دكتر ریحانه بركتین؛ متخصص نوزادن و كودكان
تشنج ناشی از تب معمولا عفونت سیستم عصبی مرکزی و یا اختلالات خونی نمی‌باشد ودر بیمار سابقه تشنج بدون تب هم وجود ندارد.
تشنج ناشی از تب معمولا تمام بدن را در بر می‌گیرد، به صورت سختی اعضا بدن و سپس لرزش اندام‌هاست، معمولا کمتر از یک‌ربع ساعت به طول می‌انجامد و در یک دوره 24 ساعته نیز فقط یک بار اتفاق می‌افتد.
در بعضی از موارد تشنج طولانی‌تر بوده و در طی 24 ساعت تکرار می‌شود و به ندرت نیز تشنج پایدار بوده که بیشتر از 30 دقیقه طول می‌کشد.
در اکثریت موارد تشنج، ابتدا کودک هوشیاری خود را از دست می‌دهد، گاهی یک گریه ناگهانی کرده، سپس چشم‌ها به سمت بالا چرخش یافته، عضلات تمام بدن و اندام‌ها دچار سفتی شده پس از آن کودک به روی زمین سقوط می‌کند، دچار توقف تنفس و کبودی لب‌ها می‌شود.
در گروهی از بیماران قبل از شروع سفتی عضلات یک حرکات لرزشی مختصر نیز وجود دارد و سپس پس از سفتی لرزش منتشر اندام‌ها رخ می‌دهد، به تدریج با پیشرفت تشنج، انقباضات ریتمیک به تدریج آهسته‌تر شده، تا این که پس از 2-1 دقیقه بعد خاتمه می‌یابد.
به دنبال آن کودک دچار بی‌اختیاری ادرار و یا مدفوع می‌گردد و پس از آن بی‌حال شده و به صورت خواب‌آلوده می‌شود.
در تشنج‌های ناشی از تب ساده، این فاز بی‌حالی و خواب‌آلودگی بسیار کوتاه بوده و معمولا دقایقی بعد از تشنج کودک به میزان طبیعی هوشیاری و رفتاری قبلی خود برمی‌گردد. مهمترین خطر در حین تشنج‌های ساده، برگشت مواد غذایی به ریه و احتمال آسیب رسیدن به کودک است.
اولین تجربه هولناك
حدود 5-3 درصد از کودکان سالم حداقل یک نوبت تشنج ناشی از تب را تجربه می‌کنند که معمولا از نوع ساده است.
در این نوع تشنج خطر مرگ وجود ندارد ولی اولین تجربه آن برای والدین بسیار ناخوشایند و هراسناک است.
در این کودکان مبتلا به تشنج ناشی از تب ساده عوارض جانبی در درازمدت دیده نمی‌شود.
این بیماران همچنین مشکلی در عملکرد درسی، کارکرد شناختی و واکنش‌های رفتاری و یا تمرکز ندارد. اما اگر کودک بعدا به بیماری صرع دچار شود این مشکلات دیده می‌شود.
احتمال تکرار تشنج در 30 درصد کودکان با یک حمله و 50 درصد کودکان با بیشتر از یک حمله وجود دارد از بین کودکان در هنگام بروز تشنج کمتر از یکسال باشد، احتمال تکرار آن بیشتر است.
علاوه بر سن کمتر از یکسال، برخی عوامل از جمله مدت تب کمتر از 24 ساعت، تب بالاتر از 38 درجه، تاریخچه خانوادگی تشنج ناشی از تب، تاریخچه خانوداگی صرع و... برای تکرار تشنج ناشی از تب نقش دارد.
نهایتا در 7-2 درصد کودکان مبتلا به تشنج ناشی از تب، در آینده احتمال تبدیل به صرع وجود دارد.
نقش عوامل ژنتیک در بروز تشنج‌های ناشی از تب از طریق سابقه خانوادگی مثبت در بسیاری از بیماران نشان داده شده است.
هر کودک مبتلا به تشنج ناشی از تب بایستی به طور کامل معاینه عمومی و عصبی دقیق شود.
تشنج‌های ناشی از تب اغلب در زمینه عفونت‌های گوش، عفونت‌های برخی ویروس‌ها از جمله ویروس روزئه‌اولا، اسهال‌های عفونی و... دیده می‌شود. در ارزیابی این کودکان یکسری آزمایشات لازم است.
در مواردی که سن کودک کم باشد و یا کودک بدحال بوده باشد، بررسی آزمایشگاهی از مایع نخاعی یا به اصطلاح پونکسیون کمری لازم است.
نوار مغزی
انجام الکتروانسفالوگرام یا به اصطلاح تهیه نوار مغزی بسته به نوع تشنج و یا سن کودک مدنظر است و در اغلب موارد 2 هفته پس از بروز تشنج انجام می‌شود.
آزمایشات خون در برخی موارد لازم است انجام گیرد، به خصوص در حالاتی که حمله تب و تشنج غیرطبیعی بوده باشد قسمت‌های اختصاصی‌تری توصیه می‌شود.
انجام CT اسکن یا MRI بستگی به وضعیت خاص هر بیمار دارد.
در هنگام بروز تشنج اولین اقدام قرار دادن بیمار به پهلو می‌باشد، اگر در دهان کودک ماده خوراکی وجود داشته باشد بهتر است آن را به آهستگی خارج نموده.
در صورتی که کودک لباس‌های تنگ پوشیده و یا روسری و کلاه بر سر داشته و یا زیورآلات مشابه گردنبند که سفت بسته شده باشد، بهتر است به آرامی آنها را خارج نمود.
لازم است در طول مدت تشنج در کنار کودک بوده و از فرد دیگری برای مهیا شدن اعزام کودک به اورژانس کمک گرفت.
پس از ورود به اورژانس و اقدامات اولیه براساس سن کودک، نوع و مدت زمان تشنج در مورد درمان تصمیم‌گیری خواهد شد.
والدین بدانند
والدین بایستی در مورد خطر تکرار تب و تشنج و احتمال بروز صرع آموزش‌های لازم را فرا بگیرند، اینكه موقع بروز تشنج چه عکس‌العملی باید از خود نشان داده و چگونه آرامش خود را در جهت کمک به کودک حفظ کنند.
همچنین در مورد استفاده از برخی داروهای ضدتشنج از جمله دیازپام به صورت شیاف مقعدی در هنگام بروز تشنج در دفعات بعدی بایستی آموزش ببینند.
در بسیاری از موارد به خصوص به دلیل اضطراب والدین، در مواقع تب در 3-2 روز اول از داروهای خوراکی به عنوان عامل پیشگیری کننده تشنج استفاده می‌شود. مصرف این داروها گرچه خطر تشنج ناشی از تب را کم می‌کند ولی مانع بروز آن نمی‌شود.
تب‌برهایی مثل استامینوفن یا بروفن نیز با کنترل تب باعث کاهش ناراحتی و بی‌قراری کودک می‌شود که لازم است والدین در مورد استفاده مقادیر صحیح آن آموزش لازم را دریافت کرده باشند.
