زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر احمدرضا رفعتی؛ فوق‌تخصص ارولوژی و لاپاراسکوپی پیشرفته

اهمیت عفونت‌های ادراری در سنین کودکی به دلیل احتمال آسیب جدی کلیه‌ها که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه یا فشار خون شود، این است که عفونت ادراری در کودکان می‌تواند نتیجه یک ضایعه آناتومیک بوده و پزشک باید در صدد کشف آن برآید. 

شیوع

حدود 5 درصد تمام مراجعین مبتلا به تب در دوره نوزادی به علت عفونت ادراری می‌باشد.

قبل از یک سالگی شانس عفونت‌های ادراری در پسران بیشتر است (7 درصد در مقابل 1 درصد).

قبل از 6 ماهگی در پسرهای ختنه نشده عفونت ادراری 10 برابر بیشتر از ختنه شده‌ها است.

با افزایش سن، شانس عفونت در دختران افزایش می‌یابد، به طوری که در سن مدرسه دخترها 3 برابر بیشتر از پسران دچار عفونت ادراری می‌شوند. 

نوع میکروب

شایع‌ترین باکتری عامل عفونت ادراری در کودکان «ای‌کلای» می‌باشد.

نیتروباکتر، انتروباکتر، کلبسیلا، پروتئوس و سودوموناس از علل دیگر عفونت‌های ادراری کودکان هستند. 

عوامل میزبان

چندین عامل شانس عفونت ادراری را در کودکان افزایش می‌دهند:

* سن کمتر از یک سال که در اثر عدم تکامل سیستم ایمنی باعث افزایش شانس عفونت می‌شود.

* جنس که در زیر سن یک سالگی در پسرها شایع‌تر و در بعد از آن در دخترها شایع‌تر است.

* عامل بعدی اختلالات ادرار کردن است که باعث افزایش شانس عفونت ادراری می‌باشد.

* کلونیزاسیون باکتری دور مجرا از عوامل خطر دیگر است که به خصوص در چند ماه اول تولد دیده می‌شود.

* عدم تخلیه کافی ناشی از انسداد مجرا و همچنین مثانه نروژنیک نیز از علل دیگر مستعد کننده عفونت ادراری در کودکان است.

آنچه که در عفونت ادراری کودکان آن را نسبت به بزرگسالان متمایز و حائز اهمیت بیشتر می‌کند، شانس ایجاد اسکار کلیه در کودکان است.

حدود 7 درصد کودکان بعد از اولین عفونت علامت‌دار سیستم ادراری دچار اسکار کلیه می‌گردند.

ایجاد اسکار شانس نارسایی کلیه، فشار خون بالا و دفع پروتئین از طریق ادرار را افزایش می‌دهد.

سن کودکان در ایجاد اسکار اهمیت زیادی دارد. در کودکان زیر 2 سال شانس ایجاد اسکار کلیه 2‌ برابر بیشتر از کودکان بزرگ‌تر است. 

تشخیص

تشخیص عفونت ادراری در کودکان گاهی مشکل و پیچیده است. در کودکان زیر

2 سال تب، بی‌قراری، بوی بد ادرار، نخوردن شیر، درد شکم، اسهال و بی‌حالی ممکن است وجود داشته باشد.

در بچه‌های بالای 2 سال سوزش ادرار و تکرر از علائم شاخص است. در تب‌های غیر قابل توجیه باید همیشه عفونت ادراری را در نظر داشت.

جمع‌آوری ادرار در بچه‌های کوچکی که هنوز لباس خود را خیس می‌کنند، معمولا با کیسه ادرار انجام می‌گیرد، هر چند که این روش جمع‌آوری ادرار مورد انتقاد است، زیرا احتمال آلودگی ادرار زیاد است.

آلوده شدن نمونه ادرار نسبت مستقیم با مدت زمان ماندن کیسه ادرار در محل جمع‌آوری دارد.

اگر کیسه ادرار بیش از نیم ساعت در محل بماند، از ارزش نمونه کم می‌شود و هر چقدر بیشتر بماند،‌ بی‌ارزش‌تر می‌گردد.

