دکتر رضا آمری‌نیا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی
اگر مثل بیشتر مردم هستید، از بین رفتن اشتها فرصت خوبی برای کاهش وزنتان است، اما اگر بی‌اشتهایی به جای چند روز چند هفته طول بکشد و باعث آب رفتن شما شود، این بی‌اشتهایی علت خاصی دارد. کم خوراکی یا بی اشتهایی علامت شایعی است که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد، که بسیاری از آنها اهمیت چندانی ندارند.
تقریباً تمام عفونت‌ها می‌توانند باعث بی اشتهایی شوند. مثلاً ویروس سرماخوردگی یا انفلوانزا ممکن است عامل آن باشد یا ممكن است علل جدی تری مثل سل، کم کاری غده تیروئید، بیماری‌های قلبی یا ریوی، یا گرفتاری‌های کبدی داشته باشد. متأسفانه یکی از شایع‌ترین علائم اخطاردهنده اولیه سرطان بی اشتهایی است که معمولاً با تغییر در حساسیت به مزه‌ها همراه است.
با این همه بیماری تنها علت کاهش اشتها نیست. گاهی چیزی که به دلیل خاصی خورده اید، مثل یک دارو، می‌تواند عامل آن باشد. آنتی بیوتیک‌هایی مثل اریترومایسین جوانه‌های چشایی را غیرفعال کرده و باعث کندی حرکت غذا در روده شده و احساس پری بعد از خوردن غذا را طولانی می‌کنند. تمام آمفتامین‌ها - که برای کاهش وزن تجویز می‌شوند - احساس گرسنگی را از بین می‌برند.
چگونه بی‌اشتهایی كودكان را درمان كنیم؟
والدین اغلب از بی‌اشتهایی كودكان خود گله مندند و اظهار می‌دارند كه كودكانشان در مورد مواد غذایی مختلف بهانه‌گیری می‌كنند. بی‌اشتهایی و یا كم اشتهایی بچه‌ها ممكن است دلایل مختلفی داشته باشد؛ والدین باید به طرق مختلف ذائقه كودكان خود را به سمت خوردن مواد غذایی تحریك نمایند. وارد كردن برخی مواد غذایی به رژیم غذایی روزانه كودكان، می‌تواند بطور طبیعی اشتهای آنها را افزایش دهد.
والدین باید به این نكته توجه داشته باشند كه كاهش اشتها برای یك دوره كوتاه‌مدت در كودكان چندان غیر معمول نیست. وجود استرس و اضطراب و یا هر تغییری در زندگی روزمره یك كودك می‌تواند سبب كاهش اشتهای وی شود همانگونه كه بروز یك بیماری می‌تواند بر اشتهای او تأثیر بگذارد. برخی از بچه‌ها در واقع دچار كم اشتهایی و یا بی‌اشتهایی نشده‌اند بلكه از غذا نخوردن به‌عنوان یك حربه علیه پدر و مادر خود استفاده می‌كنند!
برای تشویق كودكان به غذا خوردن، باید از ترفندهای مختلفی استفاده كنید. تزئین غذای كودك و همچنین استفاده از مواد غذایی با رنگ‌های مختلف و متنوع در تشویق و ترغیب وی به غذا خوردن مؤثر است. در مورد كودكانی كه تمایلی به خوردن غذا نشان نمی‌دهند بهتر است غذا را در حجم كم به او نشان دهیم تا بخورد و در صورت تمایل مجدداً مقدار بیشتری به او بدهیم.
میزان مصرف مایعات در كودكان با توجه به سن آنها متغیر است. سعی كنید مصرف مایعات در كودكان پس از صرف غذا باشد نه قبل از غذا خوردن زیرا در غیر این صورت، احساس سیری خواهند كرد.
خوردن هله هوله محدود شود. برخی از والدین به این نكته توجه ندارند كه خوردن میان‌وعده‌های زیاد و یا هله هوله بچه‌ها را سیر كرده و در نتیجه به هنگام صرف وعده‌های اصلی غذا تمایلی به خوردن غذا پیدا نمی‌كنند. كارشناسان توصیه می‌كنند خوردن میان‌وعده‌ها به 2 بار در روز محدود شود. البته میان‌وعده‌ها نیز، باید از مواد غذایی مناسب و سالم مانند انواع میوه‌ها باشد نه چیپس و پفك.
داروهای مسكن و ضدالتهاب
داروهای مسکن و ضد التهاب مفصل می‌توانند معده را تحریک کرده و باعث تهوع و برگرداندن غذا شوند. دیژیتالیس (که یک داروی قلبی است) و داروهای مدر (که مانع احتباس آب شده و فشار خون را پایین می‌آورند) نیز میل به غذا خوردن را کم می‌کنند.
گاهی چیزی غیرخوراکی مشکل ساز شده است. کمبودهای کلی تغذیه‌ای می‌توانند نیروی حیاتی یک اشتهای طبیعی را تضعیف کنند. مخصوصاً اشخاص مسن ممکن است گرفتار کمبود روی در رژیم غذایی باشند که می‌تواند جوانه‌های چشایی را از بین ببرد.
