امید صالحیان؛ كارشناس ارشد فیزیولوژی ورزش
عوامل بروز كمردرد (كمردردهای مكانیكی)
شرایطی كه در اثر و یا به واسطه یك عامل مكانیكی مانند ضربه، حركات فیزیكی نامناسب، كم بودن قوام عضلات یا فشار بیش از حد به ناحیه ستون فقرات كمری و در اثر بد قرار گرفتن وضع بدن در حالت نشسته و ایستاده به كمر تحمیل می‌شود، علت 90 درصد كمردردهاست كه به راحتی هم قابل پیشگیری هستند.
1- قرار گرفتن در وضعیت‌های نامناسب
وضعیت نامناسب ایستادن: قرار گرفتن در وضعیت نامناسب هنگام ایستادن، سبب افزایش یا كاهش قوس‌های ستون فقرات یا انحراف جانبی آنها می‌شود كه در هر صورت منجر به كمردردهای شدید می‌گردد.
وضعیت ایستا: وضعیت ایستا و بدون تحرك، به‌خصوص وقتی كه نامتقارن و كج باشد، برای ستون فقرات بسیار مضر است. این حالت در كار با ماشین‌آلات كه نیاز به قرار گرفتن در یك وضعیت ثابت و نامتقارن به مدت طولانی دارد، بسیار اتفاق می‌افتد و اگر اصلاح نگردد، می‌تواند باعث درد قابل توجهی در ناحیه كمر شود. افرادی كه با كامپیوتر كار می‌كنند، به طور مداوم در یك وضعیت ایستا قرار دارند؛ به طوری كه سر خم شده، دست‌ها روی صفحه كلید قرار گرفته و تنها انگشتان حركت می‌كنند. این حالت با فشار بر نواحی شانه‌ای و انقباض ممتد عضلات گرد و كتف همراه است و اغلب این افراد از درد شانه‌های خود شكایت دارند.
در صورتی كه صفحه كلید در سمت چپ و صفحه كامپیوتر در سمت راست كاربر قرار گیرد، به طوری كه مجبور باشد در روز مدام سرش را حركت دهد و یا اگر صفحه كلید بالاتر یا پایین‌تر از ارتفاع استاندارد خود قرار گیرد، فشار مكانیكی وارد بر ستون فقرات بیشتر شده و آسیب بیشتری به آن وارد می‌آید. وضعیت نامناسب نشستن، خم شدن‌های طولانی از ناحیه كمر، چمباتمه زدن به مدت طولانی، خم و راست شدن مكرر نیز از دلایل دیگر است.
2- كاهش تحرك
كاهش تحرك می‌تواند نتیجه عدم استفاده یا عدم بهبودی كامل عضو بعد از آسیب دیدن باشد. كاهش دامنه طبیعی حركات ستون فقرات و عدم استفاده فعالانه از این عضو، منجر به سفتی و كاهش خاصیت ارتجاعی آن شده و از طرفی باعث آتروفی (لاغر شدن) عضلات نگهدارنده ستون فقرات می‌شود.
بدین ترتیب، عضلات ضعیف و لاغر، قدرت حمایت از ستون فقرات كمری را در شرایط مورد نیاز (مثل بلند كردن جسم سنگین از روی زمین) ندارند و باعث بروز كمردرد می‌شوند. این وضعیت با ورزش فعال در كل دامنه حركتی ستون فقرات، فیزیوتراپی و تقویت عضلات نگهدارنده قابل جبران است.
3- عدم بهبودی كامل
عدم بهبودی كامل (مثلاً بعد از یك حمله كمردرد ناشی از اسپاسم عضلانی كه منجر به كاهش گودی كمر شده) می‌تواند باعث كاهش تحرك ستون فقرات شود. در این مورد بهترین درمان، انجام تمرینات ورزشی به طور فعالانه و تحت نظر یك فیزیوتراپیست جهت اصلاح گودی كمر و بازگشت به وضعیت طبیعی است.
4- استرس ناشی از كار
نیرو و ارتعاش: نیرو و ارتعاش تولیدشده به وسیله ابزار مختلف، از طریق دست‌ها یا اندام دیگر به بدن منتقل شده و باعث فشارهای غیرمعمول، به‌خصوص در اطراف گردن و شانه‌ها می‌شود. برای مثال، كار با دریل‌های بادی، چكش زدن مداوم، پوشیدن دستكش‌های سنگین یا رانندگی طولانی، مخصوصاً با وسایل نقلیه سنگین (از قبیل تراكتورها)، یك نیروی ارتعاشی قوی به بدن منتقل می‌كند كه با افزایش فشار عمودی به دیسك‌های بین مهره‌ای به آنها آسیب رسانده و موجب بروز كمردرد می‌شود.
توالی و تداوم كار: كار سنگین و مداوم در یك وضعیت ثابت، برای ستون فقرات بسیار مضر است. به‌خصوص در مشاغل صنعتی كه نیروی زیادی برای انجام كار صرف می‌شود، بهتر است زمانی هرچند كوتاه به استراحت جهت تجدید قوا اختصاص یابد تا از آسیب‌های ناشی از كار سنگین بر ستون فقرات كاسته شود.
5- چاقی
وزن زیاد مشكل شایعی است كه گریبانگیر برخی افراد جامعه است. صرف نظر از شكل ظاهری كه یك مقوله شخصی است، عوارض ناشی از چاقی، مانند فشار روی قلب، تمایل به افزایش فشار خون، آسیب به ستون فقرات (به‌خصوص ناحیه كمر) و... قابل توجه می‌باشد.
آسیب ناشی از چاقی بر ستون فقرات كمری، بلافاصله قابل تشخیص نیست؛ به‌خصوص اینكه درد ناشی از آن بیشتر در ناحیه لگن و زانوها احساس می‌شود. شایع‌ترین شكل آسیب به صورت افزایش گودی كمر در اثر حجم زیاد شكم و آویزان بودن آن است. این حالت به مرور سبب پیدایش كمردردهای شدید و مزمن می‌شود كه در حاملگی نیز شایع است.
باید توجه داشت، مدتی پس از ختم حاملگی، ستون فقرات به شكل طبیعی خود بازمی‌گردد، اما در مورد چاقی مزمن این‌طور نیست. كاهش تحرك، نتیجه قطعی چاقی است؛ به‌طوری كه افزایش حجم بافت نرم موجب قطع حركات مفصلی در انتهای دامنه طبیعی حركت‌شان می‌شود. فراموش نکنید که افراد چاق بیشتر از بقیه به آرتروز مهره‌های كمری مبتلا می‌گردند؛ بنابراین در این افراد كاهش وزن، اولین و مهم‌ترین اقدام در درمان كمردرد است.
