زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

کم وزنی هنگام تولد و عللی که در بروز آن نقش دارند

از 50 سال گذشته تا کنون شیب مرگ و میر کودکان تغییرات چشمگیری داشته است اما با این حال هنوز میلیون‌ها کودک مرگ زودرس داشته و دوران کودکی نیز نسبت به طیف گسترده‌ای از خطرات بهداشتی، آسیب‌پذیر مانده است. علی‌رغم پیشرفت‌هایی که در دو دهه اخیر برای بقای کودکان صورت گرفته است، هرسال 9 میلیون کودک به دلایل مختلف می‌میرند. در بین دلایل ذکر شده تولد زود هنگام و کم وزنی هنگام تولد رتبه سوم (5/10 درصد) و بیماری‌های اسهالی (9/15درصد) و تنفسی (6/17 درصد) به ترتیب رتبه دوم و اول را داشته‌اند. یکی از عوامل اصلی تعیین‌کننده بقا، رشد جسمانی و مغزی آینده هر کودک، وزن هنگام تولد او است. این پارامتر بسیار مهم از یک سو بیانگر سلامت و تغذیه مادر در دوران بارداری و از سوی دیگر تعیین کننده بسیار مهم رشد و توسعه نوزاد در داخل رحم و سلامت دوران بزرگسالی است. وزن هنگام تولد از مهمترین، ساده‌ترین، رایج‌ترین، حساس‌ترین و قابل اعتمادترین شاخص‌های بهداشتی، برای ارزیابی وضعیت نوزادان و شاخص سلامت فرد و جامعه در هر كشور است.

از نقطه نظر سلامت عمومی میانگین وزن هنگام تولد در یک جامعه نشانه‌ای از کیفیت ارائه گسترده بهداشت و درمان، مراقبت و تغذیه در دسترس مادر، و همچنین معیار مفیدی جهت نظارت بر کیفیت مراقبت‌های پیش از تولد و کیفیت رشد داخل رحمی می‌باشد. اختلال رشد در این دوران عامل مهم کاهش وزن هنگام تولد و افزایش مرگ و میر و عوارض دوران بارداری، نوزادی و بزرگسالی می‌شود.

سایز نوزاد در بدو تولد

اندازه و سایز نوزاد در بدو تولد بیانگر دو عامل: طول مدت حاملگی و میزان رشد جنین است. بنابراین، باید آن را با توجه به سن حاملگی در نظر گرفت، در غیر این صورت افزایش اندازه که با بالا رفتن سن رخ می‌دهد می‌تواند در بیان رشد و بلوغ جنین دخالت نماید. اندازه بدن، نه تنها در دوران جنینی بلکه در سراسر دوران کودکی تا زمان تکمیل و هم جوشی سیستم اسکلتی، متناسب به سن است بنابراین اندازه نوزاد در بدو تولد نشان دهنده متوسط رشد ​​برای آن نوزاد از مفهوم تولد است، اگرچه، نه لزوما همیشه، ممکن است دوره‌هایی از رشد سریع و آهسته نیز وجود داشته باشد. بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، نوزادانی که در هنگام تولد با وزن کمتر از 2500 گرم متولد می‌شوند، کم وزن (LBW) نامیده می‌شوند. که به سه زیرگروه: كم وزنی خفیف به معنی وزن كمتر از 2500  گرم(LBW)، بسیارکم وزن (VLBW) وزن كمتر از 1500 گرم، و شدیداً کم وزن(ELBW) وزن كمتر از 1000 گرم، تقسیم می‌گردد. وزن کم هنگام تولد یک مشکل مهم  بهداشتی در سراسر جهان است.

