زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : شهرزاد ایمانه‌جو ؛ دانشجوی کارشناسی ارشد ؛ تغذیه جامعه ؛ دانشگاه علوم پزشکی قزوین

زیر نظر: دکتر مریم جوادی ؛ متخصص تغذیه ؛ استاد دانشگاه علوم پزشکی قزوین

تحریریه زندگی آنلاین : میگرن یک اختلال ناتوان‌کننده عصبی است که با سردردهای ضربان‌دار و مکرر با شدت متوسط تا شدید مشخص می‌شود و فعالیت‌های روزمره، اوقات فراغت و تعاملات اجتماعی بیماران را مختل کرده و کیفیت کلی زندگی (QoL) آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علت دقیق میگرن ناشناخته است؛ ولی این باور وجود دارد که میگرن به دلیل نوعی اختلال در رگ‌های خونی و عصبی بروز می‌نماید. سردرد میگرنی، در یک طرف سر و به صورت ضربان‌دار آغاز شده و از دردی ملایم به دردی شدید تبدیل می‌شود. معمولا با حالت تهوع، استفراغ، حساسیت به نور، حساسیت به صدا، حساسیت به بو، خستگی و زودرنجی همراه است.

بیشتربخوانید:

ویتامین درمان کننده میگرن چیست؟

انواع میگرن

انواع مختلف میگرن عبارتند از: 1. میگرن متداول یا بدون ائورا (Aura): که بدون پیش‌آگهی بروز می‌کند. 2. میگرن کلاسیک یا با ائورا 3. میگرن مزمن 4. میگرن حاد 5. میگرن پیچیده (همزمان با سردرد میگرنی نوع دیگری از سردرد هم بروز می‌کند) 6. میگرن وستیبولار (عدم تعادل و سرگیجه و مشکلات شنوایی و بینایی). 7. میگرن چشمی (همراه با اختلال در بینایی) 8. میگرن شکمی (معمولا در کودکان دیده می‌شود) 9. میگرن قاعدگی 10. میگرن بازیلر.

علائم میگرن

در 15 تا 30 درصد مبتلایان به میگرن، علائم مربوط به شروع درد میگرن یا در واقع درک نشانه‌های پیش‌درآمدی (آئورا) بروز می‌نماید. طول مدت سردرد، شدت آن و تناوب حمله‌ها در افراد مختلف، متفاوت است. مدت درد میگرنی در برخی بیماران تا 4 ساعت و برخی بیش از ۷۲ ساعت طول می‌کشد. درد بیش از 72 ساعت را «وضعیت میگرنی» می‌گویند. میگرن معمولا چهار مرحله دارد. لزوما این 4 مرحله در همه مبتلایان به میگرن رخ نمی‌دهد.

1. بروز پیش‌نشانه، که چند روز یا چند ساعت قبل از سردرد رخ می‌دهد.
2. علائم پیش‌درآمدی (آئورا)، که بلافاصله قبل از بروز سردرد شروع می‌شود.
3. مرحله درد
4. پس از درد یا پس از حمله میگرنی

از بیماری‌های همراه شایع می‌توان به افسردگی، اضطراب و سندرم روده تحریک‌پذیر اشاره کرد. میگرن تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت جسمی و روانی بیماران داشته و منجر به ناتوانی و کاهش بهره‌وری می‌شود.

بیشتربخوانید:

نشانه های حمله میگرن چیست و چگونه می‌توان آن را مدیریت کرد؟

عوامل میگرن

از شایع‌ترین عوامل محرک میگرن، اختلالات خواب به ویژه کم‌خوابی، عادات غذایی، غذاها، نوشیدنی‌ها و استرس هستند. کم‌خوابی با کاهش ترشح سروتونین و افزایش هورمون‌های استرس مانند کورتیزول همراه است، لذا اختلال در تعادل هورمونی بدن و تحریک مسیرهای عصبی مرتبط با درد، باعث تشدید حملات میگرنی می‌گردد.

 مواد غذایی

برخی مواد غذایی سبب بروز یا تشدید حملات میگرنی می‌شوند، از جمله مواد غذایی حاوی تیرامین (پنیرهای تخمیری و کهنه، برخی انواع ماهی و گوشت‌های فرآوری‌شده)، نوشیدنی‌های کافئین‌دار، شکلات، نوشیدنی‌های الکلی و غذاهای آماده حاوی مونوسدیم گلوتامات، که با ایجاد انقباض رگ‌های خونی مغز، حساسیت مغز به درد را افزایش می‌دهند و محرکی برای شروع حملات میگرنی می‌شوند.

مصرف بیش از حد کافئین یا قطع ناگهانی آن می‌تواند منجر به سردرد شود. کافئین اثرات متناقضی بر میگرن دارد در مقدار کم، در برخی افراد به کاهش درد میگرن کمک می‌کند، اما در مقادیر زیاد با تحریک سیستم عصبی موجب بروز میگرن می‌شود. از نظر مکانیسم عمل، کافئین با مسدود کردن گیرنده‌های آدنوزین در مغز عمل می‌کند. آدنوزین یک انتقال‌دهنده عصبی است که به طور طبیعی باعث ایجاد خواب‌آلودگی و کاهش فعالیت عصبی می‌شود. کافئین و آدنوزین ساختار مشابهی دارند. کافئین ضمن رقابت با گیرنده‌های آدنوزین، اثرات آن را مسدود می‌نماید. از این طریق ضمن افزایش هوشیاری، سبب کاهش درد و انقباض عروق خونی می‌شود. بدین ترتیب به تسکین سردرد کمک می‌نماید.

