آمنه چوپاني
بیشتر تغییرات پوست در دوران بارداری ناشی از تاثیر هورمون‌ها روی ساختارهای مختلف بدن است كه این تغییرات معمولاً طبیعی است و نمی‌توان از آنها به عنوان بیماری پوستی نام برد؛ برخی از این تغییرات دائمی هستند و برخی دیگر موقتی و بعد از مدت كوتاهی پس از بارداری، به‌طور كامل برطرف می‌شوند.
تغییرات رنگدانه‌ها
شایع‌ترین تغییرات رنگدانه در دوران بارداری، هیپرپیگمانتاسیون (Hyperpigmentation) یا همان تیره شدن رنگ پوست است.
به نظر می‌رسد كه مقدار زیاد استروژن و پروژسترون و هورمون‌های دیگر موجب تحریك ملانوسیت‌ها و تیرگی پوست می‌شود. دلیل دیگر تیرگی پوست، نوعی هورمونن است كه موجب تولید بیشتر رنگدانه‌ها و یا ملانوسیت‌ها و ملانین می‌گردد.
مناطقی كه قبل از بارداری نیز تیره رنگ هستند (مثل نوك سینه، پوست ناحیه تناسلی، زیر بغل و داخل ران‌ها)، نسبت به سایر قسمت‌های بدن، بیشتر دچار تیرگی و تغییر رنگ می‌شوند.
گاهی اوقات نیز خط تیره رنگی روی شكم به وجود می‌آید كه آن‌را «Lineanigra» می‌نامند. برخی از زنان نیز نوعی تیرگی پوست در ناحیه صورت را به نام ملاسما (Melasma) تجربه می‌كنند.
تغییرات مو و ناخن
تغییرات مو در دوران بارداری در افراد مختلف بوده و ممكن است در برخی بسیار ناچیز و در برخی دیگر بسیار زیاد باشد. در بسیاری از زنان، رشد موهای زائد و تیره در صورت، بازو و ساق پا افزایش می‌یابد و موهای این مناطق تیره‌تر می‌شود.
در عده‌ای هم ممكن است نه تنها موها زیاد نشوند، بلكه موهای سر ناز‌ك‌تر شوند كه از آن به‌عنوان جریان تلوژن نام برده می‌شود و معمولاً موها در فاز استراحت و یا تلوژن دچار تغییر می‌شوند.
ممكن است موها در این دوران به شدت ریزش داشته باشند. ممكن است ریزش موها ظرف یك الی پنج ماه متوقف شود و در برخی موارد حتی تا پانزده ماه بعد از زایمان ادامه خواهد داشت.
تغییرات ناخن نیز در دوران بارداری در خانم‌های مختلف، متفاوت است و در برخی از زنان با شكنندگی، ترك و حتی افتادن ناخن، همراه خواهد بود.
تغییرات غدد
جالب اینكه عملكرد غدد عرق ساز به جز در كف دست افزایش و عملكرد غدد چربی كاهش می‌یابد. فعالیت غده تیروئید نیز بیشتر می‌شود و افزایش عملكرد غدد عرق ساز به احتمال زیاد ناشی از افزایش فعالیت غده تیروئید است.
تغییرات بافت همبند
قابل توجه‌ترین تغییراتی كه در دوران بارداری بر روی بافت همبند ایجاد می‌شود، كشیدگی و خطوط استریا است.
استریا كه معمولاً با تغییر رنگ نواری شكل و كمرنگ‌تر از اطراف می‌باشد در بیش از 90 درصد زنان باردار دیده می‌شود.
معمولاً روی شكم، ران‌ها و سینه‌ها به وجود می‌آید. عواملل متعددی نشان می‌دهند كه چه كسانی به استریا مبتلا می‌شوند.
اگر چه این مساله ژنتیكی نیست، ولی در اكثر افرادی كه مادران آنها دارای استریا هستند، به احتمال زیاد استریا دیده می‌شود. عوامل دیگری نیز در ابتلا به آن موثرند؛ همچون مقدار استراحت، هورمون‌هایی مانند استروژن و فاصله‌ای كه پوست باید كشیده شود.
