دکتر پریسا مهراشتیاق؛ دندانپزشک کودک و نوجوان
پوسیدگی در قسمت تاج
شروع پوسیدگی تاج از قسمت مینا است.
در این مرحله پوسیدگی قابل متوقف کردن و برگشت‌پذیر است.
در صورتی که بهداشت کافی رعایت شود و تغذیه پوسیدگی‌زا نباشد و فلوراید کافی به لکه‌های پوسیدگی در حد مینا برسد این مناطقی که کلسیم از دست داده‌اند و اصطلاحا دمینرالیزه شده‌اند با جذب فلوراید تشکیل فلورهیدروکسی آپاتیت داده و مینا رمینرالیزه شده و پوسیدگی متوقف می‌شود.
وارد شدن پوسیدگی به عاج
اما اگر شرایط توقف پوسیدگی وجود نداشته باشد، پوسیدگی سیر پیشرفت داشته و وارد عاج می‌شود.
در این مرحله علائمی از حساسیت دندانی به مواد سرد و شیرین دیده می‌شود.
دردهایی گذرا و کوتاه‌مدت در اثر تحریکات مواد سرد و شیرین نشان از پوسیدگی در حد عاج است.
این دردها پایدار و خودبخودی نیستند و پس از اینکه بیمار چیز شیرین یا سردی می‌خورد به صورت دردی کوتاه‌مدت به وجود می‌آیند و سریع هم از بین می‌روند و بدون تحریک ایجاد نمی‌شوند و شبانه و خودبخودی هم نیستند.
در این مرحله درمان ترمیم دندان لازم است و هر چه زودتر باید بافت پوسیده دندان (مینا و عاج پوسیده) برداشته شده و توسط مواد ترمیمی پر شود.
گسترش پوسیدگی به پالپ
باز در صورت ادامه روند پوسیدگی و عدم درمان به موقع، پوسیدگی و باکتری‌های مولد آن (استرپتوکوک موتانس) پالپ (مغز دندان) را درگیر می‌کنند.
در این مرحله معمولا دردهای خودبخود و شدید و پایدار حتی بدون عوامل تحریکی خواهیم داشت.
مثلا کودک در اثر درد دندان از خواب بیدار شده و این درد ماندگار تا چند ساعتی باعث آزار و اذیت کودک می‌شود، این نوع دردها شدید بوده و بدون وجود عامل تحریکی ایجاد می‌شوند و باعث آشفتگی کودک و والدین می‌شوند، این نوع دردها اورژانس دندانپزشکی حساب شده و نشانگر وجود عفونت‌های دندانی هستند.
در این مرحله احتمال بروز سلولیت و آبسه زیاد است (البته تمام عفونت‌ها و آبسه‌ها با وجود سابقه درد نیستند و داریم آبسه‌های حادی که در اثر نکروز شدن سریع بافت پالپ کودک سابقه‌ای از درد و ناراحتی نداشته و آبسه ناگهانی بروز کرده است).
کودکانی که با لپ ورم کرده و حال عمومی نا‌خوشایند (بی‌حالی و تب و ظاهر توکسیک) و آشفتگی شدید، مراجعه می‌کنند در این مرحله قرار دارند.
عفونت دندان در مرحله سلولیت
عفونت دندانی در مرحله سلولیت می‌تواند خطرناک باشد و احتمال درگیری فضاهای حیاتی سر و گردن وجود دارد.
این مرحله می‌تواند تهدید کننده حیات باشد و رسیدگی اورژانسی و سریع نیاز دارد.
سلولیت عفونت منتشر بافت‌های نرم است و اغلب در کودکان خردسال دیده می‌شود و در اثر درگیری پالپ دندان ایجاد شده و تورم آشکاری در صورت و گردن ایجاد کرده و این عفونت در حال گسترش است و بافت تیره و سفت به نظر می‌رسد.