به مصرف آب نیز باید توجه شود. اگر بدن کم آب شود، یکسری انقباضات در بدن ایجاد می‌گردد، مغز با از دست دادن مایعات به طور موقت منقبض و از جمجمه دور می‌شود. انقباض رگ‌های خونی مغز و کاهش میزان اکسیژن‌رسانی به مغز،  با بروز سردرد همراه است.

از طرفی وقتی بدن کم‌آب می‌شود، حجم و فشار خون کاهش می‌یابد، تداوم کم‌آبی و اختلال در جریان خون مغزی ممکن است عامل تحریک حملات میگرنی باشد.

بنابراین داشتن یک برنامه غذایی سالم و متنوع، استفاده از غلات کامل، چربی‌های سالم، میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های کم‌چرب و آب کافی می‌تواند به بهبود وضعیت کلی سلامت و کاهش فراوانی حملات میگرنی کمک کند.

بیشتربخوانید:

کدام ویتامین کلید درمان میگرن است؟

دارو درمانی

از نظر دارو درمانی، درمان‌های کنونی برای میگرن حاد شامل داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، مسکن‌ها، تریپتان‌ها، دیتان‌ها، پپتیدهای مرتبط با ژن کلسی‌تونین و داروهای ضد تهوع هستند.

نکته

اطلاعات موجود در مورد میگرن در منطقه خاورمیانه (ME) محدود است. شیوع میگرن در منطقه خاورمیانه بین ۲.۶ تا ۳۲ درصد (در زنان ۲ تا ۲.۵ برابر بیشتر از مردان) گزارش شده است. میانگین سنی بیماران بین ۲۷ تا ۳۷.۵ سال است، اما میگرن در منطقه غالبا دست‌کم گرفته شده، گزارش نشده یا به‌درستی درمان نمی‌شود. از جمله مشکلات، عدم ارجاع، تشخیص دیرهنگام، تشخیص نادرست، پایبندی ضعیف به درمان، دسترسی محدود به درمان‌ها، و کمبود آگاهی در میان ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی و بیماران است. یکی از شکاف‌های اصلی، تأخیر در تشخیص میگرن می‌باشد که باعث مزمن شدن بیماری می‌شود. همچنین عواملی مانند سن پایین شروع بیماری، تشخیص نادرست، نبود آگاهی کافی در تشخیص و درمان، تجویز کم داروهای پیشگیرانه، دسترسی محدود به مراکز درمانی، هزینه‌ها و کمبود داروها، همگی کیفیت زندگی بیماران را کاهش می‌دهند. زیرساخت‌های سلامت، روش‌های مراقبت از میگرن، دسترسی به درمان، و دستورالعمل‌های درمانی در کشورهای منطقه متفاوت هستند. یافته‌های مطالعات نشان می‌دهد که درک فعلی از میگرن در خاورمیانه ناقص و پراکنده است. نبود داده‌های جامع بالینی، کمبود دستورالعمل‌های درمانی، و فقدان شناخت کافی از مسیر درمان بیماران از جمله شکاف‌های اصلی هستند. برای بهبود مراقبت‌های درمانی باید دستورالعمل‌های بومی تدوین و اجماعی میان متخصصان مغز و اعصاب در منطقه ایجاد شود. همچنین نیاز به راهنمایی‌های اختصاصی برای درمان میگرن در مراکز اورژانس احساس می‌شود. بر اساس مطالعات، نبود داده‌های محلی دقیق در مورد شیوع، درمان، ویژگی‌های بیماران و نتایج مرتبط، مانع از تدوین دستورالعمل‌های مؤثر شده است، بنابراین اقدامات آینده باید هم‌راستا با روند جهانی، به بهبود نتایج درمانی بیماران منجر شود. پژوهش‌های آتی باید بر شکاف‌های شناسایی‌شده تمرکز کرده و با تدوین دستورالعمل‌های مبتنی بر شواهد و اجماع منطقه‌ای، کیفیت زندگی و نتایج درمانی بیماران را ارتقا دهند. همچنین، شناسایی اهداف درمانی، ارتقای آگاهی پزشکان و آموزش بیماران نقش مهمی در بهبود مسیر درمان خواهد داشت. در آینده، بازنگری در معیارهای تشخیص، شناسایی نشانگرهای زیستی برای مراقبت شخصی‌سازی‌شده، و بررسی اهداف درمانی جدید برای توسعه دارو نیز می‌تواند بخشی از مسیر مدیریت نوین میگرن باشد.

در بررسی سیستماتیک «میگرن در خاورمیانه» محدودیت‌هایی وجود داشت، از جمله کمبود مطالعات در برخی کشورها و نبود مطالعات مرتبط با نشانگرهای زیستی، که بر نیاز به تحقیقات بیشتر در این زمینه تأکید دارد.