زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

آفتاب و ضدآفتاب‌ها

اشعه خورشید براساس طول موج دسته‌بندی می‌شود. 50 درصد اشعه خورشید كه به زمین می‌رسد نور مرئی (با طول موج 800-400 نانومتر)، 40 درصد مادون قرمز (1700-800 نانومتر) و 10 درصد اشعه ماوراء بنفش UVR (400 -10 نانومتر) است.

اشعه با طول موج كمتر از 290 نانومتر به زمین نمی‌رسد و توسط لایه ازن جذب می‌شود و اشعه ماوراء بنفش كه به زمین می‌رسد، شامل 90 درصد UVA (اشعه ماوراء بنفش A) و 10 درصد UVB می‌باشد. میزان تابش UVA (400-320 نانومتر) در طول روز ثابت است چون طول موج بالاتری نسبت به UVB دارد و كمتر به عوامل ارتفاع زمین و عوامل اتمسفری وابسته است، ولی میزان UVB (320-290 نانومتر) در زمان ظهر به حداكثر می‌رسد. میزان اشعه ماوراء بنفش كه به زمین می‌رسد بستگی به عواملی از جمله ارتفاع زمین، عرض جغرافیایی، زمان روز، میزان ابری بودن هوا و میزان لایه ازن دارد. بیشترین تابش در استوا و ارتفاعات است.

بیشترین تاثیر نور خورشید چه زمانی است؟

65 درصد تابش بین ساعت 10 صبح تا 2 بعدازظهر و 80 درصد تابش بین ساعت 9 صبح تا 3 بعدازظهر به زمین می‌رسد. هر چه از سطح زمین بالاتر رویم میزان اشعه ماوراء بنفش بیشتر خواهد بود. پس در نواحی كوهستانی میزان اشعه UV بیشتری به زمین می‌رسد.

اشعه ماوراء بنفش توسط یخ و برف منعكس می‌شود (و این همان علت قرمزی و سوختگی اسكی بازان است). این اشعه توسط بسیاری از سطوح شفاف و روشن مثل سنگ، چمن، آب و فلزات منعكس می‌شود. آب مواج بیشتر از آب آرام (ساكن) نور خورشید را منعكس می‌كند.

شناكردن (پوست خیس) یا آفتاب گرفتن در آب و هوای مرطوب، جذب اشعه UV را در پوست بیشتر می‌كند.

اثرات زودرس و دیررس نور خورشید بر پوست

در انسان 95 درصد اشعه UVB توسط پوست جذب شده و به لایه‌های عمقی پوست نمی‌رسد و تنها 20-10 درصد آن به اپیدرم (لایه  سطحی پوست) نفوذ كرده و به درم می‌رسد. تماس با اشعه UVB بیشتر منجر به قرمزی می‌شود، همچنین باعث افزایش ساخته شدن پیگمان، آفتاب‌سوختگی و سرطان‌های غیرملانومی پوست می‌شود. پیری زودرس پوست، فعال شدن ویروس تب خال و همچنین تولید ویتامین D توسط پوست در اثر اشعه UVB می‌باشد. UVB طول موج كوتاه‌تری نسبت به UVA دارد و از شیشه عبور نمی‌كند بنابراین به همین علت است كه گفته می‌شود آفتاب پشت شیشه اثری روی ساخته شدن ویتامین  Dتوسط پوست ندارد.

كم كردن اثرات ناخواسته و زیان‌آور اشعه UV

برای كاهش این اثرات، محافظت از آفتاب باید جدی گرفته شود: استفاده از لباس‌های مناسب، كلاه با نقاب بزرگ، عینك آفتابی و داخل منزل بودن در ساعات شدت نور آفتاب یا در سایه بودن در ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر و استفاده از ضدآفتاب‌های مناسب.

اگرچه UVB توسط لباس‌ها منعكس شده و به پوست نمی‌رسد ولی لباس‌های نازكی كه در تابستان پوشیده می‌شوند، خیلی نمی‌توانند اشعه را بگیرند. اگر لباس‌ها خیس باشد یا عرق كرده باشد، حتی این محافظت كمتر می‌شود. پیراهن‌های كشباف سفید محافظت بیشتری نسبت به لباس‌های پارچه‌ای پنبه‌ای فشرده دارند.

ضدآفتاب‌ها

اولین بار در سال 1928 در آمریكا استفاده از ضدآفتاب‌ها رایج شد. ضدآفتاب‌ها به دو دسته شیمیایی و غیرشیمیایی (فیزیكال) تقسیم می‌شوند.

PABA (پاراآمینوبنزوئیك اسید) از اولین ضدآفتاب‌های شیمیایی استفاده شده می‌باشد و اكسیددوزنگ و تیتانیوم دی‌اكسید از دسته ضدآفتاب‌های غیرشیمیایی ابتدایی می‌باشند.

