زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

محدثه آصفری - کارشناس ارشد بهداشت و ایمنی مواد غذایی

تحریریه زندگی آنلاین : با بسته شدن پرونده زمستان و فرارسیدن اولین روز از فصل شکوفه باران؛ عید نوروز، یکی از کهن‌ترین جشن‌های به‌جامانده از دوران باستان ایرانیان آغاز می‌شود که نمایانگر آغازی برای سال جدید و عشق و محبت است. عید نوروز مهم‌ترین جشن و میراث ایرانیان می‌باشد که از سالیان دور نسل به نسل به امروز رسیده است و توانسته پس از اسلام جایگاه خود را به‌عنوان جشنی ملی در ایران حفظ کند. پهن کردن سفره نوروزی در ایران آداب‌ورسوم خاصی دارد؛ در این سفره، بعضی چیزها فقط جنبه زیبایی و نمادین دارند، ولی سایر چیزها برای خوردن و پذیرایی میهمانان بوده ‌است که این خوردنی‌ها بنا بر انتخاب ما می‌توانند یاری‌رسان سلامتی و یا آسیب‌رسان سلامت باشند. یکی از خوردنی‌های محبوب در این ایام آجیل‌ها و شیرینی‌ها هستند که اگر در انتخاب و خرید این محصولات دقت نشود، سلامت خود و عزیزانمان درخطر خواهد بود. بیشترین تقلبی که در این محصولات غذایی به چشم می‌خورد استفاده از رنگ‌های ‌مصنوعی و غیر‌مجاز است که از دیرباز موردتوجه بسیاری از تولیدکنندگان مواد غذایی بوده است. رنگ‌ها، ترکیبات طبیعی و یا مصنوعی هستند که باهدف ترغیب و تحریک اشتها و جذب مصرف‌کننده، در صنایع غذایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشند؛ اما اگر از این رنگ‌ها به‌طور مناسب استفاده نشود به‌عنوان تقلب در مواد غذایی شناخته می‌شود و به لحاظ قانونی جرم است. رنگ خوراکی یک ماده افزودنی است که جهت ایجاد یا تشدید رنگ در ماده غذایی به کار می‌رود. امروزه استفاده غیرمجاز از رنگ‌های مصنوعی در تهیه مواد غذایی نگرانی‌های بهداشتی زیادی را به وجود آورده است. رنگ‌های غیرمجاز اغلب در صنایع نساجی و ساختمانی و رنگ‌سازی به کار می‌روند و متأسفانه به علت ارزان بودن، راهشان را در بین خوراکی‌ها بازکرده‌اند. رنگ‌های خوراکی اگرچه ظاهری زیبا به غذا می‎دهند اما سلامت ما را به خطر میندازند. بسته به نوع رنگ‌، احتمال بروز عوارض و بیماری‌های مختلفی در مصرف‌کنندگان وجود دارد. تحقیقات سال‌های اخیر ثابت کرده است که رنگ‌های مصنوعی عامل ایجادکننده اختلالاتی ازجمله آسم، اختلالات کبدی، و تومورهای بدخیم، تأثیر بر روی فرآیندهای مغزی مانند قدرت یادگیری و رفتار به‌ویژه در قشر آسیب‌پذیر کودکان و نوجوانان است. رنگ‌های غیرمجاز در درازمدت باعث بروز سرطان کبد می‌شوند و نارسایی‌هایی را در کلیه‌ها به وجود می‌آورند. امروز در بیشتر مواد غذایی از شیرینی‌، شکلات و انواع دسر گرفته تا کباب و پلو، از رنگ‌های خوراکی استفاده می‌شود. متأسفانه راهی برای تشخیص دادن رنگ‌ غذایی مجاز از غیرمجاز وجود ندارد.

