زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر محبوبه سادات حسینی؛ فوق تخصص غدد

همانگونه كه می‌دانیم در حاملگی مقاومت به انسولین افزایش مییابد، لذا برخی از زنان در حین حاملگی مستعد دیابت خواهند شد. علت ایجاد مقاومت به انسولین نیز ترشح هورمون‌های ایجادكننده دیابت از جفت است؛ از طرفی كاهش فعالیت و افزایش دریافت كالری در حین حاملگی نیز می‌تواند به ایجاد دیابت كمك كند. دیابت حاملگی زمانی رخ میدهد كه عملكرد غده پانكراس جهت غلبه بر مقاومت به انسولین ناكافی باشد. تشخیص و درمان دیابت حاملگی بسیار مهم است؛ زیرا در صورت عدم كنترل قندخون عوارض مهمی ایجاد خواهد شد.

قندخون ناشتای بالای 105 میلیگرم در دسی‌لیتر در چهار الی هشت هفته آخر حاملگی با افزایش خطر مرگ داخل رحمی همراه است و اگرچه دیابت حاملگی با میزان كمتری از قندخون ناشتا موجب افزایش مرگ و میر جنین نمیشود، اما دیابت حاملگی با هر شدتی خطر ایجاد جنین و نوزاد، ماكروزوم (وزن بالاتر از 1/4 كیلوگرم) و برخی اختلالات متابولیك در نوزاد متولد شده شامل افت قندخون، افت كلسیم و زردی را افزایش میدهد. دیابت حاملگی با افزایش فشارخون و افزایش احتمال نیاز به انسولین در مادر نیز همراه است. 

شیوع ديابت حاملگی

شیوع دیابت حاملگی در نقاط مختلف جهان و در نژادهای مختلف، متفاوت است. در مطالعات متعدد، شیوع آن از 4/1 تا 14 درصد گزارش شده است.

چه افرادی و در چه زمانی زنان حامله باید از جهت دیابت حاملگی مورد ارزیابی قرار گیرند؟

ارزیابی عوامل مستعدكننده دیابت حاملگی در اولین ویزیت مادر باردار باید انجام گیرد. افرادی كه احتمال ایجاد دیابت حاملگی در آنها بالاست، افراد بسیار چاق سابقه فامیلی دیابت حاملگی، وجود قند در آزمایش ادرار، سابقه فامیلی قوی از دیابت و سابقه بیماری تخمدان پلیكیستیك باید هر چه سریع‌تر از جهت احتمال دیابت حاملگی تحت بررسی قرار گیرند و اگر در این زمان تشخیص دیابت حاملگی رد شد، این افراد مجددا باید در هفته 24 الی 28 حاملگی تحت بررسی قرار گیرند.

افرادی كه ریسك پایینی از جهت احتمال دیابت حاملگی دارند (سن كمتر از 25 سال)، وزن نرمال قبل از حاملگی، عدم ابتلا به دیابت در منسوبین درجه یك، سابقه‌ای از اختلال در میزان قندهای قبلی، عدم سابقه قبلی از حاملگی كه روند نرمال خود را طی نكرده است، نیازی به انجام غربالگری از جهت دیابت حاملگی ندارند. نیاز به تاكید است بیماری، ریسك پایین از جهت دیابت حاملگی دارد كه تمام موارد ذكر شده را داشته باشد و بیمارانی كه ریسك متوسطی از جهت دیابت حاملگی دارند (هیچ یك از عوامل خطر در بیماران با ریسك خیلی بالا را نداشته، اما تعدادی از عوامل ذكر شده در مورد افراد با ریسك پایین را دارند) باید در سن حاملگی، 24 الی 28 هفته تحت ارزیابی قرار گیرند.

چه آزمونی جهت غربالگری استفاده می‌شود؟

جهت غربالگری دیابت حاملگی میتوان از تست‌های یك مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای استفاده كرد. در آزمون دو مرحله‌ای قندخون پلاسما یا سرم یك ساعت بعد از استفاده از 50 گرم قند، سنجیده میشود و اگرقندخون پس از یك ساعت، بالاتر یا مساوی 130 باشد، باید روز دیگر 100 گرم گلوكز خوراكی دریافت كرده و با توجه به نتایج آزمون كه تفسیر آن به عهده پزشك معالج است، مورد ارزیابی قرار گیرد. در آزمون یك مرحله‌ای، بیمار از ابتدا، 100 گرم گلوكز را دریافت كرده و تحت ارزیابی قرار می‌گیرد.

درمان ديابت حاملگی

تمام بیماران با دیابت حاملگی باید تحت رژیم درمانی قرار گیرند و در صورت عدم كنترل قندخون با رژیم درمانی، این بیماران كاندید درمان با انسولین هستند.

لازم به ذكر است استفاده از داروهای خوراكی پایین‌اورنده قندخون در دیابت حاملگی توصیه نمیشود و اگر قندخون نرمال بود، حداقل هر سه ساعت یك بار مورد ارزیابی مجدد قرار گیرند، ولی اگر اختلال در میزان قندخون وجود داشت، باید سالیانه از جهت احتمال ایجاد دیابت ارزیابی شوند. از آنجایی كه این افراد در خطر زیادی از جهت ایجاد دیابت هستند. باید در شیوه زندگی خود از نظر رژیم درمانی و فعالیت فیزیكی تغییراتی ایجاد كنند و وزن خود را همواره در حد نرمال نگه دارند.

آیا احتمال ایجاد دیابت در آینده زنان با سابقه با دیابت حاملگی وجود دارد؟

زنان مبتلا به دیابت حاملگی در معرض خطر ابتلا به دیابت (معمولا نوع 2) هستند، لذا تمام بیماران با دیابت حاملگی باید 6 الی 12 هفته پس از زایمان از جهت دیابت احتمالی تحت بررسی و آزمایش قرار گیرند.