به قلم : دکتر صلاح‌الدین دل‌شاد ؛ فوق تخصص جراحی اطفال
تحریریه زندگی آنلاین : عدم نزول بیضه در کوکان، یکی از بیماریهای نسبتاً شایع است و نیازمند توجه والدین و اقدام به موقع پزشکی جهت پیشگیری از عوارض جبران‌ناپذیر آن می‌باشد. با توجه به اینکه عضو، حیاتی و تولیدکنندۀ اسپرم است برای تداوم نسل انسان نقش مهمی ایفا می‌کند.
جنین شناسی
در ماه اول دوران جنینی گناد (غدد جنسی) اولیۀ جنین در داخل شکم و در زیر کلیه در هر دو جنس دختر و پسر یکسان است. در صورتی که جنین حامل کرموزوم‌های مردانه باشد (XY46) این گناد تبدیل به بیضه می‌شود.
بیضه از ماه پنجم جنینی به سمت پائین مهاجرت کرده و پس از گذر از کانال مغبنی (بالای کشاله ران) در داخل کیسه بیضه مستقر می‌شود. به هر دلیل اگر بیضه نتواند وارد کیسه شود و در کانال یا در شکم بماند، به آن عدم نزول بیضه گفته می‌شود.
مسائل هورمونی، چسبندگی‌ها، بسته بودن کانال و کوتاه بودن عروق بیضه عوامل دخیل در پیدایش این بیماری به حساب می‌آید.
بیشتربخوانید:
انواع مختلف هیپوگنادیسم ، علل و درمان آن
علائم بالینی
کودکی که دچار عدم نزول بیضه است به هنگام لمس کیسۀ بیضه در همان سمت، در بیضه احساس نمی‌شود. در این حالت کیسه خالی بوده و کمی کوچک‌تر از طرف مقابل است.
در برخی موارد هر دو طرف کیسه خالی بوده که نشان‌دهندۀ عدم نزول بیضه دوطرفه است. لذا چه والدین و چه پزشک می‌توانند با یک معاینه ساده پی به این بیماری ببرند.
تشخیص
عدم نزول بیضه نیاز به یک جراحی ظریف دارد که علاوه بر پیدا کردن بیضه در کانال یا شکم می‌بایست با حفظ عروق بسیار ظریف آن و همچنین کانال اسپرم (وازدفران) بیضه از چسبندگی‌ها آزاد گشته در داخل کیسه قرار داده می‌شود.
معمولاً در کنار عروق بیضه یک کیسه فتق هم دیده می‌شود که باید توسط فوق تخصص جراح اطفال و یا فوق تخصص اورولوژی اطفال و در همان عمل، این کیسه از عروق مجاور جدا گشته و بسته شده تا مانع پیدایش فتق مغبنی در آینده شود.
در برخی موارد به علت کوتاه بودن عروق بیضه نیاز به انجام عمل در دو مرحله وجود دارد. در مرحلۀ اول بیضه به داخل کانال آورده شده و ۶ ماه بعد در عمل دوم به پائین تر و در کیسه قرار داده می‌شود.
به علت خطای موجود در سونوگرافی و MRI، در صورتی که اعلام شود که بیضه دیده نشده است باز هم عمل جراحی ضروری است؛ چراکه ممکن است بیضه وجود داشته باشد ولی با این وسایل تصویربرداری، دیده نشده است یا بیضه بسیار کوچک بوده و به همین دلیل دیده نشده است.
در این مواقع لازم است این بیضه کوچک (بقایای بیضه) به علت احتمال تغییرات بدخیمی در دوران قبل و یا بعد از بلوغ، برداشته شود. در صورتی که در بررسی جراحی، بیضه دیده نشود (تشکیل نشده است) بیضۀ طرف مقابل به‌طور جبرانی عمل کرده و جایگزین فعالیت بیضۀ تشکیل نشده می‌گردد.
درمان به علائم، سن و وضعیت سلامت کلی بدن نوزاد شما بستگی دارد. در برخی از مواقع این مشکل نوزاد تا ۶ ماهگی بدون هیچ درمانی برطرف می‌شود. تشخیص انجام درمان به پزشک متخصص اطفال بستگی خواهد داشت. در صورتی که نوزاد به درمان نیاز داشته باشد، راهکارهایی همچون موارد زیر برای او در نظر گرفته خواهد شد:
عمل جراحی
بیضه‌ای که نزول نکرده است با انجام عمل جراحی به کیسه بیضه منتقل می‌شود، به این عمل «ارکیوپکسی» گفته می‌شود. انجام عمل معمولاً بین ۶ تا ۱۸ ماهگی برای نوزادان انجام می‌گیرد.
بیشتر بخوانید:
ناباروری و بیماری واریکوسل در کمین مردان
هورمون درمانی
در هورمون درمانی ممکن است بدن را وادار به تولید تستوسترون کند، در نتیجه باعث می‌شود که بیضه به کیسه نزول کند. اما این درمان رایج نیست و تنها در برخی نوزادان انجام می‌گیرد. از پزشک اطفال بخواهید تا در خصوص عارضه و فواید داروهای مخصوص به هورمون درمانی توضیحات لازم را دهد.