تغییرات رگ‌های خونی
عروق خونی و مویرگ‌ها در طول دوران بارداری باید حجم بیشتری از خون را جابه‌جا كنند؛ بنابراین تغییراتی در آنها به وجود می‌آید و این رگ‌ها حجیم‌تر و بزرگ‌تر می‌شوند؛ به گونه‌ای كه بسیاری از زنان می‌توانند مویرگ‌های خونی را روی دستان و چهره خود به صورت واضح مشاهده كنند.
معمولاً كفف دست در دوران بارداری متمایل به قرمز است. لثه‌ها نیز تحت تاثیر افزایش رگ‌های خونی در دوران بارداری قرار می‌گیرند. خونریزی لثه‌های خانم‌ها در این دوران معمولاً ناشی از همین مساله می‌باشد.
تغییر در عروق خونی همراه با افزایش حجم خون منجر به ورم می‌شود كه بسیاری از خانم‌ها این تورم را در پاها، صورت و دست‌های خود احساس می‌كنند.
به علت تغییرات عروق خونی و فشار جنین روی لگن و پاها، بیش از 40 درصد خانم‌های باردار به واریس وریدی مبتلا می‌شوند و معمولاً در سه ماهه دوم و سوم، كبودی‌های متفاوتی را در پاهای خود مشاهده می‌كنند و نوسانات و تغییرات سریع در اندازه رگ‌های خونی می‌تواند باعث گر گرفتگی صورت، رنگ پریدگی و كهیر و... شود.
لكه‌های پوستی قهوه‌ای
هورمون‌های بارداری موجب تغییرات زیادی در بسیاری از قسمت‌های بدن، از جمله مو و پوست و حتی دندان‌ها و لثه‌ها می‌شوند. از آنجا كه پوست خارجی‌ترین لایه بدن است، حتی یك تغییر ماسك حاملگی جزئی و كوچك نیز كاملاً مشهود است.
لكه‌های پوستی قهوه‌ای رنگی است كه بیشترر در اطراف چشم، پیشانی، پل بینی و گونه‌ها دیده می‌شوند و ماسك حاملگی نام دارند، ناشی از هورمون پروژسترون و استروژن و تاثیر آنها بر روی ملانین‌های پوستی است.
اگر احساس می‌كنید مستعد ابتلا به این لكه‌ها هستید، از نور خورشید، دوری كنید تا احتمال ابتلا را به حداقل برسانید. این رنگدانه‌ها بلافاصله پس از زایمان ناپدید می‌شوند، زیرا مقدار هورمون‌ها پس از بارداری به وضعیت نرمال باز می‌گردد.
آكنه
برخی از خانم‌ها احساس می‌كنند كه پوست آنها در دوران بارداری بسیار حساس است. در این دوران سعی كنید با استفاده از یك پاك‌كننده ضعیف، پوست خود را تمیز نگه دارید. اگر نزد متخصص پوست می‌روید، حتماً او را از بارداری خود مطلع كنید.
مالش پوست با بلغور جو دو سر، بهترین روشش پاكسازی منافذ چرب پوست است. توجه داشته باشید كه این كار را بسیار با دقت انجام دهید، زیرا پوست در این دوران حساس‌تر است.
افزایش رنگدانه‌ها
همانطور كه گفته شد، در دوران بارداری قسمت‌های تیره بدن مثل نوك سینه تیره‌تر می‌شوند. كك و مك و خال در بدن شما به وجود می‌آید و خال‌ها و كك و مك‌های قدیمی تیره‌تر و نمایان‌تر می‌شوند كه تمامی این تغییرات ناشی از افزایش رنگدانه‌ها است.
