرخاشگری و نتایج حاصله را نادیده انگاشت و باید دانست که پرخاشگری از نسلی به نسل دیگر قابل انتقال می‌باشد، از طریق تقلید فرا گرفته می‌شود، مستقیما با خشونت، پرخاشگری و مشکلات خانوادگی در دوران کودکی شخص مرتبط است و کودکی که در خانواده‌ای خشن پرورش می‌یابد ناگزیر جز خشونت هم نمی‌آموزد.
بیشتربخوانید:
پرخاشگری ، پیامد تنبیه کودکان
عوامل مؤثر بر ایجاد پرخاشگری
عوامل خانوادگی چون نحوه برخورد والدین و یا خواهر و برادر بزرگ‌تر با نیازهای عاطفی کودک مانند محبت، توجه، پذیرش و غیره؛
الگوهای خانوادگی منفی چون پدر یا مادر معتاد یا اعتیاد هر دو، کودکان بد سرپرست با اِعمال خشونت‌های کلامی، روحی و فیزیکی؛
داشتن نگاه ابزاری به کودک (نیروی کار) در خانواده، دیکتاتوری نسبت به تصمیم‌گیری‌ها، عدم توجه به نظرات او، صلب آزادی‌های مشروط و کنترل شده و تهدید و زیر فشار گذاشتن مرتب او؛
داشتن توقعات غیرمنطقی و بیش از حد توان و سن کودک؛
در کنار همه این مسائل باید دانست که علیرغم ناخوشایند بودن پرخاشگری نوجوانان به ویژه در سن بلوغ و کودکان برای شما، این امر در فرآیند رشد یک کودک 5 ساله کاملا عادی است.
او در این سن ممکن است اسباب‌بازی‌های دوست خود را بدزدد، لگد یا مشت بزند، فریاد بکشد و ناگهان از کوره در برود، چرا که او در حال تنظیم خود با یک برنامه جدید استرس‌زا مانند مهد کودک، یادگیری مهارت‌های جدید و بلاتکلیفی فکری می‌باشد و به محض عصبانی شدن یا ترسیدن، به گونه‌ای احساس خود را با دعوا و خشم بروز داده و بر سر همکلاسی‌هایش تخلیه می‌کند، اما در 5 سالگی، مهارت‌های زبانی وی تا حد زیادی توسعه می‌یابد و می‌آموزد که می‌تواند برای حل مشکلات خود از کلمات استفاده کند و به واسطه آزمون و خطا و البته همکاری و کمک شما می‌آموزد تا از طریق حرف زدن و بحث به جای نزاع و درگیری نتایج بهتری کسب کند.
بیشتربخوانید:
قبل از تنبیه کردن فرزندتان این مطلب را بخوانید!
گفتن این 11 نکته به کودکان ممنوع!
راهکارهای مقابله با پرخاشگری
تعداد فرزندان‌تان را با توانایی‌تان در اداره و رساندن محبت، توجه و امکانات یکسان به همه آنها تطبیق دهید.
وقتی کودک‌تان پرخاشگری می‌کند، سریعا پاسخ دهید تا همان لحظه بداند که کار نادرستی انجام داده است. برای کودک در سن مهد، 5 دقیقه زمان کافی است تا در رفتارش بازنگری کند. همچنین شما می‌توانید در واکنش به پرخاشگری او، مجوز کاری چون تماشای تلوزیون یا پول توجیبی‌اش را محدودتر کنید و مدت و مقدار آنها را کاهش دهید. تکرار این عمل باعث می‌شود تا کودک از این پس، پیش از ارتکاب اشتباه، پیامد مربوطه را پیش‌بینی کند.
مهم نیست چقدر از کودک عصبانی باشید، سعی کنید از داد زدن، برخورد فیزیکی و بدزبانی خودداری کرده و آرامش و تُن پایین صدای خود را حفظ کنید. این خود می‌تواند به یک الگوی رفتاری مثبت برای کودک در زمان عصبانیت بدل شود.
عذرخواهی کردن و به عهده گرفتن مسئولیت کارها را به کودکان بیاموزیم و در این راه، دورادور آنها را زیر نظر بگیریم. اگر پرخاشگری او به دارایی‌های دیگری آسیب رساند، باید خودش آنها را درست کند، مثلا یک اسباب‌بازی شکسته شده توسط او باید توسط خودش هم چسب زده شود و یا در صورت لزوم از پول توجیبی خود برای جایگزینی و تعمیر شیء صدمه خورده استفاده نماید.
برای رفتارهای خوب کودک جایزه تعیین کنید. برای نشان دادن اینکه کنترل نفس بهتر از دعوا می‌باشد، تقویمی را تهیه کرده و بر دیوار اتاق خوابش آویزان کنید و وقت‌هایی که می‌تواند بر خشم خود فائق آید، یک برچسب پیروزی رنگی مخصوص همان روز را به او جایزه دهید و با رسیدن این برچسب‌ها به تعدادی خاص، جایزه‌ای چون رفتن به شهر بازی یا خرید یک اسباب‌بازی جدید و دلخواه را برای او در نظر بگیرید.
نتیجه‌گیری
حل مشکل پرخاشگری در کودک، کاری پیچیده و نیازمند صبر و حوصله فراوان می‌باشد. گام نخست در درمان پرخاشگری، شناخت و ریشه‌یابی علت یا علل پرخاشگری از جمله بیش‌فعالی می‌باشد. بودن الگوی مناسب رفتاری برای کودکان، آموزش رفتارها و تربیت درست کودک، ایجاد محیطی آرام و به دور از تشنج به ویژه در منزل و دادن پند و نصیحت‌های اخلاقی متناسب با سن کودک به صورت مستقیم یا بیشتر غیرمستقیم در قالب قصه، صبور بودن و درک و گوش سپردن به حرف‌های کودک و مشارکت دادن او در ورزش و بازی‌های گروهی و کسب مهارت‌های اجتماعی از جمله مواردی هستند که می‌توانند شدت و حدت خشونت در کودکان را کاهش دهند. در نهایت، از کمک گرفتن نهراسید و در صورت تداوم خشونت و پرخاشگری در کودک‌تان و یا مواجهه با آسیب‌رسانی به اشیا و حملات فیزیکی از سوی او به یک دکتر روانشناس مراجعه کرده و مشکل را ریشه‌ای بررسی کنید.