سلولیت عفونتی بسیار جدی و تهدید کننده زندگی است و به صورت فوری و اورژانسی کودک در بیمارستان بستری می‌شود.
چنین کودکی تب بالا و ضعف و بی‌حالی دارد. سلولیت در فک بالا ممکن است کاسه چشم را درگیر کرده و به خلف گسترش یافته و باعث آبسه مغزی و ترومبوز سینوس کاورنوس شود.
سلولیت می‌تواند در فک پایین به کف دهان گسترش یافته و فضاهای زیر فکی، زیر زبانی و زیر چانه‌ای را درگیر کرده و ایجاد آنژین لودوویک کند.
در این حالت زبان و کف دهان بالا آمده و احتمال بسته شدن راه هوایی وجود دارد و بلع کودک مختل می‌شود.
درمان‌ها شامل بستری فوری کودک در بیمارستان و آنتی‌بیوتیک‌تراپی وریدی و باز کردن آبسه و یا درناژ از طریق دندان است که با توجه به مورد و شرایط بیمار و دندان متفاوت است.
سیر پیشرفت سریع این نوع عفونت‌ها درمان‌هایی تهاجمی و فوری را می‌طلبد. البته هر نوع عفونت دندانی این علائم را ندارد.
عفونت‌های حاد و مزمن دندانی
به طور کلی عفونت‌ها به دو دسته حاد و مزمن طبقه‌بندی می‌شوند.
عفونت مزمن دندانی یعنی این عفونت مدتی است در انتهای ریشه دندان تشکیل شده، اما راهی برای تخلیه به محیط دهان پیدا کرده و فیستول تشکیل داده است.
در چنین حالتی ترشحات چرکی به صورت مداوم به محیط دهان تخلیه می‌شود و به همین دلیل علائم عفونت حاد دیده نمی شود.
در معاینه بالینی به صورت جوش چرکی در قسمت لثه بالای ریشه دندان دیده می‌شود که وقتی با فشار ملایمی منطقه را ماساژ می‌دهیم، ترشحات چرکی و سفید رنگی از محل جوش بیرون می‌آیند.
چون ارتباط نزدیکی بین ریشه دندان شیری و جوانه دندان دایمی وجود دارد عفونت‌های مزمن معمولا جوانه دندان دایمی را درگیر کرده و باعث ایجاد اختلالاتی در ساختار آن می‌شوند.
وقتی دندان شیری بالای دندان دایمی مدتی گرفتار عفونت باشد احتمال بروز هایپوپلازی مینایی در تاج دندان دایمی وجود دارد.
چنین دندانی وقتی در محیط دهان رویش می‌یابد دارای لکه‌های سفید رنگی است که این لکه‌ها هم ظاهر ناخوشایندی دارند و هم مستعد بروز پوسیدگی هستند.
و چون این نوع عفونت‌ها معمولا بدون درد و علائم ظاهری هستند و تورم صورت و گردن در آن‌ها دیده نمی شود، احتمال دارد والدین متوجه وجودشان نشوند و جهت درمان سریع اقدامی نکنند و در این حالت احتمال آسیب جوانه دندان دایمی و سایر عوارض بالا است.
این مورد هم از جمله مواردی است که لزوم معاینات دوره‌ای کودک توسط دندانپزشک را تاکید می‌کند.
دندانپزشک حین معاینه متوجه حضور فیستول چرکی می‌شود و پس از تهیه رادیوگرافی اقدام به درمان می‌کند.
نوع دیگری هم از عفونت دندانی داریم که به صورت آبسه محدود شونده است و به صورت بادکنکی کوچک و مواج در لثه دیده می‌شود.
این نوع عفونت تورم محسوسی را از بیرون دهان ایجاد نکرده، ولی باعث بروز تورم در داخل دهان در ناحیه لثه و یا کام می‌شود.
در این موارد درمان با توجه به رادیوگرافی دندان و سن کودک و شدت آبسه تعیین می‌گردد.