بارداری، دورانی است كه برای داشتنن پوستی سالم و درخشان باید مراقبت‌های ویژه‌ای اتخاذ شود. اگر چه بسیاری از محصولات كاملاً بی‌خطر هستند، ولی برخی از محصولات و تعداد انگشت شماری از آنها برای رشد جنین مضرند؛ بنابراین در مراقبت از پوست در دوران بارداری باید جوانب احتیاط را رعایت كنید.
رتینوئیدها
این مواد بسیار قدرتمندند و در بسیاری از مرطوب كننده‌های ضد پیری برای كاهش چین و چروك و بهبود پوست مورد استفاده قرار می‌گیرند. در واقع رتینوئیدها نوعی ویتامین A هستند كه تقسیم سلولی را سریع می‌كنند و مانع از تخریب كلاژن پوست می‌شوند. با اینحال پزشكان توصیه می‌كنندد كه از مصرف آن در دوران بارداری، اجتناب شود. معمولاً روی برچسب كرم‌ها با نام‌های دیفرین، ریتن، ترتینوئین، اسید رتینوئیك، رتینول و پالمیتات، لینولئات رتینل، درج می‌گردد.
اسید سالیسیلیك
اسید سالیسیلیك، را در بسیاری از كرم‌های آرایشی و كرم‌های درمانی اختلالات پوستی مثل آكنه می‌توان یافت.
امروزه در تهیه بسیاری از محصولات پوستی از قبیل لوسیون‌ها و پاك‌كننده‌ها نیز از آن استفاده می‌شود.
اسید بتاهیدروكسی نیز شكل دیگری از اسید سالیسیلیك است كه درر بسیاری از كرم‌های ضد پیری به كار می‌رود. این دو اسید از جمله موادی هستند كه خانم‌های باردار باید در استفاده از آنها احتیاط كنند.
البته این اسیدها را با اسیدهای آلفا هیدروكسی (AHA) و یا اسید گلیكولیك و یا اسید لاكتیك نباید اشتباه گرفت، زیرا كاملاً بی‌خطر هستند.
آنها معمولاً روی برچسب كرم‌ها با نام‌های اسید بتاهیدروكسی (BHA) و یا اسید سالیسیلیك درج می‌شوند. اگر متوجه شدید محصولی را استفاده كرده‌اید كه حاوی یكی از مواد ذكر شده بوده است، وحشت نكنید، بلكه به سادگی استفاده از آن‌را متوقف كنید و كرم ایمن را جایگزین آن نمایید.
مراقبت از پوست در دوران بارداری
مراقبت از پوست در دوران بارداری یكی از ضروریات خانم‌های باردار است. برای اینكه پوست‌تان در این دوران از آسیب در امان باشند و در وضعیت مطلوب باقی بماند، لازم است روزانه از پوست خود مراقبت كنید.
اولین مساله‌ای كه باید به آن توجه كرد. این است كه در دوران بارداری، استفاده از برخی از محصولات ممنوع می‌باشد و همانطور كه در بالا به آن اشاره شد، باید از محصولات امن و مناسب استفاده نمود. پس اولین قدم شناخت مواد مضر است.
به منظور حفظ مراقبت از پوست، تمركز باید بیشتر روی اصول اولیه بهداشت و مراقبت از پوست باشد كه عبارتند از:
پاك‌كننده‌ها: صابون، چربی‌ها و روغن‌های طبیعی پوست را از بین می‌برد؛ بنابراین به جای استفاده از صابون به عنوان یك پاك كننده قوی، از یك صابون ضعیف استفاده كنید و پس از شستشو، حتماً بدن خود را با یك مرطوب كننده مرطوب نگه دارید تا پوست شما همچنان براق و درخشان باقیی بماند.
مرطوب‌كننده‌ها و محافظت از آفتاب: مهم‌ترین اصل در هنگام بارداری و حتی قبل و بعد از آن، استفاده از یك مرطوب كننده یا ضد آفتابی است كه حداقل دارای SPF:15 باشد و از پوست در برابر طیف گسترده‌ای از هر دو اشعه UVA و UVB محافظت كند.
