دكتر ناصر ابراهیمی دریانی
سوء هاضمه مشكل نسبتا شایعی است كه بیش از یك چهارم جمعیت دنیا، دست كم برای مدت كوتاهی آن را تجربه می‌كنند. بیشتر افراد مبتلا به این عارضه با گذشت زمان و بدون انجام اقدامات درمانی، بهبود می‌یابند، ولی در گروهی از این افراد علائم به صورت مزمن و دوره‌ای باقی خواهد ماند.
حدود 4 درصد از مراجعات به پزشكان عمومی و دست كم 30 درصد مراجعات به متخصصان گوارش جهت بررسی سوء هاضمه است. اهمیت این بیماری از جنبه اثر بر روی كیفیت زندگی بیمار و هزینه‌های سنگین اجتماعی شامل ویزیت پزشكان، هزینه‌های دارویی، روش‌های تشخیص و كاهش كارایی در فعالیت‌های روزمره می‌باشد.
علت‌های ناشناخته
گروهی از غذاها، داروها، بیماری‌های سیستمیك و یا بیماری‌های دستگاه گوارش می‌توانند منجر به ایجاد علائم سوء هاضمه شوند. در 40 درصد از بیماران مبتلا به سوء هاضمه كه مراجعه پزشكی دارند، بیماری ساختاری یافت می‌شود كه شایع‌ترین آنها زخم معده و دوازدهه، برگشت اسید معده به مری و در موارد نادر سرطان معده است. شایان ذكر است كه در بیش از نیمی از موارد هیچ علت آشكاری یافت نشده و این گروه از بیماران مبتلا به «سوء هاضمه با علت ناشناخته» هستند.
بیماری بدخیم
بیماری‌های بدخیم معده و مری در كمتر از 3 درصد مبتلایان به سوءهاضمه وجود دارند. افراد با سابقه قبلی بدخیمی‌های معده و مری، سابقه جراحی معده و به نظر بعضی محققین عفونت هلیكوباكتر پیلوری در خطر بالاتری برای ابتلا به بیماری‌های بدخیم قرار دارند و در این گروه از بیماران، هنگام مراجعه با علایم سوء هاضمه باید با دقت اقدامات تشخیصی به منظور رد بدخیمی انجام پذیرد.
عدم تحمل غذایی
علل متعددی برای ایجاد سوء هاضمه وجود دارد؛ از جمله: تحریك مخاط معده و گیرنده‌های احشایی، اتساع بیش از حد معده، اختلالات تخلیه معده، تولید بیش از حد گاز، سوء جذب و در موارد نادر آلرژی غذایی. برای جلوگیری از ایجاد درد، بهتر است وعده‌های غذایی خود را به میزان كمتر ولی در دفعات زیادتر مصرف كنند.
غذاهای چرب با ایجاد اختلال در تخلیه معده می‌توانند سبب ایجاد گاز و سوء هاضمه شوند. قهوه و شكلات نیز باعث ایجاد سوزش سردل و علائم ریفلاكس می‌شوند.الكل و فلفل می‌توانند با ایجاد آزردگی مخاط معده، موجب درد شدیدی شوند. از جمله اختلالات گوارشی شایع كه سبب سوء هاضمه، ایجاد گاز و گاهی اسهال می‌شود، كمبود آنزیم هضم كننده قند شیر یا «لاكتاز» است كه با اجتناب از خوردن شیر ظرف مدت كوتاهی، بهبودی مشخص می‌گردد.
علائم
در بیشتر بیماران علائم به صورت احساس ناراحتی، درد، سنگینی، نفخ، سوزش و عدم هضم غذا بروز می‌كند؛ پس به نظر می‌رسد این بیماری شامل گروهی از علائم دستگاه گوارش فوقانی است كه در هر فرد با توجه به فرهنگ، شخصیت اجتماعی و زبان به گونه‌ای متفاوت ابراز می‌شود. به طور كلی، به احساس درد و ناراحتی با یا بدون نفخ، آروغ زدن، سیری زودرس، بی‌اشتهایی، سوزش سردل و برگشت غذا، سوء هاضمه اطلاق می‌شود.
در بعضی از بیماران علامت غالب سوزش سردل، پشت جناغ سینه و یا احساس برگشت محتویات اسیدی معده و غذا (به صورت احساس مزه ترش در دهان) می‌باشد كه در طبقه‌بندی جدید بیماری‌ها به آن ریفلاكس گفته می‌شود. درصد قابل توجهی از افراد مبتلا به سوء هاضمه، علائم همزمان ریفلاكس نیز دارند. شیوع سوء هاضمه (صرف‌نظر از بیماری ریفلاكس) در مدت یك‌سال در جمعیت عمومی، 3 تا 15 درصد گزارش شده است. احتمال مزمن شدن علائم در بیماران با تنش‌های روانی و طبقه اجتماعی پائین بیشتر است. همچنین شیوع در زنان كمی بیشتر از مردان بوده و با افزایش سن كاهش می‌یابد.
عدم تحمل دارویی
داروها می‌توانند با ایجاد آسیب مخاطی، اختلالات حركتی معده و ریفلاكس باعث ایجاد علائم سوء هاضمه شوند. مصرف طولانی مدت آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی باعث بروز سوء هاضمه در حدود 20 درصد مصرف كنندگان می‌شود كه با زخم معده یا اثنی‌عشر ارتباطی ندارد.
مصرف نسل جدیدتر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (مهار كننده‌های COX-2 مانند Celebrex) نسبت به مصرف نسل‌های پیشین مانند بروفن، سوء هاضمه كمتری ایجاد می‌كنند. علاوه بر این، داروهایی نظیر قرص آهن، آنتی‌بیوتیك‌ها (اریترومایسین، كوتریموكسازول و مترونیدازول)، جمفیبروزیل، داروهای ضد بارداری خوراكی، آكاربوز، لودوپا، تئوفیلین و بسیاری داروهای دیگر می‌توانند سبب سوء هاضمه شوند...
براي خواندن بخش دوم- سـوء هاضمه و زخم دستگاه گوارش- اينجا كليك كنيد.
