دكتر مهناز صلحی؛ دكترای تخصصی آموزش بهداشت
غالباً نوزادان تازه به دنیا آمده به صداهای بلند با واكنش تكان خوردن یا ساكت شدن پاسخ می‌دهند. چشم‌های آنها ممكن است به طور عكس‌العملی با جهت صدا حركت كند. در یك ماهگی آنها برای شنیدن، مكث می‌كنند و ممكن است چشم‌ها و سرشان را به طرف صدا بچرخانند. در چهار ماهگی نوزادان به صورت ثابت به طرف صدا می‌چرخند.
طی شش ماه بعد تلاش آنها برای تعیین محل صدا كامل می‌شود، كنترل سر و گردن پیشرفت می‌كند و توانایی نشستن رخ می‌دهد. در شش یا هفت ماهگی كودكان فوراً به طرف صدای پدر، مادر یا پرستار می‌چرخند و به او نگاه می‌کنند. در نه ماهگی صداهای بسیار آرامی كه خارج از حوزه دید آنها تولید می‌شود را جستجو می‌کنند و برای تعیین محل صداها با دقت تلاش می‌كنند.
در این مرحله شیرخوار قادر است صداهای معنادار، مانند صدای والدین یا پرستار را تشخیص دهد. شیرخواران دچار اختلال شنوایی یا كسانی كه در محیطی پر سر و صدا بزرگ می‌شوند ممكن است رشد علاقه و توانایی شنیدن آنها از بین برود و این كاستی غالباً نگرانی والدین را برمی‌انگیزد. این که از والدین سؤال شود آیا درباره شنوایی كودكشان نگرانی دارند و این که آیا در سابقه خانوادگی آنها سابقه مشکل شنوایی وجود دارد، مهم است.
آزمایش‌های شنوایی متناسب سن
غربالگری نوزادان
اختلال شنوایی حسی عصبی دسته مهمی از اختلالات شنوایی است. از آنجا كه در بیشتر موارد، اختلال شنوایی حسی عصبی، مادرزادی است، شیوه‌های تخصصی مختلف برای بررسی شنوایی نوزادان ابداع شده است. در این مرحله آزمون‌های پاسخ شنوایی برانگیخته از ساقه مغز و گسیل صوتی برانگیخته گوش، روش‌های بسیار مطمئنی در تشخیص این اختلال هستند.
آزمایش رفتاری در طی نخستین سال زندگی
آزمون سلب توجه بستگی به توانایی كودك در توجه و تشخیص محل منبع صدا دارد. بهترین سن برای این آزمایش حدود هفت ماهگی است. پس از ده ماهگی رشد مداوم و اجتماعی شدن روزافزون، انجام این آزمون را مشكل‌تر می‌کند.
آزمون سلب توجه
برای اجرای این آزمایش به دو فرد آموزش دیده كه با هم همكاری می‌كنند نیاز است. شرایط آرام، تجهیزات مناسب، كنترل مناسب سطح صدا و روش کار دقیق همه ضروری است. یكی از افراد كه وظیفه پرت کردن حواس نوزاد را دارد، جلوی نوزاد ایستاده و تلاش می‌كند تا توجه وی را به استفاده از اسباب بازی و غیره جلب كند.
هنگامی كه توجه نوزاد به طرف اسباب‌بازی جلب می‌شود، همین شخص اسباب‌بازی را مخفی می‌كند و شخص دوم محرك آزمایشی را در پشت نوزاد به صدا درمی‌آورد. منبع صدا باید در سطح افقی با گوش نوزاد، در فاصله تقریبی یك متر از گوش و خارج از حوزه دید كودك قرار گیرد (یا اگر از جغجغه استفاده می‌شود در فاصله مشخصی باشد).
فرد اول که روبروی نوزاد است، پاسخ نوزاد را مشاهده می‌كند. پاسخ مشخص و صحیح، چرخش نود درجه كامل سر به طرف منبع صدا است. هر نتیجه دیگری بر لزوم آزمایش مجدد در چهار تا شش هفته بعد دلالت دارد یا اگر والدین نگران هستند یا شرایط خاصی وجود دارد، فوراً نوزاد را ارجاع می‌دهند. زمانی که هدف از آزمایش غربالگری است، صداهای با شدت کم (كمتر از 35دسی بل) تولید می‌شوند.
فركانس‌های بالا و پایین به طور مجزا آزمایش می‌شوند. از جغجغه مخصوص به نام نافیلد و حرف بی‌صدای «S» (س) که به طور موزون تكرار می‌شود، برای آزمایش فركانس‌های بالا و از صدای یكنواخت «هام» یا تكرار موزون شعری كودكانه برای آزمایش فركانس پایین استفاده می‌شود. نجوا كردن یا آرام صحبت كردن قابل قبول نیست.
جغجغه‌های دارای تنظیم فركانس برای آزمایش محدوده‌ای از فركانس‌ها استفاده می‌شود. انجام نادرست این آزمایش موجب تاخیر در شناسایی مشكلات شنوایی یا افزایش موارد ارجاعات مثبت كاذب می‌شود. نتایج خوب در صورتی به دست می‌آید كه آموزش اولیه به کسانی که آزمون را انجام می‌دهند ارائه و به طور منظم برای آنها تکرار شود تا دقیق بودن روش کار افرادی که آزمون را اجرا می‌کنند، تامین شود.
آزمون‌های همكاری برای 30- 18 ماهگی
این آزمایش‌ها به توانایی كودك در پاسخ به درخواست‌های ساده بستگی دارد. به طور مرسوم این آزمایش شامل سؤال از كودك برای نشان دادن اعضای بدن یا انجام درخواست‌های ساده نظیر «این را به مامان بده» بدون هیچ راهنمایی بصری است. از سن دو سالگی به بعد، آزمایش‌های تمیز گفتار مانند آزمایش اسباب‌بازی مك كورمیك می‌تواند انجام شود.
این آزمایش شامل چهارده كلمه در دو دسته هفت تایی است و كودك دارای شنوایی طبیعی باید حداقل 80 درصد از كلمات را در سطح صدای 40 دسی بل تشخیص دهد (مك كورمیك 1993). نوع اتوماتیك این آزمایش در حال حاضر قابل دسترسی است.
نكته: آگاهی از این نكته اهمیت دارد که ممكن است کودک در آزمایش تشخیص گفتار به علت مشكل شنوایی یا به علت تأخیر در رشد زبانی رد شود.
آزمون‌های اجرایی برای سن بیش از 30 ماهگی
این آزمایش‌ها به توانایی كودك در دادن پاسخی مشخص به دستورها (مانند قرار دادن آدمك در قایق یا مكعب‌ها در جعبه) با صداهای تولید شده با فركانس‌های مختلف از طریق دستگاه شنوایی سنجی دستی یا دارای گوشی (شنوایی سنجی با صدای خالص) بستگی دارد. این آزمایش همچنین می‌تواند با استفاده از صدای گفتاری انجام شود.
صدای ‘ go’(در فارسی برو) برای آزمایش فركانس پایین و صدای ‘ss’ (در فارسی ایس) برای آزمایش فركانس بالا می‌تواند موجب شود که کودک پاسخ لازم را ارائه کند. باید صدا تا 40 دسی‌بل پایین آورده شود و با پوشاندن دهان از راهنمایی‌های دیداری جلوگیری شود.
