زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر برهمن سبزه واری
متخصص ارتودنسی

وقتی به یک دندان “نهفته” می‌‌گوییم که در دوره زمانی طبیعی خود در دهان رویش نیابد.

به عبارت دیگر زمان رویش آن گذشته ولی در داخل فک باقی مانده باشد. در برخی شرایط تنها بخشی از دندان در دهان می‌‌روید و مابقی آن در لثه مدفون باقی می‌‌ماندکه به این دندان “نیمه نهفته” می‌‌گویند.

اصطلاح دندان “رویش نیافته” با دندان نهفته متفاوتست و به دندانی اطلاق می‌‌گردد که درون فک باقی مانده و هنوز به داخل دهان نروییده است ولی زمان طبیعی رویش آن پایان نیافته و بنابراین شانس و احتمال رویش طبیعی در آینده را دارد.

انواع نهفتگی دندانی

نهفتگی دندان می‌‌تواند در نسج سخت (استخوان) یا نسج نرم (لثه) باشد. در نهفتگی نسج سخت، دندان بطور عمیق در استخوان مدفون شده و دورتادور آن را استخوان احاطه کرده است.

در نهفتگی نسج نرم معمولا تاج دندان از استخوان بیرون آمده ولی توسط لایه‌ای از نسج نرم پوشیده شده است.

دندان‌های نهفته را می‌‌توان بر اساس عمق نهفتگی و زاویه قرارگیری در فک نیز دسته‌بندی کرد: مانند دندان افقی یا عمودی یا مایل.

شایع‌ترین دندان‌های نهفته کدام هستند؟

معمولا دندان‌های آسیای بزرگ شماره سه که به دندان عقل موسوم هستند بیشترین احتمال نهفتگی را دارند.

هر فرد طبیعی معمولا ۳۲ دندان دایمی دارد که آخرین آنها دندان‌های عقل هستند و در بخش عقب دهان و در انتهای همه دندان‌ها می‌‌رویند.

سن رویش آنها معمولا از ۱۸ تا ۲۵ سالگی متغیر است، هر چند پس از بیست سالگی شانس کمتری برای رویش دارند و باید گزینه جراحی و خارج کردن آنها را مدنظر داشت.

علت نامیدن آنها به عنوان دندان عقل هم زمان رویش آنهاست که مصادف با بلوغ و ثبات عقلی فرد است.

در برخی افراد همه یا چند دندان عقل غایب یا نهفته است.

صرف نظر از دندان‌های عقل، دندان‌های نیش بالا و در مرحله بعدی دومین آسیاهای کوچک پایین شایع ترین دندان‌های نهفته هستند.

این دندان‌ها آخرین دندان‌های دایمی رویش یافته در دهان هستند و بنابراین در صورت کمبود فضا در قوس دندانی بناچار نهفته می‌‌مانند.

علت نهفتگی دندان‌ها چیست؟

نهفته شدن دندان‌ها علل متنوعی دارد، مانند: کمبود فضا در قوس دندانی، مسیر رویشی نامناسب دندان و سفت بودن بافت‌های مسیر رویش دندان.

از دست رفتن زودهنگام دندان‌های شیری در کودکان به علت برهم زدن نظم و ترتیب رویش دندان‌های دایمی می‌‌تواند منجر به کمبود فضا در قوس دندانی شود و زمینه ساز نهفتگی دندان گردد.

دندان‌های نیش بالا معمولا مسیر رویشی طولانی را طی می‌‌کنند تا در دهان نمایان گردند بنابراین شانس بیشتری برای نهفتگی دارند.

در صورتیکه دندان‌های نیش بالا در سمت بیرون (گونه) نهفته شوند علت عمده آن کمبود فضا در قوس دندانی است، ولی نهفتگی در سمت داخل (کام) به علت مسیر رویشی غلط دندان نیش است.

تشخیص دندان نهفته

با شمردن دندان‌های بیمار می‌‌توان حدس زد کدام دندان نهفته است، اما تشخیص دقیق و قطعی آن با تهیه رادیوگرافی از فک بیمار انجام می‌‌شود.

درمان دندان نهفته

در صورتی‌که دندان نهفته، دندان عقل باشد معمولا به بیمار پیشنهاد می‌‌شود تا دندان با جراحی خارج گردد، زیرا کاربردی برای بیمار نخواهد داشت.

در مورد سایر دندان‌های نهفته، شرایط بیمار تعیین کننده درمان پیشنهادی است. شایع‌ترین و مهمترین دندان‌های نهفته (بجز دندان‌های عقل) نیش‌های بالا هستند که عدم رویش آنها می‌‌تواند عوارض مهمی از نظر نظم دندان‌ها و ظاهر بیمار ایجاد کند و درمان ارتودنسی را با چالش جدی روبرو نماید.