درجه ضدآفتاب‌ها

این درجه براساس SPF تعیین می‌شود كه به صورت نسبت حداقل میزان اشعه لازم (MED) جهت ایجاد قرمزی در پوست محافظت شده به حداقل میزان اشعه لازم (MED) برای ایجاد قرمزی در پوست محافظت نشده محاسبه می‌شود. هرچه SPF بیشتر باشد اشعه بیشتری نیاز است تا در ناحیه محافظت شده پوست توسط ضدآفتاب تولید قرمزی نماید. میزان لازم از ضدآفتاب‌ برای پوست تا به SPF مندرج روی بسته ضدآفتاب برسد حداقل 2ml/cm2 می‌باشد ولی اكثر افراد، كمتر از این میزان از ضدآفتاب‌ استفاده كرده و عملا از میزان كمتری از SPF بهره می‌برند (مثلا ضدآفتابی با SPF 30 اگر كمتر از 2ml/cm2 روی پوست مالیده شود، میزان این SPF حتی به 15 می‌رسد.

پایداری ضدآفتاب‌ها

ضد آفتابی را مقاوم به آب (water resistant) گویند كه SPF آن پس از دو بار غوطه‌ور شدن در آب (هر بار به مدت 20 دقیقه)  حفظ شود و ضدآفتابی ضد آب (water proof) گفته می‌شود كه پس از 4 بار غوطه‌ور شدن در آب (هر بار به مدت 20 دقیقه) SPF آن حفظ شود.

در كودكان زیر 6 ماه، چون سیستم فیزیولوژیك آن‌ها برای متابولیسم و دفع مواد جذب شده از پوست كافی نیست و پوست حساس و تحریك‌پذیری دارند، از ضدآفتاب‌های فیزیكال در نواحی محدود مثل صورت و گردن و دست‌ها می‌توان استفاده كرد و بقیه بدن را توسط لباس مناسب پوشاند؛ اما اغلب ضدآفتاب‌ها را می‌توان برای كودكان بالای 6 ماه استفاده كرد.

زمان كودكی، زمانی است كه بیشترین تماس با آفتاب رخ می‌دهد. آفتاب سوختگی در بچه‌ها باعث افزایش ریسك كانسرهای پوستی در بزرگسالی می‌شود؛ بنابراین طبق تحقیقات، كودكانی كه در سنین كمتر از 18 سال از ضدآفتاب با حداقل SPF:15 استفاده كرده‌اند، 78 درصد كمتر از دیگر بچه‌ها در بزرگسالی مبتلا به كانسرهای پوستی (سرطان‌های پوستی) شده‌اند.

بسته به تیپ پوستی افراد (میزان روشن بودن پوست و مو)، میزان SPF لازم برای ضدآفتاب متفاوت است. افراد با پوست سفید وحساس كه به راحتی دچار آفتاب سوختگی می‌شوند باید از ضدآفتاب‌ها با SPF بالاتر استفاده كنند.

نحوه استفاده صحیح از ضدآفتاب‌ها:

به طور كلی جهت استفاده از ضدآفتاب، پوست باید حتما خشك باشد و میزان كافی از ضدآفتاب (نصف قاشق چای‌‌خوری معادل یك چهارم اونس) روی صورت، گردن و گوشت‌ها پخش شود و حداقل 30-20 دقیقه قبل از بیرون رفتن از منزل ضدآفتاب روی پوست مالیده شود و قسمتی از دست‌ها كه توسط لباس پوشیده نشده نیز باید ضدآفتاب زده شود و قبل از بیرون رفتن اجازه داده شود تا ضدآفتاب به اپیدرم پوست جذب گردیده و پس از خشك شدن، لباس پوشیده شود.

از ضدآفتاب‌های ضدآب (water proof) با SPF بالاتر از 30 در بهار، تابستان و اوایل پاییز استفاده شود. در روزهای برفی نیز به علت انعكاس اشعه UV از روی برف، نیاز به ضدآفتاب می‌باشد. اگر بیشتر از 3-2 ساعت بیرون از منزل باشیم، مجدد ضدآفتاب تكرار شود البته نیاز به شستشوی صورت نیست ولی باید عرق صورت خشك شود.

در داخل منزل نیز اگر از لامپ‌های با نور سفید (مهتابی) به میزان زیاد استفاده می‌شود یا فرد با كامپیوتر كار می‌كند، باید از ضدآفتاب استفاده گردد و در صورت عرق كردن یا شستشوی صورت، مجددا ضدآفتاب تكرار شود و نیاز به استفاده در هر 3-2 ساعت نیست.

جهت پوست‌های چرب، ضدآفتاب‌های فاقد چربی در بازار موجود است كه افراد با پوست چرب و مستعد به آكنه می‌توانند از این ضدآفتاب‌ها استفاده كنند.

