خانم دکتر اقبالیان؛ متخصص اطفال، فلوشیپ بیماری‌های نوزاد، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی همدان
علایم زردی نوزادی
زردی نوزادی معمولا از صورت نوزاد شروع می‌شود و با افزایش مقدار سرمی آن نواحی شکم و متعاقب آن پاها نیز تغییر رنگ می‌یابند. زردی نوزادی ناشی از بیلی روبین غیرمستقیم در پوست معمولا به رنگ زرد روشن یا نارنجی می‌باشد و زردی نوزادی نوع انسدادی (بیلی روبین مستقیم) معمولا به رنگ زرد مایل به سبز یا تیره می‌باشد.
زردی نوزادان و ژنتیك
زردی نوزادی معمولا در هفته اول زندگی نوزاد در 60 درصد نوزادان رسیده و در 80 درصد از نوزادان نارس دیده می‌شود. البته احتمال بروز زردی در بعضی از نوزادان بیشتر است و هم‌چنین عوامل ژنتیکی هم در برخی از موارد در بروز زردی نوزادی تاثیرگذار می‌باشد.
راه‌های تشخیص زردی نوزادی
تشخیص زردی نوزادی در بیشتر موارد بالینی می‌باشد و علامت آن هم زرد شدن رنگ پوست نوزاد می‌باشد. انجام آزمایش خون جهت پی بردن به زردی و میزان آن بسیار کمک کننده می‌باشد.
عوامل بروز زردی نوزادی
دو نوع زردی در دوره نوزادی می‌تواند دیده شود: یکی زردی نوزادی مستقیم و دیگری زردی نوزادی غیرمستقیم. بالا رفتن بیلی روبین غیرمستقیم به علل افزایش تولید بیلی روبین در نوزاد، نارسی یا کمبود ژنتیکی فعالیت آنزیم، عفونت‌ها، کم کاری تیرویید، مصرف برخی از داروها در نوزادی از علل زردی غیرمستقیم‌اند. هم‌چنین گاهی زردی به دنبال خوردن شیر مادر ایجاد می‌شود. زردی مستقیم به علت بالا رفتن بیلی روبین مستقیم و کلستاز نوزادی یا به علل عفونی، ژنتیک، متابولیک، انسداد مکانیکی جریان صفرا، اختلال در عمل‌کرد ترشحی کبد و بیماری های غدد داخلی مثل کم کاری تیرویید ایجاد می‌شود.
راه‌های درمان زردی نوزادی
راه‌های درمان زردی نوزادی متفاوت می‌باشد و چنان چه مقدار بیلی روبین (عامل زردی) از مقدار خاصی بالاتر برود می‌بایستی درمان‌های خاصی را برای نوزاد شروع کرد. از جمله مهم‌ترین درمان‌های زردی نوزادی می‌توان به فتوتراپی، تعویض خون و گاهی استفاده از داروهای مناسب اشاره کرد. که انجام هر کدام به مقدار زردی، زمان شروع زردی و میزان افزایش و سرعت افزایش آن بستگی دارد.
احتمال بازگشت زردی نوزادی بعد از درمان
در برخی موارد که علت ژنتیک و سندرم‌های ژنتیکی است احتمال عود مجدد پس از درمان وجود دارد که می‌تواند برگشت پذیر یا دایمی باشد.
سوال رایج درباره زردی نوزادی
مادری 27 ساله هستم که دارای یک نوزاد چهار روزه می‌باشم ولی نوزاد من از روز دوم تولد دچار زردی شده است و این زردی بیشتر در صورت نوزادم دیده می‌شود ولی احساس می‌کنم امروز شکم نوزادم هم کمی زرد شده است این موضوع باعث نگرانی من است لطفا مرا راهنمایی کنید؟
نوزاد این مادر حتما باید توسط پزشک متخصص معاینه کامل شود و چنان چه پزشک صلاح بداند نسبت به انجام آزمایش‌های مربوطه اقدام شود و بلافاصله در صورت تایید زردی نوزادی اقدامات درمانی مناسب انجام گیرد.
الزام همكاری والدین نوزاد
متاسفانه در اکثر موارد والدین به سبب نداشتن اطلاعات کافی، همکاری لازم در انجام آزمایش‌های مربوطه برای نوزاد خود را جهت تشخیص میزان زردی ندارند و همین امر در تشخیص و درمان مناسب و به موقع تاخیر و مشکلات فراوانی را به بار می‌آورد. والدین محترم باید بدانند که گرفتن خون از نوزاد هیچگونه عارضه‌ای برای وی ندارد ولی انجام آن در هنگام بروز زردی برای تشخیص نوع زردی و میزان آن و سرعت افزایش آن به طور مرتب ضروری است و عوارض انجام ندادن آن به مراتب بسیار بیشتر و شدیدتر از گرفتن چند سی سی خون می‌باشد.
عواقب عدم درمان به موقع زردی نوزادی
عدم تشخیص و درمان به موقع زردی (از نوع غیرمستقیم) می‌تواند منجر به کرنیکتروس که یک سندرم عصبی ناشی از اثر سمی بیلی روبین روی سلول‌های مغزی است، شود. این سندرم عصبی ناشی از رسوب بیلی روبین غیرمستقیم در سلول‌های مغزی می‌باشد. علایم اولیه کرنیکتروس شامل بی‌حالی، خوب شیر نخوردن و گاهی کاهش ریفلاکس‌های نوزادی می‌باشد. متعاقب این علایم بدحالی، دیسترس تنفسی، برجستگی ملاج، گرفتگی عضلانی، گریه گوش خراش با صدای زیر، تشنج، اسپاسم، مشت شدن دست‌ها و... می‌باشد. لازم به ذکر است بسیاری از این نوزادان فوت می‌کنند و بقیه آن‌ها در آینده دچار تشنج، شلی یا اسپاسم عضلانی غیرارادی، اختلالات ذهنی، اختلال تکلم و کاهش شنوایی و بینایی می‌شوند. در موارد خفیف اختلال در عمل‌کرد مغز تا زمان ورود کودک به مدرسه مشخص نیست و پس از آن به صورت مشکلات در یادگیری خود را نشان می‌دهد. بنابراین اهمیت زردی در تشخیص به موقع و شروع درمان به موقع جهت جلوگیری از عوارض پیامد آن است.
تــوجــه
تعویض خون درمان استاندارد برای كاهش هیپربیلی روبینمی (افزایش بیلی‌روبین خون) و جلوگیری از كران ایكتروس در جنین است ولی انجام آن به شرایط نوزاد و صلاحدید پزشك بستگی دارد. فتوتراپی كه از دیگر روش‌های درمانی است به وسیله لامپ فلورسنت انجام می‌شود. نوزاد در فاصله 12 تا 16 اینچی لامپ فلورسنت و بدون لباس در انكوباتور قرار می‌گیرد. بهتر است فتوتراپی به صورت مداوم انجام شود و یك ساعت برای شیر دادن و ملاقات مادر به‌عنوان استراحت در نظر گرفته شود. بهترین لامپ، آبی است و نور سفید و نور آفتاب تاثیر چندانی ندارد. بهتر است در هنگام فتوتراپی چشم‌ها و اندام تناسلی با پوشش تیره بسته شود.