بیشتربخوانید:

بیماری های خطرناکی که با خوردن نودل به آن مبتلا می شویم

رنگ‌های طبیعی:

رنگ‌های طبیعی مطلوب‌ترین گزینه مصرفی در صنعت هستند؛ ولی متأسفانه در مقایسه بارنگ‌های مصنوعی، به دلیل قدرت رنگ کنندگی کمتر، باید در مقدار بیشتری استفاده شوند و به‌ دلیل پایداری کمتر به‌سرعت تجزیه‌ می‌شوند. آنتوسیانین در طیف بنفش و آبی، کاروتن، آناتو، پاپریکا، چغندر قرمز و روناس رنگ‌هایی با طیف قرمز تا نارنجی با ریشه گیاهی هستند. کارمین (اسید کارمینیک) و کوشنیل نیز طیف قرمزرنگی هستند که از حشرات به دست می‌آیند. کورکومین (زردچوبه)، زعفران و کارتاموس با طیف زرد، لوتئین و کلروفیل در رنگ سبز و مالت و کارامل نیز رنگ مشابه شکلاتی را ایجاد می‌کنند. این‌ها مهم‌ترین رنگ‌های طبیعی در صنایع غذایی هستند که برای تولید هر یک هزینه زیادی صرف می‌شود.

رنگ‌های مصنوعی:

رنگ‌های مصنوعی از سنتز مواد آلی حاصل می‌شوند. دامنه کاربرد این رنگ‌ها نامحدود است و در صنایع رنگرزی، داروسازی، میکروب‌شناسی، صنایع غذایی و... کاربرد دارند. در ایران، مطابق استانداردهای جهانی، هفت نوع رنگ مصنوعی خوراکی مجاز شناخته‌شده است که قابلیت مصرف در صنایع غذایی را دارا هستند و شامل برلیانت‌بلو و ایندیگوتین با رنگ آبی، کارمویزین، آلورارد و پونسیو با رنگ قرمز، رنگ نارنجی سان‌ست‌یلو و رنگ زرد کینولین‌یلو می‌باشند.

رنگ‌های مصنوعی غیرمجاز:

اکثر این رنگ‌ها ازنظر مصرف در غذای انسان قابل‌قبول نبوده و دارای خواص سرطان‌زایی هستند. تارترازین، دارای رنگ زرد زعفرانی و پرمصرف در بسیاری از مواد غذایی است که طبق قوانین استاندارد کشور ما استفاده از این رنگ غیرمجاز است. این رنگ موجب بروز برخی واکنش‌های آلرژیک در انسان، به‌خصوص در افراد حساس به آسپرین می‌شود. همچنین یکی از دلایل ایجاد بیش فعالی در کودکان است.

 بیشتربخوانید:

رنگ های مصنوعی خوب یا بد؟

عوارض رنگ‌های مصنوعی:

بر اساس مطالعات مختلف، رنگ‌های خوراکی می‌توانند عوارضی نظیر آسم، کهیر، اختلالات بیش فعالی در کودکان، تضعیف سیستم ایمنی، واکنش‌های آنافیلاکتیک، اختلال در خواب، ایجاد فشارخون، اثر بر تنفس میتوکندریایی، تأثیر بر عملکرد کلیه، کبد و هورمون‌ها (نظیر T4،T3، هورمون رشد) کاهش سطح ویتامین‌ها، رتینوپاتی، آسیب کبدی و حتی اثرات سرطان‌زایی داشته باشند. همچنین رنگ‌ها می‌توانند عوارض مخصوص خود را ایجاد کنند؛ مثلاً تارتارزین سبب تغییر رفتار در کودکان، ازجمله بی‌قراری و اختلال در خواب می‌شود. آزمایشات انجام‌شده روی موش بالغ نشان داد که “Methylene blue” موجب کاهش وزن بدن و اختلالات مورفولوژیکی اسپرم می‌شود. “Sunset Yellow” نیز تغییر در ذخیره لیپیدی بدن و درنتیجه اختلال در متابولیسم، آسیب‌های کبدی و نکروز را دربردارد. آمارانت قرمز محلول در آب نیز می‌تواند دارای اثرات سرطان‌زایی باشد.