تيك‌های عصبی در كودكان
بسیاری از والدین و مربیان كودكان از پاره‌ای رفتارهای شكلك‌گونه یا تکرار واژه‌‌ها و تیك كودكان خود ابراز نگرانی می‌كنند.
گاهی با افرادی سروكار داریم كه مدام كلمات یا واژه‌های بیجا و غیرضروری را كه به‌هیچ وجه نیاز به گفتن آن نیست، تكرار می‌كنند؛ مانند: چیز، مثلاً یا بقول معروف كه اغلب موارد طرف گفت‌وگو توجه چندانی به آن نمی‌كند. كودكان در سنین 12-7 سالگی در 12-8 درصد موارد بیشترین میزان تیك را از خود نشان می‌دهند.
تیك در میان پسران بیشتر از دختران است و ممكن است تا سن میانسالی ادامه یابد. میزان شیوع تیك در خانواده‌هایی كه اعضای آن تیك دارند، به مراتب بیشتر است.
تیك ممكن است به دنبال یك حادثه روانی و اضطراب ناشی از حوادث خانه یا مدرسه به وجود آید. كودكانی كه والدین سختگیر و مقتدر دارند، بیشتر تیك نشان می‌دهند. تیك یك اختلال رفتاری ناشی از ناسازگاری شخصیتی، احساس بی‌كفایتی و ناامنی، خصومت، تحریك‌پذیری، لكنت‌زبان، ترس و دلواپسی است. در این عارضه نوعی پرش ناگهانی یا انقباض غیرارادی عصبی عضلانی رخ می‌دهد كه در هر قسمت از بدن می‌تواند به صورت مزمن یا زودگذر در كلام یا رفتار ظاهر شود. تیك در هنگام خواب از بین می‌رود. تیك كلامی یا رفتاری به دو شكل ساده و مركب وجود دارد و از مشخصات آن تكراری و ناموزون بودن است.
تیك ساده مدت كوتاهی به طول می‌انجامد و به‌ندرت بیشتر از یك ثانیه تداوم دارد و بعد از چند هفته یا چند ماه از بین می‌رود.
انواع تیك
تیك‌ها برحسب اینكه مربوط به چه قسمت از اعضا و اندام بدن باشند، تقسیم می‌شوند. تیك‌های چهره‌ای: شایع‌ترین تیك‌ها چهره‌ای است و می‌تواند به انواع مختلف تظاهر كند؛ مثل: پلك‌زدن، كشیدن ابروها، گازگرفتن لب، مكیدن لب، مكیدن انگشت و ناخن، درآوردن زبان از دهان، فین‌كردن، بوییدن چیزی، سرفه، جمع‌كردن، چین‌دادن پیشانی، تكان‌دادن گوش، قورت‌دادن آب دهان، سكسكه‌كردن، كندن مو، گرفتن ژست‌های مختلف یا درآوردن صدای حیوانات.
تیك‌های گردن و اندام‌ها: چرخش غیرارادی گردن در جهت‌های مختلف، بالا انداختن شانه‌ها، كشیدن دست به مو و سر و صورت، خم‌كردن زانو و حركات اضافی در راه‌رفتن و رفتارهای آرایشی در این دسته قرار دارند.
تیك‌های صدادار: در این مورد می‌توان به عطسه، سرفه و تقلید صدای حیوانات اشاره كرد. صاف‌كردن گلو، خرناس در نوع كلامی یا بیان یك كلمه یا جمله ناسزا نیز از این گونه تیک‌ها هستند.
درمان تیك
عوامل محیطی و هیجانی از جمله موارد شناخته‌شده‌اند كه در تشدید تیك مؤثرند. پرش‌های عصبی این افراد در مواجهه با موقعیت‌های هیجانی و اضطراب و اختلاف‌های خانوادگی تشدید می‌شود و در مواقعی كه در آرامش هستند، به حداقل می‌رسد.
برای درمان این‌گونه رفتارها در درجه اول باید محیط خانواده را بررسی و به اطرافیان گوشزد كرد كه انتظارات بیش از حد و فشار آوردن روی فرد برای ترك یا كاهش این رفتارها نه‌تنها مفید نیست، بلكه نتیجه عكس دارد و باعث تشدید تیک می‌شود. تجربه نشان داده است كه تذكر مستقیم یا تنبیه كودك برای ترك رفتار عادتی به هیچ‌وجه مؤثر نیست و باید از شیوه تربیتی مبتنی بر تشویق استفاده شود. در مواقعی كه كودك تیك ندارد، باید بیشتر به او توجه یا او را نوازش كرد و در مواقعی كه تیك از خود نشان می‌دهد، با بی‌اعتنایی به آن و جایگزین‌كردن فعالیت‌هایی مانند نقاشی، موسیقی، بازی‌ها و... می‌توان به روند ترك عادت کمک نمود.
چنانچه با رفتاردرمانی، تیك بهبود نیافت، روش‌های درمانی باید مورد تجدیدنظر قرار گیرد. اولین اقدام عدم توجه مستقیم به تیك است كه توسط خانواده اعمال می‌شود. در صورت پایدار و مزمن‌بودن می‌توان از روش‌های غیردارویی از جمله آموزش معكوس‌كردن عادت كه شامل پنج مرحله است، استفاده كرد.
توصیف و تكرار تیك در آینه، پیداكردن جزئیات تیك، شناسایی اولین علامت تیك، شناسایی موقعیت تیك و پاسخ فیزیكی تیك در 1-3 دقیقه.
با این روش كودك بیمار می‌تواند علائم تیك را تحت كنترل خود درآورد. در صورت عدم پاسخ به روش‌های غیردارویی، روانپزشك كودك داروهایی را با در نظر گرفتن عوارض آنها تجویز می‌کند.
