دكتر مهدی وحید دستجردی
مشابهت زیاد علائم بیماری MS با انواع و اقسام بیماری‌های ساده‌تر، توضیح علائم و نشانه‌های این بیماری را برای عموم مشكل می‌سازد و از سوی دیگر افرادی كه مایل‌اند در مورد MS مطالبی را بدانند باید با دقت بسیار زیاد مطالب مربوطه را مطالعه نمایند. چرا كه كوچك‌ترین بی‌دقتی در فهم علائم، برای ایشان موجب نگرانی بیهوده می‌شود.
مثلاً یكی از علائم شایع MS سوزش یا بی‌حسی دست و پا است ولی این مسئله بطور شایع در سایر حالات مثلا آرتروز ساده گردن یا سندرم تونل كارپ نیز دیده می‌شود. در این مثال باید به چگونگی بروز و تشدید این علائم دقت زیادی داشته باشیم چرا كه سوزش دست در MS با سوزش دست در آرتروز گردن تفاوت‌های ریز ولی مهمی دارد.
تعریف MS
بیماری MS یكی از انواع بیماری‌های خودایمنی در دستگاه عصبی مركزی (یعنی مغز و نخاع) است كه در آن چربی غلاف عصبی بطور موقت توسط سلول‌های دفاعی بدن از بین می‌رود بطوری كه حداقل در دو ناحیه مجزای ماده سفید دستگاه عصبی مركزی، نواحی از بین رفتن این چربی‌ها (میلین) دیده می‌شود. به طوری كه این ضایعات با فاصله زمانی حداقل یك ماه از همدیگر به وجود آمده باشند.
علت MS
هم عوامل محیطی و هم استعداد ژنتیكی در ایجاد بیماری دخیل‌اند به بیان دیگر عواملی همچون ویروس‌ها در فردی كه استعداد ژنتیكی داشته باشد می‌تواند باعث برانگیخته شدن سلول‌های دفاعی بدن بر علیه میلین شوند. عوامل متعددی در ایجاد MS می‌توانند مؤثر باشند كه به جز مصرف سیگار، بقیه قابل اجتناب نیستند و انسان‌ها خواه ناخواه در طول عمر در معرض آنها قرار خواهند گرفت.
عوامل خطر MS
این بیماری بیشتر در خانم‌ها، افراد با پوست، مو و چشم روشن، سنین جوانی، وضعیت خوب اقتصادی و بهداشتی(!!) و تحصیل‌كرده‌ها بیشتر است. تعجب نكنید، علت آنكه افراد با سطح بالای بهداشتی بیشتر در خطر MS هستند این است كه ایشان در سنین بالاتر در معرض عوامل محیطی و از جمله ویروس‌ها قرار می‌گیرند و بعنوان یك قانون هر چه افراد در سن بالاتر با ویروس‌ها و یا سایر عوامل محیطی مواجه شوند، پاسخ ایمنی بدن شدیدتر و قوی‌تر خواهد بود.
همین واكنش‌های دفاعی هستند كه گاه دچار اشتباه شده و به سلول‌های خود شخص حمله می‌كنند. عواملی همچون منطقه جغرافیایی (هر چه از خط استوا دورتر شده و به قطب‌های زمین نزدیك شویم شیوع MS بیشتر است) سیگار و برخی مواد شیمیائی نیز در بالا بردن خطر ابتلا به MS دخیل هستند.
نقش استرس‌های روحی در ایجاد MS علی‌رغم مطالعات وسیع اثبات نشده ولی اگر شخص MS داشته باشد ممكن است با یك استرس شدید دچار عود حملات شود. پس به این ترتیب تنها عاملی كه اجتناب از آن در محدوده اختیارات انسان است، مصرف سیگار می‌باشد.
علائم MS
1- شایع‌ترین علامت ابتلا به MS بی‌حسی‌و یا سوزن سوزن شدن و یا خواب رفتگی دست‌ها و پاها و بدن می‌باشد. ولی باید توجه داشت این علامت در بسیاری از افراد با بیماری‌های دیگر مثلا دیابتی‌ها، مبتلایان به كمكاری تیروئید و آرتروز مهره‌های گردنی و كمری و مبتلایان به سندرم تونل كارپ هم وجود دارد پس چگونه می‌توانیم موارد فوق را از هم تشخیص دهیم؟
بی‌حسی و یا خواب رفتگی اندام‌ها در MS بیشتر به یكی از دو مشكل زیر است: 1- ممكن است انگشتان و كف دست‌ها و پاها دچار این علائم شوند كه برخلاف مبتلایان به دیابت یا كمكاری تیروئید این علائم طی یك دو روز رخ می‌دهند. 2- بی‌حسی و یا خواب رفتگی یك نیمه بدن كه آن هم در طی چند ساعت تا چند روز رخ می‌دهد.
2: تاری دید: تاری دید در MS تقریبا همیشه فقط در یك چشم بوده و طی چند ساعت رخ می‌دهد. در این حالت حركات چشم نیز به اطراف، دردناك می‌شود. این تاری در یك چشم چند روز تا چند هفته باقی مانده و معمولاً پس از آن بطور كامل یا تقریباً كامل خوب می‌شود. پس تاری دیدی كه هنگام بلند شدن از زمین به وجود آمده و طی چند ثانیه برطرف می‌شود علامت MS نیست و معمولاً به علت افت فشار خون در هنگام برخاستن از زمین رخ می‌دهد.
3: ضعف: ضعف عضلانی نیز در MS معمولاً دو طرح كاملاً مشخص دارد. 1- ضعف هر دو پا بطوری كه شخص در طی چند ساعت تا چند روز دچار ضعف اندام‌های تحتانی شده كه گاه آنقدر شدید است كه شخص دیگر قادر به راه رفتن نخواهد بود. 2- گاه اندام‌های فوقانی و تحتانی در یك سمت گرفتار می‌شوند.
4: عدم تعادل و دوبینی: این علائم نیز طی چند ساعت رخ داده و روزها باقی می‌ماند. در مورد دوبینی با بستن یكی از چشم‌ها، مشكل دو تا بودن اشیاء حل می‌شود. MS معمولاً با علائم دیگری هم شروع می‌شود كه فراوانی كمتری دارند ولی معمولاً سردرد و درد اندام‌ها، علامت MS نیستند.
تشخیص MS
MS مثل سایر بیماری‌ها براساس معاینه متخصص داخلی مغز و اعصاب شناخته می‌شود هر چند یك MRI مغزی كمك بسیار بزرگی در این جهت می‌كند.
درمان MS
در شروع هر حمله (یعنی ایجاد یك علامت جدید مثلا ضعف یك نیمه بدن) بیمار بستری شده و به مدت 5 روز داروهای لازم را در بیمارستان دریافت می‌كند. درمان دیگر شامل كاهش احتمال حملات بعدی است كه با تزریق هفتگی یا یك روز در میان یا هر روز، داروها صورت می‌گیرد كه به طور قابل توجهی از تعداد ضایعات بعدی می‌كاهد. سومین نوع درمان، درمان‌های علامتی است یعنی برطرف كردن خستگی، افسردگی و تكرر ادرار.
