زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

اضطراب جدایی در كودكان

كاملاً طبیعی است كه كودك هنگام جدایی از والدین خود دچار اضطراب بشود. و این مرحله‌ای از رشد اوست كه با بردباری برخی راهكارها می‌توان آن را كنترل كرد. این مشكل با رشد و بزرگ شدن كودك به تدریج برطرف می‌شود. در برخی كودكان اضطراب جدایی از والدین، به مرور زمان تشدید می‌شود و حتی جدایی كودك از مادر هنگام رفتن به مدرسه بسیار نگران‌كننده خواهد بود كه برخلاف موارد طبیعی، این شرایط به درمان نیاز دارد و پدر و مادر باید از حمایت حرفه‌ای مشاوران بهره‌مند شوند.

طبیعی یا غیرطبیعی بودن

در دوران كودكی، گریه، اوقات تلخی و بدرفتاری كودك به خاطر جدایی، واكنش‌هایی طبیعی هستند. اضطراب جدایی از كودكی به كودك دیگر متفاوت و شدت آن متغیر است. در برخی كودكان نیز تا چهارسالگی برطرف و در برخی دیگر طولانی مدت می‌شود. هنگام ترك والدین كمی نگرانی حتی زمانی كه كودك بزرگ‌تر می‌شود، طبیعی است و به تدریج از بین می‌‌رود؛ ولی در برخی موارد این اضطراب حتی با تلاش والدین نیز برطرف نمی‌شود و اگر چندین ماه به طول بینجامد، نشانه مشكل بزرگی است كه موجب تداخل در فعالیت‌های عادی و تحصیل كودك می‌شود.

كاهش اضطراب جدایی طبیعی در كودكان

در كودكانی كه دچار اضطراب جدایی طبیعی هستند می‌توان با انجام اقداماتی ساده فرایند جدایی را آسان‌تر كرد. جدایی را تمرین كنید: كودك خود را برای مدت كوتاهی به پرستار بسپارید و در فواصل كوتاه او را ترك و به امور خود رسیدگی كنید. بعد از چرت كوتاه و یا غذا خوردن از كودك خود خداحافظی كنید؛ زیرا زمانی كه كودك خسته و یا اگر گرسنه است بیشتر دچار اضطراب می‌شود. مراسم خداحافظی داشته باشید و هنگام ترك كودك حتماً از پنجره برای او دست تكان دهید و او را ببوسید. تا آنجا كه می‌توانید سعی كنید هنگامی كه در كنار كودك‌تان هستید او را در یك محیط آشنا قرار دهید. مثلاً به جای بردن كودك‌تان به خانه پرستار یا مهدكودك از پرستار خواهش كنید به خانه شما بیاید. سعی كنید از یك پرستار ثابت استفاده كنید تا كودك به مرور با او خو بگیرد. بدون هیاهو خانه را ترك كنید و درست زمانی كه قصد دارید بیرون بروید، او را مطلع و بلافاصله خواسته خود را عملی كنید. از تماشای فیلم‌های ترسناك خودداری كنید و اجازه ندهید كودك این فیلم‌ها را ببیند. كودك را مطمئن كنید كه وقتی شما در خانه نیستید، او كاملاً خوب و در امنیت كامل خواهد بود.

علائم اختلال اضطراب جدایی در كودكان

اضطراب جدایی اگر به یك اختلال تبدیل شده باشد، یك مرحله طبیعی از رشد كودك نیست، بلكه یك مشكل جدی عاطفی است و نیاز به درمان دارد و از آنجا كه اضطراب جدایی طبیعی و اختلال اضطراب علائم مشتركی دارند، اغلب تمایز آن دو كمی مشكل است. تفاوت اصلی میان حالت طبیعی و غیرطبیعی در شدت ترس كودك است. كودكان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی حتی از فكر دوری پدر و مادر آشفته می‌شوند و گاه از بازی كردن با دوستان یا رفتن به مدرسه نیز خودداری می‌كنند. آنها تمام مدت در ترس و نگرانی به سر می‌برند و بسیاری از آنها دچار علائم زیر می‌شوند: ترس از اینكه هر آن امكان دارد اتفاق وحشتناكی برای یكی از اعضای خانواده رخ دهد. این نوع ترس كودك شایع‌ترین نشانه اختلال اضطراب جدایی است؛ مثلاً كودك دائم تصور می‌كند كه ممكن است والدینش مریض شوند یا صدمه‌ای ببینند. نگرانی از ایجاد یك رویداد پیش‌بینی نشده كه به جدایی دائم آنها منجر می‌‌شود، كودكان مبتلا به این نوع اختلال، بیم دارند و تصور می‌كنند كه ممكن است این جدایی به طور دائمی باشد؛ مثلاً ربوده شوند و یا گم شوند. كابوس می‌بینند و در خواب و رویاهای ترسناك خود همیشه تصاویر جدایی از والدین را می‌بینند.

