دكتر منصور خالقی؛ متخصص كودكان
كمتر پزشكی است كه به نحوی در جریان درمان بیماری دیابت یا عوارض آن قرار نداشته باشد. هرچند درمان‌های مختلفی برای كنترل دیابت وجود دارد ولیكن مشكل اصلی، تشخیص دیابت كنترل نشده توسط پزشك درمانگر و نحوه برخورد با آن است كه به طور مختصر توضیح داده می‌شود. به طور کلی دو تعریف اساسی و کاربردی برای دیابت کنترل نشده بر اساس نظرات انجمن دیابت آمریکا و مقالات به روز شده مطرح می‌باشد:
1- استفاده از میزان هموگلوبین A1C
که معرف و معدل میزان کنترل قند خون طی 3ماه اخیر در بیمار دیابتی می‌باشد. انجمن دیابت آمریکا بر اساس آخرین مقالات عدد 8/6 را کنترل مطلوب می‌داند و به عبارتی عدد کمتر از 7 را Target therapy قلمداد می‌کند. بنابراین اگر یک بیمار دیابتی به شما مراجعه نمود و HbA1c بیش از 8 داشت دیابت این بیمار کنترل نمی‌باشد و نیاز به change therapy دارد و باید برای او اقداماتی که ذیلا خواهد آمد انجام داد.
2- استفاده از FBS
تعریف دیگری که برای دیابت کنترل نشده وجود دارد بدینگونه است که اگر بیمار دیابتی علیرغم مصرف دارو در آزمایشی که برای او درخواست می‌شود FBS >120 و یا قند 2 ساعت بعد از ناشتا h2pp>180 بود در محدوده حداقلی دیابت کنترل نشده تعریف می‌شود و باید برای نیل به نتیجه بهتر برای او اقدماتی انجام داد (ممکن است بیمار از محدوده حداقلی فراتر رفته باشد که معمولا چنین است مثلا FBS200 و h2pp>380)
برای رسیدن به کنترل مطلوب چه اقداماتی باید انجام داد؟
در مرحله اول باید شرح حال از life styleیا نحوه روند زندگی بیمار اخذ نمود سپس میزان داروی مصرفی و زمان مصرف آن را جویا شد. زیرا برخی از بیماران ممکن است در میزان دارو و یا زمان مصرف آن اشتباه کنند و این خود باعث عدم کنترل صحیح می‌شود.
مثلا قرص متفورمین را همزمان با صرف غذا مصرف نکند یا قرص گلی بن کلامید را بعد از غذا میل کند و یا نوبت مصرف بعد از ظهر را حذف یا فراموش کند.در مورد LIFE STYLE MODIFICATION یا اصلاح روند زندگی باید به بیمار دیابتی توصیه نمود که روزانه 20 دقیقه پیاده‌روی به مدت 5 روز در هفته داشته باشد و ثانیا به رژیم غذایی خود بیش از پیش توجه داشته باشد.
متاسفانه یکی از بزرگترین باورهای غلط این است که بیمار دیابتی باید پرهیز کا مل از هرگونه مواد غذایی داشته باشد که این باور نه تنها غلط می‌باشد بلکه در بسیاری از موارد باعث بروز عوارض دیگری می‌گردد که مهمترین آن حملات hypoglycemia یا افت قند خون می‌باشد.
بهتر است که بدانیم یک بیمار دیابتی در روز باید به دفعات ولی محدود غذا تناول کند که بهترین الگو به این ترتیب است:
1) صبحانه
2) میان وعده ساعت 10 صبح (یک میوه و یک عدد بیسکوئیت ساقه طلائی سبوس‌دار)
3) ناهار
4) عصرانه (کمی نان و پنیر و سبزی یا تعداد محدودی انجیر خشک و...)
5) شام
6) و هنگام خواب نیز ترجیحا 3-2 خرما + نصف لیوان شیر پاستوریزه کم چربی میل نماید. تا هم خواب خوبی داشته باشند و هم از حملات هیپوگلیسمی در خواب ایمن باشند.
در مرحله بعد برای کنترل مطلوب باید با توجه به میزان داروی مصرفی تصمیمات لازم را اتخاذ نمود مثلا دوز گلی‌بن کلامید را تا 2/1 افزایش داد و یا در مواردی نیاز به افزایش بیشتر می‌باشد که می‌توان از نظرات مشاوره‌ای کمک گرفت.
حداکثر میزان قرص گلی بن کلامید 20 میلی‌گرم (چهار قرص 5 میلی‌گرم) می‌باشد که بهتر است قبل از صبحانه و بعدازظهر داده شود مثل ساعت 6-5 بعدازظهر و حداکثر دوز متفورمین 5/2 گرم می‌باشد که باید همراه وعده غذایی میل شود.
در صورتی که بیمار دیابتی با حد اکثر داروی تجویز شده و رژیم غذایی و ورزش همچنان قند بالاتر از 200 داشته باشد برای پیشگیری از عوارض دیابت بخصوص نوروپاتی‌های پیشرونده، رتینوپاتی و... باید در نوع دارو تغییر ایجاد کرد مثل استفاده از گلوتازون یا از درمان ترکیبی استفاده کرد تا نتیجه مطلوب که همان حداقل است به دست آید (FBS 70-120 و h2pp<180) در غیر این صورت باید برای بیمار انسولین را شروع نمود.
