بـلـوغ بحران طبيعی رشد
مراحل و نشانه‌های بلوغ
ایجاد بلوغ معمولاً به تكامل محور تولیدمثلی و صفات ثانویه جنسی مربوط می‌شود ولی پاسخ هماهنگی از سیستم‌های هورمونی متعدد شامل محور غدد فوق كلیه و هورمون رشد را می‌طلبد. تكامل صفات ثانویه با رویش موهای ناحیه تناسلی (آدرناك) شروع می‌شود كه معمولاً بین سنین 6-8 سالگی، زمانی كه غده فوق كلیه شروع به تولید مقادیر بیشتری از آندروژن می‌كند، اتفاق می‌افتد. روند بلوغ جنسی شدیداً به وسیله فعالیت محور هیپوتالاموس، هیپوفیز و تولید هورمون آزادكننده هورمون‌های گنادوتروپین (GnRH) تسریع می‌شود. GnRH در بدن به صورت پالسی ترشح می‌شود. مواد پالس GnRH در هیپوتالاموس در خلال زندگی جنینی و اوایل شیرخواری فعال است، اما تا مراحل اولیه بلوغ، زمانی كه حساسیت به مهار استروئید تدریجاً از بین می‌رود خاموش می‌ماند و سبب فعالیت مجدد ترشح GnRH می‌شود. اگر چه راه‌هایی كه فعالیت مجدد پالس GnRH را آغاز می‌كنند، منحنی نیستند. شواهد حاكی از حضور یك گیرنده است.
به‌گونه‌ای كه جهش در این گیرنده مانع ایجاد بلوغ می‌شود. همچنین هورمونی به نام پتین كه از سلول‌های چربی ترشح می‌شود هم احتمالاً نقش واقعی را در آغاز بلوغ بازی می‌كند، چنان كه افراد دچار كمبود پتین از ورود به دوران بلوغ ناتوانند. اوایل بلوغ دو هورمون تحریك‌كننده ترشح تستوسترون و ساخت اسپرم (ISH,2H)، پیك‌های شبانه پیدا می‌كنند. رشد بیضه‌ها اولین نشانه بلوغ در پسرهاست كه نشان دهنده افزایشی در حجم لوله‌های سمی نیفراست. سطوح افزایش یا غده تستوسترون سبب افزایش رشد عضلانی و بم شدن صدا می‌شود.
تبدیل تستوسترون به هورمون دیگری به نام دی‌هیدرو تستوسترون منجر به رشد اندام تناسلی خارجی و موهای پوبیس‌ها می‌شود. این هورمون همچنین باعث رشد پروستات و موی صورت شده و باعث رویش موی ناحیه تمبورال می‌شود. جهش در رشد نیز یكی از وقایع مهم زمان بلوغ است كه معمولاً زمانی كه حجم بیضه حدود 10-12 سی‌سی است اتفاق می‌افتد. هورمون رشد نیز در اوایل بلوغ افزایش می‌یابد و تا حدی بوسیله افزایش در استروئیدهای (هورمون‌های) جنسی تحریك می‌گردد. هورمون رشد باعث افزایش فاكتوری به‌نام فاكتور رشد شبه انسولین یك می‌شود كه این فاكتور سبب افزایش رشد خطی استخوان می‌شود. به مرور زمان حضور هورمون‌های جنسی و تبدیل آنها به استرادیول سبب بسته شدن ابی‌فیز شده و رشد استخوانی را محدود نموده و افزایش قد دیگر رخ نخواهد داد.
بلوغ در دختران
اولین عادت ماهیانه (منارك) به‌طور نسبی به صورت دیررس در مرحله زندگی تكاملی یك دختر روی می‌دهد كه با پیشرفت بلوغ نرمال شناخته می‌شود. منارك بعد از ظاهر شدن موی ناحیه تناسلی و زیر بغل كه نتیجه بلوغ یك ناحیه در غده‌ها فوق كلیه و افزایش یك هورمون به نام دی‌هیدروایی اندرستون از این غده است روی می‌دهد. منارك همچنین بعد از تكامل بافت پستانی رخ می‌دهد، كه به سطوح بسیار پایین استروژن‌ها حساس است كه در نتیجه تبدیل آندروژن‌های غدد فوق كلیه و سطح پایین استروژن ترشحی از تخمدان در مراحل اولیه رسیدن بلوغ صورت می‌گیرد. تكامل پستانی در 60 درصد دختران بعد از ظهور مو در ناحیه تناسلی و زیر بغل روی می‌دهد.
فاصله بین تكامل پستان و شروع عادت ماهیانه (منارك) 2 سال است. قسمت عمده كاهش تدریجی سن منارك در قرن گذشته مربوط به بهبود وضعیت تغذیه است و ارتباط بین چربی‌دار شدن و بلوغ زودرس وجود دارد. گوناگونی شروع سن بلوغ به فاكتورهای ژنتیكی با توارث 50-80 درصد تخمین زده شده است. سایر تغییرات هورمونی مهم در طی بلوغ رخ می‌دهد. سطوح هورمون رشد به صورت زودرس در بلوغ روی می‌دهد كه با افزایش ترشح استروژن تحریك می‌شود. هورمون رشد باعث افزایش فاكتوری به نام فاكتور رشد شبه انسولین یك می‌شود كه موجب رشد قدی در دختران در دوران بلوغ می‌شود. رشد ناگهانی دختران كمتر از پسران دیده می‌شود. میزان رشد سالانه تقریباً 7 سانتی‌متر در سال است. رشد طولی نهایتاً با بسته شدن اپی‌فیز در استخوان‌های دراز محدود می‌شود.
