تشخیص تنبلی
معمولا تشخیص تنبلی توسط والدین میسر نیست؛ خصوصا اگر تنبلی یكطرفه باشد. در این حالت كودك با یك چشم سالم همه كارهای خود را انجام می‌دهد و متوجه كاهش دید خود نمی‌شود؛ حتی در بعضی مواقع بزرگسالان هم متوجه كاهش دید یك چشم خود نمی‌شوند، كودك می‌تواند با دید كم دو چشم حدود یك سوم یا 3/0 دید طبیعی كارهای خود را انجام دهد و والدین هم متوجه كاهش دید كودك نمی‌شوند مگر آنكه در مدارس، مهدكودك و با معاینه چشم‌پزشك كاهش دید كودك تشخیص داده شود. علائمی كه می‌تواند به والدین در مورد مشكل بینایی كودك هشدار دهد عبارتند از:
1- لرزش چشم‌ها 2- انحراف چشم 3- تنگ كردن شكاف پلكی 4- عدم تمایل بچه به فعالیت دسته‌جمعی 5- گوشه‌گیری 6- كج كردن سر به طرف بالا، پایین یا طرفین.
درمان تنبلی
1- اگر علت تنبلی آب مروارید مادرزادی باشد، باید آب مروارید هرچه سریع‌تر در كمتر از 3-2ماهگی عمل جراحی شده و سپس درمان تنبلی شروع شود؛ زیرا آب مروارید مادرزادی یكی از علت‌های مهم نابینایی در نوزادان و كودكان می‌باشد. آب‌مروارید مادرزادی هرچه سریع‌تر تحت عمل جراحی قرار گیرد، نتیجه بینایی به مراتب بهتر می‌شود؛ یعنی اگر هفته اول عمل شود دید طبیعی بدست می‌آورد اما اگر در 3 ماهگی انجام شود دید به مراتب كمتر است و بعد از 5-4ماهگی ممكن است بینایی برنگردد. البته در موارد آب مروارید خفیف و جزئی بصورتیكه مركز عدسی را گرفتار نكند، تاخیر در عمل به صلاحدید جراح بستگی دارد و مشكلی ایجاد نمی‌كند.
2- اگر علت تنبلی عیب انكساری باشد می‌توان آن را با عینك درمان كرد. اگر نمره چشم پایین و شدت تنبلی كم باشد ممكن است با زدن عینك بینایی بهبود یابد و نیاز به بستن چشم سالم نباشد؛ اما اگر نمره چشم بالا و شدت تنبلی متوسط و یا شدید باشد، حتما نیاز به درمان تنبلی و بستن چشم است.
3- اگر علت تنبلی انحراف چشم باشد پس از برطرف شدن تنبلی، چشم نیاز به جراحی خواهد داشت.
4- مرحله آخر درمان بستن چشم سالم و استفاده از چشم تنبل است. مدت بستن چشم سالم بستگی به شدت تنبلی، سن كودك و زمان مراجعه دارد.
اگر تنبلی زود تشخیص داده شود مدت زمان كمتری برای بستن چشم لازم است، اما اگر دیر مراجعه شود علاوه بر اینكه زمان بیشتری جهت بستن چشم نیاز می‌باشد حتی ممكن است بهبودی دید كامل پیدا نكند. برای مثال اگر تنبلی در یكسالگی تشخیص داده شود ممكن است ظرف چند روز یا هفته پس از درمان بهبود یابد، اما اگر همان كودك در 7 سالگی مراجعه كند علاوه بر اینكه مدت چند ماه یا حتی چند سال نیاز به بستن چشم سالم دارد، ممكن است دید به حد طبیعی خود نرسد.
برای كودكانی كه در بستن چشم همكاری نمی‌كنند، از روش‌های دیگری نیز می‌توان استفاده كرد. یكی از این روش‌ها استفاده از شیشه مات در عینك چشم سالم است تا كودك از چشم تنبل استفاده كند، روش بعدی استفاده از قطره‌هایی است كه تطابق چشم را كم می‌كند و در نتیجه باعث تاری چشم سالم می‌شود. به طوری كه این قطره در چشم سالم ریخته می‌شود و باعث تاری آن می‌گردد.
البته به شرطی این قطره مفید است كه بعد از استفاده، دید چشم سالم كمتر از دید چشم تنبل شود؛ بنابراین، همیشه این قطره نمی‌تواند مفید و موثر باشد چون باز ممكن است دید چشم سالم بیشتر از چشم تنبل باشد. روش دیگر استفاده از لنزهای تماسی (نامرئی) در چشم سالم است كه باعث تاری چشم سالم شده و كودك مجبور به استفاده از چشم تنبل می‌شود. البته استفاده از لنز تماسی نیاز به بهداشت و مراقبت خاص دارد و در ضمن به علت هزینه بالای آن، هر خانواده‌ای نمی‌تواند از آن روش استفاده كند.
برگشت تنبلی (عود تنبلی)
اگر درمان تنبلی پس از بهبودی كامل یا نسبی، ناگهان متوقف شود، در بعضی افراد تنبلی عود و برگشت پیدا می‌كند؛ لذا توصیه می‌شود جهت جلوگیری از این امر، مراجعات زود هنگام و بستن چشم 2-1ساعت، یك روز در میان، تا مدتی ادامه یابد تا مانع برگشت تنبلی شود. در این حالت بستن چشم سالم به تدریج كم و سپس قطع می‌گردد.
پیشگیری از تنبلی
چون تنبلی چشم از هفته‌های اول تولد تا حدود ده سالگی اتفاق می‌افتد، توصیه می‌شود هرچه زودتر نوزادان در هفته اول تولد جهت بررسی آب مروارید مادرزادی و یا كدورت‌های قرنیه معاینه و تشخیص داده شود و با بر طرف كردن مشكل بیمار، احتمال تنبلی از بین برود. همچنین با بررسی عیوب انكساری و درمان مناسب در سال اول تولد به خصوص در افرادی كه سابقه انحراف، تنبلی و ضعف چشم در خانواده‌های آنها وجود دارد، احتمال ایجاد تنبلی از بین می‌رود.
برای پیشگیری از تنبلی، علاوه بر معاینه چشم در هفته‌های اول تولد، سال اول و در صورت طبیعی بودن معاینه‌های قبلی، معاینه چشم در سال سوم و سال پنجم و قبل از ورود به مدرسه، توصیه می‌شود.
برای خواندن بخش اول- تنبلی چشم (آمبلیوپی) - اینجا کلیک کنید.