افزایش سن و اشتها
خود پیری بر روی اشتها تأثیر می‌گذارد. در اشخاص مسن، سازوکار بدن آهسته می‌گردد، وزن ماهیچه‌ها کم می‌شود و ضعف جسمانی مانع فعالیت است. در رأس آنها، کاهش احساس چشایی و ترشحات معدی قرار دارد که همه باعث بی‌اشتهایی می‌شوند.
دلایل دیگر بی‌اشتهایی
گاهی نیز اتفاقی در زندگی، بر اشتها تأثیر می‌گذارد. اگر اخیراً یک برنامه ورزشی را شروع کرده‌اید، ممکن است دچار بی‌اشتهایی شوید تا بدن خود را با نیازهای جدید تطبیق دهد. به طور کلی، سلامت روانی نقش مهمی در اشتهای شما دارد، در هنگام گرفتاری طولانی، تنش روانی می‌تواند شما را به پرخوری بکشاند.
ولی فشارهای کوتاه مدت معمولاً اشتها را از بین می‌برند، افسردگی نیز در برخی افراد باعث بی‌اشتهایی می‌شود. بی‌اشتهایی عصبی نیز اختلالی است که در افراد مبتلا-معمولاً دختران جوان- تقریباً باعث ترک کامل غذاخوردن می‌شود. بیماری وسوسه غذا خوردن دارند، ولی از ترس چاق شدن چیزی نمی‌خورند. برای آنها نخوردن از به اندازه خوردن راحت‌تر است.
درمان بی‌اشتهایی
کمی بی‌اشتهایی جای نگرانی ندارد. اما اگر آخرین باری را که از غذا خوردن لذت برده‌اید به یاد ندارید، باید سعی کنید عادت عادی خوردن را باز به دست آورید. در اینجا به مواردی که باید به آن توجه کنید اشاره می‌شود. به اندازه بخورید. اشتهای طبیعی دقیقاً چگونه است ؟
اشتهای طبیعی خوردن به اندازه‌ای است که وزن بدن را طبیعی نگاه می‌دارد. اگر اشتهای طبیعی دارید، باید انواعی از غذاها را بخورید، مثلاً اشتهای زیاد به خوردن فقط گوشت، فقط اشتهای طبیعی نیست. اگر مرتباً خود را وادار به خوردن میکنید، این هم علامت خوبی نیست.
ویتامین‌ها و مواد معدنی
ویتامین بخورید. خوردن روزانه مکمل مولتی ویتامین و مواد معدنی به بازشدن اشتهای کاهش یافته کمک می‌کند و اگر کم خوردن شما باعث سوء‌تغذیه شده است، مواد غذایی اضافی آسیبی به شما نمی‌رساند. گاهی افراد مسن‌تر با ویتامین‌ها و مواد معدنی خوردن روی کمی اشتهای خود را باز می‌یابند.
درباره لزوم خوردن روی با پزشک مشورت کنید. داروهایتان را کنترل کنید. درباره احتمال اینکه داروهای مصرفی‌تان یا مقدار آنها باعث بی‌اشتهایی شده باشد سئوال کنید. پزشک ممکن است دارو را با داروهای دیگری که اشتها را از بین نمی‌برند عوض کند.
تغییر برنامه غذایی
هر چه را که دوست دارید بخورید. اگر غذاخوردن لذت خود را از دست داده است، برنامه غذایی خود را عوض کنید. ببینید کدام غذاها برایتان اشتها آور است و از آنها بخورید.
اگر فقط بستنی دوست دارید، هر قدر که می‌خواهید بخورید. ما رژیم غذایی ناسالمی را توصیه نمی‌کنیم، اما اگر بستنی تنها راه رساندن کالری مورد نیاز به بدن است، هر قدر که می‌خواهید بخورید. هدف بالا بردن ضریب اشتهاست.
حجم غذا را کم کنید. غذا را با حجم کم و دفعات بیشتر بخورید. معده شما غذای کمتر را بهتر می‌پذیرد.
آب زیاد بخورید
اگر برنامه ورزشی تازه‌ای شروع کرده‌اید، مهم‌ترین نیاز شما آب است. کم آبی بدن می‌تواند بی‌اشتهایی ایجاد کند. پیش از شروع تمرین و بلافاصله بعد از آن یک لیوان آب بنوشید. به علاوه هر روز شش تا هشت لیوان آب بنوشید.
نزد پزشک بروید
اگر بعد از دو هفته اشتهای خود را بازنیافتید، برای معاینه کلی پیش پزشک خود بروید. قبل از درمان باید اختلالات جسمانی تشخیص داده شود. شاید فقط به یک دوره درمان با آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن یک عفونت خفیف نیاز داشته باشید.
سنجش سلامت روانی
اگر افسرده هستید، داروهای ضد افسردگی تجویز شده توسط پزشک اشتهای شما را بر می‌گرداند. با بازگشت سلامت روانی اشتهای شما نیز بازمی گردد.
از متخصص کمک بگیرید
بی‌اشتهایی عصبی معمولاً به درمان خانگی جواب نمی‌دهد و افراد مبتلا به آن باید در بیمارستان بستری شوند. معالجه آن مشکل است و نیاز به درمان شدید روان شناختی و تغذیه‌ای دارد. ممکن است تغذیه اجباری از طریق تزریق درون سیاهرگی یا لوله معدی لازم شود.