عارضه‌های مربوط به عدم نزول بیضه
خطر ایجاد ناباروری
این خطر در آقایانی رخ می‌دهد که هر دو بیضه آن‌ها نزول نکرده باشد.
خطر ابتلا به سرطان
خطر ابتلا به سرطان بیضه در آقایان در سنین بین ۳۰ تا ۴۰ سالگی افزایش می‌یابد. جهت جلوگیری و تشخیص به موقع این بیماری آقایان باید به‌طور مرتب آزمایش‌هایی را در این خصوص انجام دهند.
پیچش بیضه
پیچ‌خوردگی بیضه‌ها خون‌رسانی به بیضه‌ها را کاهش می‌دهد.
استرس عاطفی
قطعاً این بیماری در بزرگ‌سالی موجب ناراحتی آقایان می‌شود و بروز استرس عاطفی را به همراه خواهد شد.
مراقبت‌هایی که پس از درمان باید برای نوزادان انجام گیرد
پس از آنکه پزشک درمان را برای بیماران انجام می‌دهد، دستورالعمل‌هایی در خصوص مراقبت از نوزاد به شما خواهد داد:
اگر کودک شما تب بالای ۳۸ درجه داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
اگر زخم‌ها آلوده شده باشند (زمانی که متورم شده و مایع‌هایی قرمز رنگ نشت کرده باشد) می‌بایست پزشک را در جریان بگذارید.
اگر احساس میکنید که کودک درد دارد، باید طبق تجویز پزشک به او مسکن بدهید، پاراستامول معمولاً گزینه مناسبی است.
توصیه می‌شود در چند روز ابتدایی پس از عمل، فعالیت فرزند خود را محدود کنید، پزشک به شما خواهد گفت که چه زمانی کودک شما می‌تواند همانند روال سابق فعالیت‌های خود را بدون هیچ مشکلی انجام دهد.
بیشتربخوانید:
کاربردهای سونوگرافی در تشخیص بیماری های بیضه
زمان عمل جراحی
با توجه به اینکه حداکثر زمان لازم برای نزول بیضه در دوران بعد از تولد ۶ ماه می‌باشد، لازم است تا ۶ ماه منتظر مانده و تا پایان این مدت عمل جراحی انجام نگیرد.
تأخیر در انجام عمل بعد از این مدت همراه با عوارضی همچون از بین رفتن سلول‌های اسپرم ساز بوده که ناشی از تماس بیضه با حرارت داخل شکم است.
تذکر مهم: لازم است والدین و پزشکان اطفال در معاینات روزمره خود یک‌بار کیسه بیضه را معاینه و از وجود بیضه‌ها اطمینان حاصل نمایند.
بیضه‌های متحرک
برخی بیضه‌ها علی‌رغم اینکه در کیسه لمس می‌شوند در ساعات مختلف روز یا هنگامی که در معرض سرما قرار می‌گیرند به بالا کشیده می‌شوند، اما به هنگام خواب کودک و یا در شرایط محیط گرم به پائین آمده و در کیسه قرار می‌گیرند. به این بیضه‌ها، بیضه‌های متحرک (Retractile testies) گفته می‌شود و نیاز به اقدام جراحی ندارند.
این حالت ناشی از وجود عضلات قوی در طناب بیضه بوده که با انقباض آن‌ها بیضه به بالا کشیده می‌شود. بیضۀ متحرک اقدام جراحی فوری ندارد و معمولاً به مرور زمان حالت طبیعی خود را پیدا می‌کنند؛ اما اگر تا دوران قبل از مدرسه ناپدید شدن بیضه ادامه پیدا کند، می‌بایست توسط فوق تخصص جراح اطفال و یا فوق تخصص ارولوژی اطفال تحت عمل جراحی خاص (کریماستروتومی) قرار گیرد.
اهمیت موضوع
به علت اهمیت عدم نزول بیضه، لزوم تشخیص و درمان به موقع آن در برخی کشورها، کلینیک‌های مخصوص درمان عدم نزول بیضه دایر شده است. بیمارستان مریم این کلینیک را در عصر روزهای فرد و در صبح روزهای دوشنبه و چهارشنبه دایر نموده است.
بیشتربخوانید:
علائم پنهان سرطان بیضه در مردان را بشناسید
چه نوزادانی در معرض خطر عدم نزول بیضه قرار دارند؟
در هر ۱۰۰ نوزاد پسر، سه نفر از آن‌ها با چنین مشکلی متولد می‌شوند. برخی از عوامل در افزایش خطر عدم نزول بیضه نقش بسزایی دارد که در ادامه برای شما ذکر خواهیم کرد:
نوزاد قبل از ۳۷ هفتگی به دنیا آمده باشد.
سن مادر برای بارداری کم باشد.
نوزاد وزن کمی هنگام تولد داشته باشد.
سابقه خانوادگی هنگام متولد شدن نوزاد پسر وجود داشته باشد.
وجود برخی از شرایط مانند سندرم داون یا نقص در دیواره شکم وجود داشته باشد.
مادر طی بارداری الکل مصرف کرده باشد.
مادر سیگاری باشد یا در معرض دود سیگار قرار بگیرد.
والدین در معرض سموم دفع برخی از آفات قرار بگیرد.
