نفیسه بهادری؛ کارشناس ارشد تغذیه
تعریف و علل چاقی
بطور کلی چاقی زمانی بوجود می‌آید که عدم تعادل بین انرژی دریافتی و انرژی مصرفی وجود داشته باشد. عوامل مختلفی شامل ژنتیک، سن، جنس، رژیم نادرست، خوردن غذاهای پرکالری، پرچرب و پرقند، کم تحرکی، بیماری‌های تغذیه‌ای، پرخوابی و افسردگی و وضعیت اقتصادی می‌توانند به چاقی بیانجامد.
اگرچه وراثت بعنوان یک عامل تعیین کننده در ابتلا به چاقی مطرح است، اما عوامل محیطی هم نقش بسزایی در شیوع چاقی دارند. این امر به دلیل گسترش شهرنشینی، رشد اقتصادی و افزایش درآمد، افزایش سرانه دریافت انرژی و تغییرات اجتماعی و عادات فرهنگی در کنار کاهش تحرکات جسمانی بوقوع می‌پیوندد.
تناقض موجود در وضعیت تغذیه در جهان و بویژه کشورهای در حال توسعه نکته‌ای بسیار قابل توجه و حائز اهمیت است. در حالی که کشورهای در حال توسعه از یک سو در تلاش برای کاهش سوءتغذیه و گرسنگی هستند، از سوی دیگر با مشکلی پیچیده‌تر بنام چاقی و اضافه وزن مواجه می‌گردند. افزایش میزان مبتلایان به چاقی در سال‌های اخیر به حدی است که شمار آنها در این کشورها از شمار افراد مبتلا به کمبود تغذیه فراتر رفته است.
از سوی دیگر بروز پدیده افزایش وزن و چاقی به شکل غیر مستقیم نیز موجب غفلت از کمبود ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها می‌گردد و این امر باعث ایجاد کلاف سردرگمی از مشکلات عمده بهداشتی جهان یعنی گرسنگی، چاقی و کمبود ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها می‌شود که هر سه آنها راه‌حل مشترکی بنام تغذیه مناسب دارند.
بعبارت دیگر، افزایش شهر نشینی و صنعتی شدن در اغلب کشورها همراه با تغییرات رفتاری و تغذیه‌ای به سمت تغذیه با میزان بالای چربی و انرژی در کنار کم تحرکی، باعث افزایش شیوع چاقی در جوامع شده که به موازات این افزایش در سی سال گذشته، افزایش بیماری‌های قلبی - عروقی، دیابت نوع دوم و تعدادی از سرطان‌ها رخ داده است.
فرمول تعیین اضافه وزن و چاقی
قابل توجه است که میزان ابتلای افراد به اضافه وزن از طریق یک فرمول به دست می‌آید. در صورت این کسر، وزن افراد به کیلوگرم و در مخرج آن مجذور قد به متر قرار می‌گیرد. اگر حاصل این فرمول بین 5/18 تا 9/24 باشد وزن فرد طبیعی است، اما اگر بین 25 تا 30 باشد نشان دهنده ابتلای فرد به اضافه وزن است. چاقی درجات مختلفی دارد، اگر حاصل این کسر بین 30 تا 35 باشد، به معنای چاقی درجه یک، بین 35 تا 40 به منزله ابتلای فرد به چاقی درجه دو و بالاتر از 40 نشان دهنده چاقی مفرط است.
علل چاقی
از علل چاقی می‌توان به سن، جنس، میزان فعالیت، وضعیت اقتصادی، داروها، عوامل ژنتیک و بیماری‌ها، ریزه‌خواری‌ها و بی‌توجهی به حجم غذا اشاره کرد که هر کدام از موارد، به تفکیک، در زیر توضیح داده شده است.
سن
افزایش سن بخصوص تا سنین 60-50 سالگی در کشورهای توسعه یافته و 40 سالگی در کشورهای در حال توسعه با افزایش وزن در هر دو جنس همراه می‌باشد. بعنوان یک قانون کلی با افزایش سن، سرعت متابولیسم بدن و کالری مورد نیاز برای ثابت نگاه داشتن وزن بدن کاهش می‌یابد.
به همین دلیل بسیاری از بیماران بیان می‌دارند که همان غذاهای قبلی را مصرف می‌نمایند، هیچ افزایشی در میزان غذای مصرفی نداشته‌اند، و میزان فعالیت بدنی‌شان هم همانند قبل می‌باشد، ولی با این وجود وزن‌شان در حال افزایش می‌باشد. بعبارت دیگر، با وجود غذای مصرفی و فعالیت مشابه، کالری مورد نیاز برای ثابت نگه داشتن وزن كاهش می‌یابد.
جنس
جنس نیز یکی از فاکتورهای مهم در ایجاد چاقی می‌باشد. متابولیسم پایه در مردان بالاتر از زنان بوده و به همین دلیل آنها به کالری بیشتری برای رفع کالری پایه مورد نیاز خود احتیاج دارند. علت بالاتر بودن متابولیسم پایه مردان، بالاتر بودن توده عضلانی آنها است. بعلاوه سرعت متابولیسم در خانم‌ها در دوران یائسگی به طور مشخصی کاهش می‌یابد و به همین دلیل است که بسیاری از خانم‌ها بعد از یائسه شدن دچار افزایش وزن می‌شوند.
میزان فعالیت
با افزایش سطح فعالیت، میزان کالری مورد نیاز نیز افزایش می‌یابد. فعالیت فیزیکی نه تنها باعث کاهش اشتها در افراد چاق می‌شود، بلکه توانایی بدن در متابولیزه شدن و مصرف نمودن مواد بخصوص چربی‌ها، بعنوان منبع انرژی در بدن، را افزایش می‌دهد. امروزه باور بر این است که کاهش میزان فعالیت فیزیکی در طول 25 سال گذشته مهم‌ترین علت افزایش بروز چاقی در سال‌های اخیر بوده است...
برای خواندن بخش دوم -دلايل اصلی چاقی در دنيای امروز- اینجا کلیک کنید.
