آشنایی با تاریخ و هنر سرزمینی به قدمت و گستردگی ایران باوجود ده‌ها سلسله پادشاهی و هزاران سال تمدن و فرهنگ، کاری دشوار و زمان‌بر است؛ چیزی که نیاز به سال‌ها و سال‌ها مطالعه و پژوهش دارد و تنها می‌تواند گوشه‌ای از غنا و کیفیت هنر، تاریخ و تمدن ایران را به نمایش بگذارد.
از طرفی دیگر آشنایی با این بخش از سرزمین عزیزمان برای آن‌هایی که می‌خواهند درراه پیشرفت و بزرگی نام ایران قدمی بردارند بسیار ضروری به نظر می‌رسد؛ اما چگونه می‌توان در زندگی روزمره امروز با این حجم از کار و دغدغه فکری، به‌تنهایی به دنبال پرسش‌ها و پاسخ‌ها و نمونه‌هایی از گذشته و تاریخ ایران رفت.
دنیایی که سرعت رشد اطلاعات در آن سرسام‌آور است و به دست آوردن دانشی در مورد چیزی کاری بسیار زمان‌بر به نظر می‌رسد.
یکی از بهترین راهکارها برای رفع این مشکل و جمع‌آوری اطلاعاتی مفید و جامع در زمان کوتاه، شاید بازدید از موزه‌ها باشد.
در این میان، موزه آبگینه ایران یکی از بهترین این موزه‌ها درکشورمان است که با طراحی داخلی فوق‌العاده، برخورداری از گنجینه‌ای ارزشمند و ارائه خدمات مناسب به یکی از برترین موزه‌های ایران تبدیل‌شده و گردشگران بسیاری به‌ویژه توریست‌های خارجی را شیفته خودکرده است.
همراه کارناوال شوید تا شما را با مجموعه‌ای کم‌نظیر از آثار سفال و شیشه در ایران و سیرتاریخی و تحول آن درگذر دوران آشنا کنیم و از سرزمین‌مان بیشتر بدانیم.
آشنایی با موزه آبگینه و سفالینه ایران
یکی از این موزه‌های بسیار محبوب و مشهور «موزه آبگینه و سفالینه‌های ایران» است که بسیاری آن را بانام مختصرش، موزه آبگینه می‌شناسند؛ مکانی که محل نمایش شیشه‌ها و سفال‌های باارزشی است که از قدیم تا امروز کشف‌شده و مورداستفاده بودند.
این موزه در ساختمانی زیبا و تاریخی متعلق به دوران ابتدای حکومت پهلوی در میان باغی به مساحت ۷۰۰۰ مترمربع برپاشده است؛ خانه‌ای باشکوه و هشت‌ضلعی که به دستور احمد قوام، یکی از سیاستمداران و نخست‌وزیرهای ایران ساخته شد و چندی به‌عنوان سفارت کشورهای مصر و افغانستان مورداستفاده قرار گرفت.
در سال ۱۳۵۴ خانه قوام که خود به‌مانند موزه‌ای جذاب از معماری و هنر است به دفتر فرح پهلوی فروخته و به موزه تبدیل شد.
چهار سال بعد موزه به‌طور رسمی افتتاح و خانه و باغ آن در سال ۱۳۷۷ به شماره ۲۰۱۴ در فهرست آثار میراث ملی ایران قرار گرفت.
امروزه موزه آبگینه و سفالینه ایران تحت نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فعالیت می‌کند و مدیریت آن در حال حاضر بر عهده خانم فرزانه قائینی است.
تاریخچه موزه آبگینه و سفالینه تهران
ملک و عمارتی که امروزه آن را بانام موزه شیشه و سفال می‌شناسیم، در حدود ۹۰ سال پیش (۱۳۰۷ ه.ش) به دستور احمد قوام، مشهور به قوام‌السلطنه ساخته شد.