کیسه را باید بلافاصله بعد از ادرار کردن از بدن کودک جدا و سریع به آزمایشگاه منتقل کرد و کشت داد و اگر میسر نبود، حداقل در یخچال یا در کنار یخ نگهداری کرد تا امکان دستیابی به آزمایشگاه فراهم گردد.

در مواقعی که به دست آوردن یک نمونه تمیز و غیر‌آلوده مشکل بود و یا شروع درمان فوریت داشته باشد، بهتر است نمونه‌گیری از طریق سوندگذاری و یا گرفتن آن از مثانه از ناحیه شکم انجام گیرد (آسپیراسیون سوپراپوبیک).

آسپیراسیون سوپراپوبیک تهاجمی‌تر از سونداژ نیست و در تشخیص عفونت ادراری بسیار حساس است.

در هنگام سونداژ احتمال آلودگی با فلور میکروبی اطراف مجرا وجود دارد، در حالی که در آسپیراسیون سوپراپوبیک این احتمال وجود ندارد. 

درمان

نکته بسیار مهم در عفونت ادراری کودکان این است که تاخیر در درمان شانس اسکار کلیه را افزایش خواهد داد، بنابراین تشخیص درست و درمان سریع به کاهش عوارض حاصل از عفونت‌های ادراری در کودکان کمک خواهد نمود.

بچه‌های کوچک‌تر از یک سال، یا آنهایی که قادر به خوردن دارو و مایعات نیستند و یا اشکال در سیستم ایمنی دارند و یا از دادن دارو توسط والدین مطمئن نیستیم، لازم است حتما بستری گردند و مایعات و آنتی‌بیوتیک به طور تزریقی شروع گردد.

بعد از قطع تب، آنتی‌بیوتیک را به صورت خوراکی بین 7 تا 14 روز ادامه می‌دهیم. پس آنتی‌بیوتیک با دوز پروفیلاکتیک (پیشگیرانه) ادامه یافته تا بررسی آناتومیک سیستم ادراری توسط تصویربردار تکمیل گردد.

بچه‌هایی که قادر به خوردن بوده و یا علائم بالینی آنها خفیف می‌باشد، به صورت سرپایی درمان می‌شوند و نیاز به بستری شدن ندارند.

پس از درمان، بررسی از نظر رفلاکس (بازگشت ادراری) در تمام بچه‌ها مخصوصا در کودکان کمتر از 5 سال یا کودکانی که عفونت ادراری تب‌دار داشته‌اند، توصیه می‌شود.

انجام یک سونوگرافی از کلیه‌ها و مجاری ادراری حداقل ارزیابی لازم است، ولی استاندارد طلایی بررسی رفلاکس، انجام سیستوگرافی است که می‌تواند به شیوه VCVG یا RNC انجام شود.

به طور کلی توصیه می‌شود سیستوگرافی حداقل یک هفته بعد از فاز حاد عفونت انجام شود.

بررسی اسکار کلیه نیز حدود 4 تا 6 ماه بعد از درمان عفونت توصیه می‌شود (اسکن هسته‌ای DMSA). 

خلاصه

هدف از بررسی عفونت‌های ادراری در کودکان، کاهش عوارض آتی آن می‌باشد (نارسایی کلیه، دفع پروتئین از ادرار و فشار خون بالا).

انجام کشت ادرار دقیق در عفونت‌های ادراری کودکان و شروع سریع درمان آنتی‌بیوتیکی بسیار مهم می‌باشد.

به دلیل اینکه تعداد قابل توجهی از کودکان با عفونت‌های ادراری دچار رفلاکس یا ناهنجاری‌های آناتومیک می‌باشند، انجام تست‌های رادیولوژیک بعد از اولین عفونت کاملا ضروری است.

کودکان با اسکار کلیوی باید تا بزرگسالی از نظر دفع پروتئین و فشار خون کاملا تحت نظر قرار گیرند.

بیشتر بخوانید:

عفونت ادراری از نگاهی ديگر