زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

سينوزيت در کودکان

همانطور که می‌دانید سینوس‌های فكی یا ماگزیلاری در زمان تولد وجود داشته ولی تكامل و پنوماتیزه شدن آن تا 4 سالگی طول می‌كشد. سینوس اسفنوئید تا 5 سالگی پنوماتیزه شده ولی سینوس پیشانی یا فرونتال در 8-7 سالگی تشكیل شده و تكامل آن تا سنین بلوغ به طول می‌انجامد. ولی سینوس‌های اتموئید در زمان تولد تشكیل یافته‌اند.  مجرای تخلیه‌كننده سینوس ماگزیلاری، اتموئید قدامی و پیشانی به كمپلكس استئومه آتال در مه آی میانی بینی باز می‌شود. مجرای تخلیه‌كننده سینوس ماگزیلاری به نام اینفیندیبولوم، باریك بوده و مسیر رو به بالا برخلاف نیروی جاذبه را طی می‌كند. به طور معمول، محیط داخلی سینوس‌های پارانازال، به توسط سیستم موكوسیلیاری (مژك‌های تنفسی در سطح اپی‌تلیوم تنفسی) پاك و استریل نگاه‌داری می‌شوند. سینوزیت یا التهاب و عفونت سینوس، بیماری شایعی در دوران كودكی و نوجوانی محسوب شده و از عوارض حاد و مزمن قابل توجه و گاه خطرناك برخوردار می‌باشد.

سینوزیت حاد باكتریال یا چركی: عفونت باكتریال سینوس‌های پارانازال می‌باشد كه كمتر از 30 روز طول كشیده و علائم بیماری طی این مدت كاملا بهبود می‌یابند. سینوزیت تحت حاد باكتریال: عفونت باكتریال سینوس‌های پارانازال می‌باشد كه بین 30 تا 90 روز طول كشیده و علائم بیماری طی این مدت كاملا بهبود می‌یابند.

سینوزیت راجعه حاد باكتریال: حملات عفونت باكتریال سینوس‌های پارانازال كه هر یك كمتر از 30 روز طول كشیده و با فواصل حداقل 10 روزه كه طی آن بیمار كاملا بی‌علامت است، از هم جدا شوند به شرطی كه سه حمله در طی 6 ماه یا 4 حمله طی یك سال رخ دهد.

سینوزیت مزمن: التهاب و عفونت سینوس‌های پارانازال كه بیش از 90 روز طول بكشد. بیماران شكایات تنفسی پایداری همچون سرفه، ترشح از بینی یا انسداد بینی دارند.

اتیولوژی

سینوزیت حاد دو نوع دارد: ویروسی و باكتریایی. رینوسینوزیت ویروسی ناشی از عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی یا همان سرماخوردگی‌هاست كه شایع‌ترین نوع سینوزیت بوده و اغلب سر خود به خود محدودشونده دارند. تنها 2-5/0 درصد عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی در كودكان و نوجوانان با سینوزیت حاد باكتریال عارضه‌مند می‌گردد، كه تعدادی از این موارد به سمت سینوزیت مزمن پیشرفت می‌نمایند. اصولا، 80 درصد سینوزیت‌های چركی به دنبال رینوسینوزیت‌های ویروسی، و 20 درصد به دنبال بیماری‌های حساسیتی مثل رینیت آلرژیك ایجاد می‌شوند. پاتوژن‌های شایع مولد سینوزیت حاد باكتریال در كودكان و نوجوانان شاملند بر: استرپتوكوك پنومونیه یا پنوموكوك (حدود 30 درصد) هموفیلوس آنفلوآنزای غیرقابل طبقه‌بندی یا فاقد كپسول (حدود 20 درصد) و موراكسلا كاتارالیس (حدود 20 درصد). در آمارهای جهانی، پنوموكوك در 25 درصد موارد، هموفیلوس آنفلوآنزا در 50 درصد و موراكسلا كاتارالیس در 100 درصد موارد به پنی‌سیلین مقاوم بوده‌اند. در دو مطالعه در ایران نیز مقاومت پنوموكوك به پنی‌سیلین گزارش شده است.