احمد قوام (۱۲۵۲ تا ۱۳۳۴ ه.ش) سیاستمداری کارکشته و بانفوذ بود که در فاصله سال‌های پایانی دوران قاجار و ابتدای سلطنت رضاشاه پهلوی، پنج مرتبه به‌عنوان نخست‌وزیر ایران انتخاب شد.
خانه مجلل قوام تا سال ۱۳۳۱ محل سکونت و کارهای اداری و سیاسی او بود؛ اما در این سال این خانه و سایر اموال وی توسط مجلس وقت مصادره شد و در اختیار دولت درآمد.
بعدازاین ماجرا عمارت قوام به مصری‌ها فروخته شد و آن‌ها این ملک را به سفارت خود در تهران تبدیل کردند. این خانه برای هفت سال تحت تملک مصری‌ها بود؛ اما زمانی که رابطه ایران و مصر در زمان جمال عبدالناصر (یکی از رئیس‌جمهوران مصر) تیره شد، این سفارت در اختیار افغان‌ها قرار گرفت.
مدت کوتاهی افغانستان سفارت خود را در خانه قوام برپا کرد؛ اما اندکی بعد این خانه به بانک بازرگانی فروخته شد.
در سال ۱۳۵۴ دفتر فرح پهلوی پیشنهاد خرید این خانه را به بانک بازرگانی داد و با موافقت آن‌ها مالکیت خانه به این دفتر رسید.
گروهی از طراحان و معماران فرانسوی، ایرانی و اتریشی کار طراحی موزه را بر عهده گرفتند و درهای آن در سال 1358 به روی علاقه‌مندان به تاریخ و هنر ایران باز شد.
عکس قدیمی از خانه قوام
خانه هشت‌ضلعی قوام در زمینی به مساحت 1040 مترمربع ساخته و از دوطبقه، ستون و زیرزمین تشکیل‌شده است.
سبک معماری کلی ساختمان تلفیقی از سبک معماری ایرانی و اروپایی قرن نوزدهم میلادی به‌حساب می‌آید. طبقه اول از طریق پله‌هایی چوبی و باشکوه و به سبک پله‌های روسی به طبقه دوم ارتباط دارد.
در ساخت این ساختمان به‌جای استفاده از درها و ورودی‌های چوبی، از پنجره‌های دوجداره استفاده‌شده است تا میزان نور و دمای ورودی‌های ساختمان به این وسیله تنظیم شود.
این خانه به سبک اغلب خانه‌های ایرانی از یک اندرونی و یک بیرونی ساخته‌شده است که ساختمان بیرونی آن به موزه آبگینه و ساختمان اندرونی آن به بنیاد فارابی تعلق دارد.
تزیینات آجری خانه قوام تهران
خانه قوام علاوه بر آثاری که در خود جای‌داده است، جلوه‌های بی‌نظیری از کارهای آجری، گچ‌بری‌های فوق‌العاده، آینه‌کاری‌های زیبا و جواهر و میناکاری را به نمایش می‌گذارد.
همچنین بخش‌هایی از دیوارهای زیرزمین آن به‌وسیله موزاییک‌هایی بزرگ بر اساس طرحی سنتی تزیین‌شده است.
طراحی داخلی
یکی از جذاب‌ترین و برجسته‌ترین ویژگی‌های طراحی داخلی موزه آبگینه، طراحی ویترین‌های آن است که منحصربه‌فرد بوده و در موزه دیگری دیده نمی‌شود.
این ویترین‌ها با الهام از ستون‌های تخت جمشید، کاخ تچر (یکی از کاخ‌های معروف تخت جمشید) و کعبه زرتشت در نقش رستم طراحی‌شده‌اند.
طرح و ابتکار ساخت ویترین‌ها به این شکل از طراح معروف اتریشی هانس هولاین (Hans Hollein) بود که در رشته خود جوایز بسیاری را به دست آورده است و کارهای وی شهرت جهانی دارد.
