دكتر ریحانه بركتین؛ متخصص كودكان
سرخك
سرخك یكی از مهم‌ترین بیماری‌های دوران كودكی و یك بیماری بسیار عفونی ناشی از حمله نوعی ویروس است، این بیماری در حال حاضر نادر است. به نظر می‌رسد تشخیص این بیماری به سال 860-932 و به پزشك مسلمان، ابن رازی بر می‌گردد كه كتابی با عنوان آبله و سرخك نوشت. از سال 1954 با جدا كردن بیماران از سایر افراد سعی كردند این بیماری را كنترل كنند تا اینكه در سال 1963 واكسن این بیماری در اختیار همه مردم قرار گرفت. سرخك از طریق قطرات تنفسی (تماس با ترشحات بینی و دهان فرد آلوده به‌طور مستقیم و غیرمستقیم) منتشر می‌شود و بسیار مسری است. 90 درصد افراد غیر واكسینه چنانچه در معرض این بیماری قرار بگیرند، به آن مبتلا می‌شوند. سرخك معمولاً ظرف 10 - 12 روز پس از ورود ویروس به بدن اولین علائم خود را نشان می‌دهد. علائم اولیه با علائمی شبیه سرماخوردگی شامل تب خفیف، سرفه خشک و ریزش بینی همراه است. این علائم اولیه حدود سه تا پنج روز طول می‌کشد.
نشانه‌های سرخک
علائم سرخك عبارتند از: تب (به مدت سه روز)، سرفه، آبریزش بینی و التهاب ملتحمه (قرمزی چشم). حتی ممكن است تب به 40 درجه نیز برسد. گاهی نقاط ریز سفید رنگی داخل دهان دیده می‌شود كه البته نمی‌تواند ملاك تشخیص باشد؛ زیرا معمولا بعد از یكی دو روز ناپدید می‌شوند. در مرحله بعدی ضایعات پوستی ظاهر می‌شود که طی 24 ساعت در تمام بدن گسترش می‌یابد، رنگ بثورات پوستی قرمز بوده و اغلب پس از 2 تا 3 روز ناپدید می‌شوند. شکل ظاهری ضایعات بسیار متغیر است، خارش نیز اغلب بسیار کم است، همزمان با ناپدیدی ضایعات پوستی، پوسته‌ریزی رخ داده که حدود 7 روز بعد از بین می‌رود.
درمان سرخک
درمان خاصی برای سرخك وجود ندارد و اگر هیچ نشانه مشخصی نداشته باشد، با استراحت و درمان حمایتی به سرعت بهبود می‌یابد، مصرف داروهای کاهنده تب، استراحت و دریافت مایعات کافی مفید است.
تشخیص سرخک
در تشخیص بیماری، اطلاعات مربوط به بیماری و تاریخ واكسیناسیون، سابقه مسافرت و تماس با افراد مبتلا باید در نظر گرفته شود. برای تشخیص بالینی سرخك دست كم باید یكی از نشانه‌هایی كه به آن اشاره شد، همراه با تب سه روزه وجود داشته باشد. مشاهده لكه‌های پوستی نیز به تشخیص سرخك كمك می‌كند و متناوباً تشخیص آزمایشگاهی نیز به روند تایید یا رد بیماری كمك خواهد كرد. با تایید آنتی‌بادی مثبت سرخك (IgM) و یا جداسازی ویروس آن از نمونه‌های تنفسی می‌توان این بیماری را تشخیص داد. تماس با بیمار مبتلا یكی از شواهد قوی اپیدمیولوژیك تشخیص بیماری خواهد بود.
عوارض سرخک
عوارض سرخك، مثل اسهال و استفراغ، پنومونی، عفونت گوش و آنسفالیت كه سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می‌دهد است. آمار مرگ و میر ناشی از این بیماری در كشورهای توسعه یافته بسیار پایین بوده و از هر 1000 نفر فقط 1 نفر جان خود را از دست می‌دهد؛ ولی در كشورهای توسعه نیافته به دلیل میزان بالای سوء‌تغذیه و مراقبت‌های بهداشتی ضعیف، آمار مرگ و میر (اغلب بدنبال عوارض سرخک)افزایش می‌یابد. در بیماران مبتلا به نقص ایمنی، میزان مرگ و میر تا 30 درصد است. در كشورهای توسعه یافته، اغلب نوزادان بعد از تولد با دریافت واكسن «MMR» در برابر سه بیماری سرخك، سرخجه و اوریون، مصون می‌شوند. اگر واكسیناسیون به دقت و به موقع انجام نشود، تعداد افراد غیر ایمن در جامعه افزایش می‌یابد و در نتیجه خطر شیوع سرخك بیشتر خواهد شد. بنا به گزارش سازمان بهداشت جهانی، با واكسیناسیون به موقع سالانه از مرگ و میر حدود 30 میلیون نفر پیشگیری می‌شود. این واکسن در ایران نیز در دسترس بوده و جزو برنامه واکسیناسیون کشوری است.
سرخجه
سرخجه كه به‌عنوان یك سرخك آلمانی یا سرخک سه روزه شناخته می‌شود، یك بیماری ویروسی عفونی است كه از طریق بینی یا گلو وارد بدن می‌شود و از طریق جفت نیز به بدن جنین وارد می‌شود. دوره کمون این بیماری اغلب 14الی 21 روز طول می‌كشد. علائم اولیه شامل بیماری سرخک، ولی بسیار خفیف‌تر می‌باشد، البته دوره بهبود و درمان كودكان نسبت به بزرگسالان طولانی‌تر خواهد بود. نشانه‌ها و علائم سرخجه عبارتند از: غدد لنفاوی متورم، تب مختصر، بثورات پوستی که بصورت نقاط مجزا و قرمز رنگ است، خارش مختصر، پوسته‌ریزی خفیف، التهاب چشم و حلق، احتقان بینی، درد و تورم مفاصل (بخصوص در دختران نوجوان). سرخجه می‌تواند هر كسی را در هر سنی مبتلا كند؛ ولی به‌طور كلی می‌توان گفت یك بیماری خفیف است. با این حال اگر خانمی در 8 الی 10 هفته اول بارداری دچار سرخجه شود، اثرات آن روی جنین بسیار جدی است و عوارضی همچون كوری، كری، مشكلات قلبی و آسیب‌های مغزی را به همراه خواهد داشت.
پیشگیری و درمان سرخجه
از سال 1969 كه واكسن سرخجه در دسترس قرار گرفت، این بیماری كمتر دیده شد. اكثر كودكان در سنین 12 - 15 ماهگی در برابر آن واكسینه و مصون از بیماری می‌شوند و مرحله دوم واكسیناسیون بین 4 - 6 سالگی خواهد بود. با یك آزمایش خون می‌توان تشخیص داد كه آیا فرد در برابر سرخجه ایمن است یا خیر. این تست برای تمامی زنان در سنین باروری انجام شده و اگر جواب تست منفی باشد، حتماً باید واكسن آن را دریافت كنند. برای سرخجه درمان خاصی وجود ندارد و باید دوره بیماری طی شود. معمولاً تا زمانی كه بیماری مسیر طبیعی خود را طی كند علائم با استامینوفن كنترل می‌شود.