اختلال اضطراب جدایی اغلب در فعالیت‌های روزانه كودكان اختلال ایجاد می‌كند. این كودكان معمولاً:  از رفتن به مدرسه امتناع می‌كنند و حاضرند هر كاری انجام دهند تا در خانه بمانند.  بی‌خواب هستند و از تنهایی خوابیدن و و دیدن كابوس می‌هراسند.  از یك بیماری جسمی مانند دل درد یا سردرد رنج می‌برند. در زمان جدایی یا قبل از آن، كودكان مبتلا به اختلال جدایی از احساس بدی شكایت دارند.  این كودكان همیشه سعی می‌كنند در نزدیك‌ترین حالت به والدین قرار داشته باشند و به بازو و پای آنها بچسبند.

علل شایع ابتلا به اختلال اضطراب جدایی

 اختلال اضطراب جدایی زمانی اتفاق می‌افتد كه كودك احساس ناامنی می‌كند. برای یافتن ریشه دقیق آن می‌توان به هر موضوعی كه سلامت روحی كودك را با مشكل مواجه می‌كند، نگاهی دقیق‌تر انداخت. اگر بتوانید با دقت علت و ریشه احساس ناامنی كودك را دریابید، در واقع یك گام به درمان این اختلال نزدیك‌تر می‌شوید. موارد زیر از علل شایع اختلال اضطراب جدایی در كودكان است:   تغییر در محیط زندگی:‌ در كودكان مستعد ابتلا به این نوع اختلال، ایجاد تغییر در محیط خانه یا مدرسه می‌تواند آغازگر ابتلا به این اختلال باشد.  استرس و قرار گرفتن در موقعیت‌های استرس‌زا   مراقبت بیش از حد والدین: در برخی موارد اشتباه پدر و مادر موجب بروز این اختلال در كودكان می‌شود؛ مثل نگرانی بیش از حد آنها نسبت به تغذیه كودك

 ایجاد حس امنیت

اولین قدم در درمان این نوع اختلال ، ایجاد حس امنیت در كودك است.

محیط خانه را به گونه‌ای مهیا كنید كه كودك احساس راحتی بیشتری كند و حتی تغییر مدرسه كودك نیز می‌تواند به كاهش علائم كمك كند. حتی اگر با تلاش زیاد نتوانید مشكل را به طور كامل حل كنید، اوضاع را بهبود می‌بخشید.

نكاتی برای مقابله با اضطراب جدایی كودكان

راهنمایی‌های زیر می‌تواند به حمایت از كودك و ایجاد حس امنیت در او كمك كند: در مورد اختلال اضطراب جدایی اطلاعات لازم را به دست آورید و سعی كنید كودك‌تان را درك كنید، با او همدردی كنید. به احساسات فرزند خود احترام بگذارید و به حرف‌های او گوش دهید: بیش از هر چیزی، احترام گذاشتن و گوش دادن به كودكان در درمان این اختلال مؤثر است. در مورد این موضوع با كودك خود صحبت كنید، حرف نزدن او مشكل را حادتر می‌كند. به كودك خود یادآوری كنید بار آخر كه او شما را ترك كرد، هیچ اتفاق بدی نیفتاد.  اگر كودك به پدر یا مادرش وابسته است و سخت‌تر از او جدا می‌شود، بهتر است همان شخص او را به مدرسه ببرد.