بنابراین تصمیم‌گیری برای نگه داشتن و بیرون آوردن تدریجی آنها یا جراحی و دور انداختن دندان‌های نیش بالا اهمیتی مضاعف دارد. این دندان‌ها معمولا در سن ۱۱ تا ۱۳ سالگی در دهان ظاهر می‌‌شوند.

اگر دندان نیش بالا نهفته باشد و زاویه و موقعیت مناسبی داشته باشد و بیمار نیز از نظر سن و وضعیت سلامت عمومی امکان جراحی را داشته باشد و همچنین فضا در قوس دندانی کافی باشد، اولین گزینه درمانی، بیرون کشیدن دندان به سمت قوس دندانی با کمک ارتودنسی است تا در نهایت در موقعیت طبیعی خود قرار گیرد.

در این روش درمانی پس از آغاز درمان ارتودنسی ثابت، بافت‌های سطح دندان نهفته با جراحی برداشته شده تا تاج دندان نمایان شود.

با چسباندن براکت (نگین) ارتودنسی به دندان و اعمال نیروی کششی دندان نهفته به تدریج بیرون می‌‌آید.

به هرحال اهمیت دندان نهفته برای بیمار یک عامل مهم در تعیین سرنوشت این دندان است، با توجه به اینکه باقی ماندن دندان دایمی فرد نسبت به کاشتن دندان (ایمپلنت) ارحج است تا حد امکان باید تلاش شود تا دندان نهفته را به قوس دندانی هدایت کرد.

در صورتیکه بیمار به علت بی نظمی دندانی نیاز به درمان ارتودنسی همراه با کشیدن دندان داشته باشد و همزمان دچار نهفتگی دندان هم باشد گاهی می‌‌توان دندان نهفته را به عنوان یکی از دندان‌های مورد نظر برای کشیدن در نظر گرفت.
با توجه به عوارض بالقوه دندان‌های نهفته برای بیمار، تعیین تکلیف آنها حیاتی است.

با افزایش سن فرد جراحی این دندان‌ها مشکل‌تر خواهد شد زیرا انعطاف پذیری استخوان فک کاهش یافته، شانس جوش خوردن آنها به استخوان افزایش می‌‌یابد و با ابتلا تدریجی بیمار به انواع بیماری‌ها مانند فشار خون، بیماری قند و... خطر جراحی بیشتر می‌‌شود.

بنابراین اگر دندان نهفته‌ای دارید که پزشکتان دستور خارج کردن آن را داده است، جراحی را به تعویق نیاندازید.

این دندان نهفته می‌‌تواند در آینده زمینه ساز ایجاد کیست یا تومور فکی، آسیب به ریشه دندان‌های مجاور، افزایش خطر شکستگی استخوان فک و... شود.

به گفته دکتر برهمن سبزواری متخصص ارتودنسی در مشهد، اگر سن بیمار بیش از ۴۰ سال بوده و دچار دندان نهفته بدون علائم بالینی و رادیوگرافی باشد و این دندان بطور عمیق در استخوان مدفون شده باشد، جراحی خارج کردن دندان نهفته پیشنهاد نمی شود.

تن‌ها توصیه، انجام رادیوگرافی سالیانه برای اطمینان از حفظ وضع موجود است.

عوارض دندان‌های نهفته و نیمه نهفته

دندان‌های عقل نیمه نهفته می‌‌توانند باعث پوسیدگی و بیماری لثه در دندان‌های مجاور شوند.

گاهی اوقات منشاء دردهای دندانی یا دردهای عصبی صورت، دندان نهفته است. این دندان‌ها می‌‌توانند با فشار به ریشه دندان‌های دیگر منجر به تحلیل ریشه شوند یا آنها را جابجا نموده و بی نظمی دندانی ایجاد نمایند.

استخوان فک پایین به علت نهفتگی دندان ضعیف شده و در برابر ضربات آسیب پذیرتر و شکننده تر می‌‌شود.

دندان‌های نهفته می‌‌توانند از علل بروز مشکلات مفصل فکی باشند. گاهی این دندان‌ها ساخت دست دندان را برای بیماران مسن دشوار می‌‌کنند.

شاید مهمترین و جدی ترین خطر بالقوه دندان‌های نهفته، احتمال بروز کیست یا تومور فکی در مجاورت آنهاست که سلامتی و شاید حیات بیمار را در معرض تهدید قرار می‌‌دهد.

لازمه درمان برخی از این کیست‌ها یا تومورها، برداشتن و حذف بخش بزرگی از فک بیمار است.

برخی از متخصصین ارتودنسی پس از پایان درمان ارتودنسی ثابت به بیماران خود توصیه می‌‌کنند تا دندان‌های عقل خود را خارج نمایند تا در آینده تاثیری بر نظم و ترتیب دندان‌ها نداشته باشد.