در مطالعه انجام شده توسط البرزی و همكاران در شیراز بر روی كودكان مبتلا به مننژیت، 91 درصد موارد پنوموكوك به پنی‌سیلین مقاوم بوده‌اند كه 27 درصد مقاومت كامل و بقیه مقاومت نسبی بوده است، در حالی كه در مطالعه فهیم‌زاد و همكاران در تهران، تنها 35 درصد پنوكوك‌های جدا شده از خون یا مایع مغزی نخاعی به پنی‌سیلین مقاومت نشان دادند كه همگی از نوع مقاومت نسبی بوده است. استافیلوكوك اورئوس، سایر استرپتوكوك‌ها و بی‌هوازی‌ها از علل ناشایع سینوزیت حاد در كودكان می‌باشند. از علل شایع سینوزیت‌های طول كشیده و مزمن می‌توان به هموفیلوس آنفلوانزا، استرپتوكوك آلفا و بتا همولیتیك، موراكسلا كاتارالیس، استرپتوكوك پنومونیه، استافیلوكوك كوآگولاز منفی و اورئوس، بی‌هوازی‌ها، پسودومونا، نوكاردیا و گاهی قارچ‌ها (اغلب پلی میكروبیال) اشاره نمود.

اصولا، شیوع باكتری‌های بی‌هوازی (فلور دهان؛ Peptosreptococcus, Prevotella, Porphromonas, Bacteroides, Fusobacterium species)، با گذشت زمان و تبدیل سینوزیت حاد به مزمن افزایش می‌یابد به طوری كه شیوع آنها را در سینوزیت مزمن 70-50 درصد ذكر می‌كنند. همچنین، مطالعات اخیر، نقش عواملی همچون انسداد استئو مه آتال، پولیپ، آلرژی، نقص ایمنی خفیف یا بارز، و یا بیماری‌های دندان را در ایجاد سینوزیت مزمن بیشتر مطرح نموده و نقش باكتری‌ها را در این بین به حد عفونت فرصت‌طلب تقلیل داده‌اند. سینوزیت مزمن اغلب در ادامه سیر سینوزیت حاد باكتریایی به علت عدم درمان یا عدم پاسخ به درمان ایجاد می‌شود. اتیولوژی سینوزیت مزمن هنوز به خوبی شناخته نشده است، ولی به نظر می‌رسد كه چند عاملی باشد. این عوامل شاملند بر: اختلال در عملكرد سیستم موكوسیلیری، نقائص ایمنی، آلرژی، عوامل محیطی یا اجتماعی، بیماری ریفلاكس معده به مری، بیماری فیبروز كیستیك، و عفونت مزمن باكتریایی. امروزه، نقش بیوفیلم‌ها به عنوان زمینه‌ای برای عفونت مزمن باكتریایی در سینوزیت مزمن كودكان مطرح شده است.

اپیدمیولوژی

این بیماری در هر سنی بروز كرده ولی در سن زیر یك سال نادر است. عوامل مستعدكننده برای سینوزیت شاملند بر:  بیماری‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی (سرماخوردگی‌ها): بیشترین شیوع سرماخوردگی در كودكانی كه به مهدكودك، پیش‌دبستانی یا مدارس می‌روند یا برادر و خواهر مدرسه‌رو دارند، مشاهده می‌شود.حساسیت بینی یا رینیت آلرژیك (دومین عامل مستعدكننده پس از سرماخوردگی، رینیت آلرژیك در 1 درصد شیرخواران، 5 درصد كودكان 9-5 ساله و 15 درصد نوجوانان مشاهده می‌شود. Shapiro طی مطالعه‌ای نشان داد 60 درصد بیماران مبتلا به سینوزیت مقاوم، از زمینه آلرژیك برخوردار بوده‌اند. در تمام موارد سینوزیت مقاوم به درمان، بخصوص در صورت وجود زمینه خانوادگی یا علائم اتوپی، باید بررسی بیمار از نظر احتمال رینیت آلرژیك انجام پذیرد.)رینیت غیرآلرژیك مثل وازوموتور، مدیكا منتوزا (آتروفیك)، یا ناشی از مصرف كوكائین در معرض دود سیگار بودن.

هایپرتروفی آدنوئید

پولیپ بینی یا تغییرات مخاطی همراه با سینوزیت آلرژیك قارچی

اجسام خارجی بینی (افرادی كه جهت ایشان لوله بینی به تراشه یا معده گذاشته می‌شود، دچار انسداد دهانه مجرای سینوس و بروز سینوزیت می‌شوند كه در صورت بستری در بخش مراقبت ویژه، با احتمال بالای مقاومت چند دارویی همراه است.) اختلالات ساختاری مثل شكاف كام، انحراف تیغه بینی، اختلالات ساختاری دیواره خارجی بینی (Concha bullosa, Haller cells,…)

در شماره بعدی، درخصوص تظاهرات بالینی، علائم تشخیصی و تشخیص افتراقی بیماری می‌پردازیم.