سازمان بهداشت جهانی شیوع نوزادان کم وزن در ایران را 8 درصد گزارش نموده است. عوارضی که منجر شده است این پیامد را یک مشکل بهداشتی پرهزینه معرفی نماید عبارتند از: افزایش بیماریزایی و مرگ و میر نوزاد، عوارض تنفسی (نظیر آسیفکسی زمان تولد، عفونت‌های حاد تنفسی)، زردی دوران نوزادی، آنسفالوپاتی هیپوکسیک، اسهال، مشکلات چشمی، مشکلات پوستی، سپسیس بندناف، سپتی سمی، مشکلات تغذیه‌ای (ضعف مکیدن) سندرم مرگ ناگهانی، فلج مغزی در دوران کودکی اختلال در یادگیری، ناتوانی حسی و فیزیکی (مشکلات شنوایی و بینایی، حرکتی)، بهره هوشی پایین‌تر(IQ)، اختلالات شناختی، مشکلات رفتاری نظیر اختلالات بیش‌فعالی، ناسازگاری یا مشکلات احساسی، بی‌نظمی و حواس پرتی، نگرانی و خجالت، و دیگر مشکلات خلقی، اختلالات تعاملی با همسالان بویژه در سنین ورود به مدرسه در بزرگسالی، مشکلات ادامه تحصیل، یافتن شغل مناسب، کاهش سطح فعالیت‌های اجتماعی و اعتماد به نفس پایین، کیفیت زندگی نامناسب، بیماری‌های قلبی– عروقی، دیابت تیپ2، فشارخون، چاقی، خطر داشتن نوزادان کم وزن برای دختران در زمانی که مادر می‌شوند.

بنابراین وزن هنگام تولد همیشه یك موضوع مهم برای بررسی‌های كلینیكی، اپیدمیولوژیكی و هدف مداخلات بهداشتی بمنظور یافتن علل موثر و راه‌های جلوگیری از آن بوده است.

وزن پایین هنگام تولد

عوامل متعددی با وزن پایین هنگام تولد در ارتباط هستند این عوامل بصورت‌های مختلفی دسته‌بندی شده‌اند بطور مثال:

1-ویژگی‌های زیستی والدین به ویژه مادر مانند سن، قد، وزن، زایمان چند قلویی، تغذیه، چگونگی ویار، نحوه زایمان، زایمان زودرس، بیماری‌های مادر و تعداد فرزندان.

2-ویژگی‌های شناختی والدین نظیر میزان تحصیلات، توانایی‌های شناختی، میزان آگاهی از مراقبت‌های دوران بارداری.

3- عوامل روانی و عاطفی والدین مانند میزان هم رایی والدین، نگرش مادر به بارداری، آمادگی روانی والدین، خواسته و ناخواسته بودن فرزند و رضایت‌مندی زناشویی مادر.

4- عوامل اقتصادی- اجتماعی– فرهنگی والدین مانند شغل والدین، درآمد خانواده، محل سکونت، وضعیت سکونت و پایگاه اجتماعی والدین.

5- عوامل زیست- محیطی محل زندگی مادر در دوران بارداری مانند نوع آب و هوا، میزان آلودگی هوا، میزان آلودگی صوتی، نوع آب آشامیدنی و وجود نیروگاه‌های بزرگ برق، هسته‌ای، شیمیایی، نظامی و صنعتی در اطراف محل زندگی مادر.

برخی دیگر عوامل را در 4 گروه کلی: عوامل جنینی، جفتی، محیطی و مادری دسته‌بندی می‌کنند.

اما امروزه توجه دنیا به نقش غیر طبی عوامل اجتماعی موثر بر سلامت افراد بویژه مادران و نوزادان معطوف گشته است.

سبك زندگی مادران

یکی از این عوامل سبک زندگی مادران است. این عامل دارای ابعاد مختلفی است که از طریق آنها بر سلامت مادر و نوزادش تاثیر می‌گذارد. این ابعاد عبارتند از:

تغذیه، امور شغلی، فعالیت فیزیکی، رفتارهای بهداشتی نادرست (سیگار، مواد مخدر، الکل) استرس، مراقبت از خود، روابط اجتماعی.

این فاکتورها هم از طریق طبی و هم غیر طبی بر سلامت مادر در بارداری و نهایتا بر نوزاد او تاثیر می‌گذارند که در صورت نیاز در شماره‌های آینده درباره آنها صحبت خواهیم نمود. لذا داشتن یک سبک زندگی سالم به دلیل اهمیت بسیار بالای آن نقش بسیار زیادی در جلوگیری از بروز این پیامد و بسیاری از پیامدهای نامطلوب دیگر دارد.