نكاتی برای ایجاد احساس امنیت در كودكان

یك الگوی ثابت روزانه داشته باشید و این مشكل را دست‌كم نگیرید و اگر قرار است برنامه خانوادگی شما تغییر كند، قبلاً با كودك خود در مورد آن تغییرات صحبت كنید. برای فرزند خود محدودیت تعیین كرده و او را متوجه كنید كه با اینكه احساسات او را درك می‌كنید، ولی قوانینی در خانواده شما وجود دارد كه باید از آنها پیروی شود. به كودك خود حق انتخاب بدهید و از او نظر بخواهید، بدین ترتیب در تعامل با بزرگسالان او احساس امنیت بیشتری می‌كند.

نكاتی برای دستیابی به یك استقلال سالم در كودكان و جدایی بدون اضطراب

هنگام جدایی آرامش خود را حفظ كنید. اگر كودك متوجه شود كه شما كاملاً خونسرد هستید، به احتمال زیاد او نیز این آرامش را دریافت می‌‌كند. كودك خود را تشویق كنید كه در فعالیت‌های اجتماعی و فیزیكی گروهی سالم شركت كند. از تلاش‌های كودك خود تقدیر و تشكر كنید؛ حتی از كوچك‌ترین كارهای او مثل رفتن به موقع به رختخواب و یك گزارش از كارهای خوب او برای معلمش بنویسید. یك یادداشت كوتاه، مثل «دوستت دارم» برای كودك خود بنویسید و آن را در كیف و یا ظرف ناهارش قرار دهید. او با خواندن آن در مدرسه قوت قلب می‌گیرد. از مشاور و یا معلم در مدرسه خواهش كنید هنگامی كه كودك در مدرسه دچار اضطراب می‌شود، به او اجازه دهند یك تماس یكی دو دقیقه‌ای با والدینش داشته باشد. باكاهش اضطراب خود، اضطراب كودك را نیز كاهش دهید. كودكان و نوجوانانی كه والدین آنها دچار استرس هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این نوع اختلال قرار می‌گیرند. به منظور كمك به كودكان خود، با توجه به راهكارهای زیر، استرس و اضطراب خود را كاهش دهید:  در مورد احساسات خود صحبت كنید. حتی اگر هیچ كاری نمی‌توانید برای موقعیت استرس‌زای خود انجام دهید، صحبت با دیگران استرس شما را كاهش می‌دهد.   به طور منظم ورزش كنید كه كلید فعالیت بدنی و جلوگیری از استرس، ورزش است.  تغذیه خوب داشته باشید.  با توسل به تكنیك‌های تمدد اعصاب مثل یوگا، تنفس عمیق و مدیتیشن، آرامش را تمرین كنید.  خواب كافی داشته باشید.  بخندید و شوخ‌طبع باشید.  با درمان و صبر و حوصله می‌توانید به تدریج این اختلال را درمان كنید؛ ولی برخی ازكودكان نیازمند درمان‌های جدی‌تری هستند. برای اینكه متوجه شوید آیا كودك‌تان نیاز به مراجعه پزشكی و مشاوره دارد یا خیر، باید به علائم شدید و زنگ خطرها دقت كنید.

علائم زیر را جدی بگیرید

 ترس بیش از حد از ترك خانه  امتناع از رفتن به مدرسه برای هفته‌ها  عدم برقراری ارتباط با دوستان و همسالان  شكایت مداوم از بیماری‌های جسمی

 كج‌خلقی دائمی و اشتغال ذهنی و دیدن كابوس‌های شبانه. روانپزشكان و روانشناسان كودك و متخصصان مغز و اعصاب می‌توانند این اختلال را تشخیص داده و درمان كنند. آنها با كسب اطلاعات و یكپارچه‌سازی آنها در خانه و مدرسه، به درمان بیماری می‌پردازند. به خاطر داشته باشید كه كودكان مبتلا گاه از مواردی شكایت می‌كنند كه حتماً لازم است توسط پزشك ارزیابی و درمان شود. درمان حرفه‌ای شامل موارد زیر است:  گفتار درمانی: مشاور یك مكان امن را برای بیان احساسات كودك فراهم می‌سازد و با گوش دادن به صحبت‌های او، او را به سوی درك و رفع اضطراب هدایت می‌كند.  بازی درمانی، یكی از شیوه‌های متداول درمانی كودكان است.   مشاوره‌های خانوادگی و آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به والدین و اولیای مدرسه نیز به رفع اختلال كمك می‌كند.  در موارد بسیار شدید دارو تجویز می‌شود.