برنزه كردن

با توجه به اثبات ارتباط اشعه ماوراء بنفش، با سرطان‌های پوست، پیری پوست و واكنش‌های آلرژیك آفتابی به هیچ‌وجه از سالن‌های برنزه و دستگاه‌های برنزه‌كننده و گرفتن آفتاب در كنار استخرهای روباز استفاده نشود.

فصل تابستان و استفاده از استخرها

هنگام استفاده از استخرها، نكاتی در رابطه با پوست و مو قابل تامل است.

استفاده از لوسیون‌ها:

به علت وجود كلر در آب‌های استخر امكان خشكی پوست وجود دارد. برای رفع این خشكی پس از استخر حتما دوش گرفته شود و از لوسیون‌های مرطوب‌كننده بدن استفاده شود.

انتقال ویروس:

عارضه دیگر، wartها (زگیل‌های متعدد) كف پا و دست‌ها می‌باشد كه برای رفع این معضل، استفاده از حوضچه‌های آب آهك قبل از ورود و خروج از استخر ضرورت دارد و می‌بایستی افراد پای خود را در حوضچه‌ها بزنند و تا زمانی كه زگیل در كف پا و دست‌ها وجود دارد، از رفتن به استخر جلوگیری كنند، چون باعث تكثیر ضایعه در بدن خود و نیز انتقال ویروس به دیگر افراد می‌شوند.

تغییر رنگ موها در استخر:

معمولا تغییر رنگ مواد پس از رفتن به استخر پیش می‌آید كه موهای بلوند و خاكستری و موهای سفید شده (دكلره) در اثر آب استخر به رنگ سبز درمی‌آیند. این امر به علت وجود یون مس در آب استخر می‌باشد كه ناشی از مصرف جلبك كش‌ها در آب استخر بوده یا از لوله‌های مسی كه آب را به استخر می‌رسانند ناشی می‌شود. یون مس باعث تغییر رنگ‌موها می‌گردد.

برای جلوگیری از تغییر رنگ موهای رنگ شده می‌توان از كلاه‌های شنایی استفاده كرد كه حتی‌الامكان سفت بوده و از جنسی باشند تا آب كمتری به موها نفوذ كند. چون مایو و كلاه شنا پس از خیس شدن و تماس با بدن در افراد مستعد باعث ایجاد حساسیت تماسی در بدن و پیشانی افراد می‌شوند، این افراد باید از مایوها و كلاه‌های شنایی كه مواد نایلونی و نفتی كمتری دارند، استفاده كنند.

التهاب فولیكول‌های مو ایجاد فولیكولیت (التهاب فولیكول‌های مو) در نواحی پوشیده شده با مایو، در افرادی كه از استخر آب گرم یا جكوزی استفاده می‌كنند دیده می‌شود كه بیشتر به صورت بثورات و دانه‌های قرمز، خارش دار و گاهی آبدار، تاولی و چركی، به خصوص در نواحی باسن و دیگر نواحی پوشیده شده توسط مایو ایجاد می‌شود كه معمولا 48-8 ساعت پس از تماس با آب استخر یا جكوزی،‌ این اتفاق می‌افتد. این عفونت توسط باكتری‌های گرم منفی و پسودوموناس آئروژناز ایجاد شده و باید توسط متخصص پوست بررسی و درمان شود.

در برخی موارد كه آب استخر به مواد مدفوعی آغشته است، فرد حتی علاوه بر این بثورات پوستی دچار گاستروآنتریت (علایم گوارشی) و حالت تهوع، قرمزی چشم، ترشح و خارش گوش خارجی می‌شود.

التهاب گوش خارجی: مسئله دیگر هنگام استفاده از استخر، ابتلای افراد به اوتیت اكسترن حاد (التهاب گوش خارجی) كه به گوش شناگران هم معروف است، می‌باشد. به علت عفونت مخاط گوش خارجی در اثر افزایش رطوبت داخل كانال گوش خارجی، واكس گوش كه به صورت طبیعی باعث تمیز كردن گوش خارجی می‌شود، آب جذب كرده و PH اسیدی آن تغییر می‌كند و به راحتی میكروب‌ها و قارچ‌ها رشد می‌كنند. در ضمن ضربه‌های ناشی از خشك و تمیز كردن گوش خارجی پس از استخر چون به لایه سطحی گوش آسیب می‌رسانند، به افزایش این مشكل دامن می‌زنند. در این موارد نباید از گوش پاك‌كن جهت پاك كردن گوش خارجی استفاده كرد و باید تعداد رفتن به استخر را پس از ابتلا به بیماری كاهش داد و از آنتی‌بیوتیك‌های مناسب كه پزشك متخصص پوست یا گوش و حلق و بینی تجویز می‌كند، استفاده شود.