تالار بلور
نمونه‌هایی از آثار شیشه‌ای که قدمت آن‌ها به هزاره اول قبل از میلاد، سلسله هخامنشیان، ساسانیان و اوایل دوره اسلامی برمی‌گردد را در تالار بلور خواهید دید.
این آثار به ترتیبِ دوره‌های زمانی، جانمایی شده‌اند تا سیر تحول و تکامل آثار شیشه‌ای را در صنعت ایران به نمایش بگذارند.
در دوره ساسانی تکنیک برش شیشه به‌حداعلای خود رسید تا جایی که این تکنیک به همه دنیا صادر شد.در این زمان بود که روش‌های دیگر ساخت ظروف شیشه‌ای مانند مهرزدن، اضافه
آثار شیشه‌ای مات و براق، به‌ویژه وسایل دکوری و شیشه‌های عطر که قدمت آن‌ها به هزاره اول و دوم قبل از میلاد بازمی‌گردد در این تالار به نمایش درآمده است.
مجموعه آثار سفالی که شامل نمونه‌هایی از گلدان‌های ساده مربوط به دوران ماقبل از تاریخ و گلدان‌های گلدار با طرح‌های هندسی می‌شود، در این قسمت در معرض نمایش گذاشته‌شده‌اند.
قدمت این گلدان‌ها به قرن‌های چهارم تا یکم هزاره اول قبل از میلاد بازمی‌گردد. لوله‌های شیشه‌ای که از حفاری معبد چغازنیبل - بزرگ‌ترین معبد ایران در هزاره دوم قبل از میلاد- به‌دست‌آمده است و در پنجره‌ها و مراسم‌های مذهبی مورداستفاده بودند؛ را می‌توان در این تالار پیدا کرد.
* تالار صدف
کارهای سفالی دارای سنگ‌نوشته و آثار شیشه‌ای که بیشتر مصارف تزیینی داشتند و به‌روزهای آغازین دوره اسلامی متعلق بودند در این تالار به نمایش درآمدند.
شهر نیشابور یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی سفالینه و خوش‌نویسی در این دوره است. تغییرات برجسته‌ای در این دوره در آثار شیشه‌ای ایجاد و روش‌های جدیدی برای برش‌های عمیق به کار گرفته شد.
نقاشی روی شیشه به یکی از کارهای رایج شیشه‌سازی در قرن چهارم تبدیل شد و این پیش درآمدی برای کارهای میناکاری در سراسر ایران بود.
این تالار ازآنجایی‌که طراحی و معماری آن به صدف نیمه‌باز شباهت دارد به این نام خوانده می‌شود.
* تالار زرین‌فام
کارهای سفالی دارای نقش و نگار و نوشته که به قرن‌های 4 تا 7 هجری قمری در این تالار به نمایش درآمده است.
آثار این قسمت بیشتر از جنس طلا، لاجورد و فیروزه هستند و نوشته‌هایی نظیر دعاها، شعر یا مینیاتور، ظروف را مزین کرده‌اند.
این تالار به دلیل این ظروف زرین‌فام، که بیشتر از دوران سلجوقی باقی‌مانده است به این نام خوانده می‌شود.
در کنار تزیینات معمول، چهره‌های مغولی نیز بر روی تعدادی از این ظروف دیده می‌شود که با توجه به شهر محل پیدایش نقش‌های آن‌ها با هم فرق می‌کند.
کتابخانه
کتابخانه موزه آبگینه در قسمت شمال غربی حیاط موزه قرار دارد و بیشتر از 4000 نسخه کتاب در زمینه‌های باستان‌شناسی و تاریخ هنر را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد.
ساختمان موزه بسیار زیباست و تاریخی که پشت آن است بسیار جالب تمام برچسب‌های آثار به زبان انگلیسی ترجمه و تمام اشیا به ترتیب قدمت و زمان پیدا شدن مرتب‌شده‌اند که به‌راحتی می‌توانید به آنچه که می‌خواهید برسید.
