دكتر شیما مولایی؛ عضو كمیته علمی انجمن MS ایران
بیماری MS یكی از شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب است كه بیشتر بالغین جوان را درگیر می‌كند. علایم اولیه قبل از 55 سالگی آغاز می‌شود و بیشترین میزان شیوع بیماری بین 40-20 سالگی است. شیوع MS در زنان سه برابر مردان است. هرچند ایتولوژی بیماری مشخص نیست ولی یك مكانیسم ایمنولوژی بر ضد آنتی‌ژن‌های میلین مطرح است.
در نتیجه التهاب ایجادشده منجر به تخریب میلین می‌شود. به دلیل تخریب این غلاف هدایت ایمپالس در طول مسیر رشته عصبی دچار بلوك می‌شود. اگرچه دست‌نخورده ماندن اكسون‌ها از مشخصات بیماری MS است اما در صورت عدم ترمیم میلین از دست‌رفته، تخریب نسبی یا كامل آكسون ایجاد می‌شود كه از علل اصلی ناتوانی و معلولیت عصبی غیرقابل برگشت در این بیماری است.
در علت‌شناسی این بیماری تحقیقات گسترده‌ای تاكنون صورت گرفته است كه از جمله موادی كه به نظر می‌رسد در پاتوژنز این بیماری نقش داشته باشد، اثر عرض جغرافیایی است به این معنی كه با دور شدن از استوا شیوع بیماری افزایش می‌‌یابد. این امر ممكن است به دلیل كاهش دریافت نور خورشید و سطوح پایین ویتامین D در عرض جغرافیایی بالا باشد.
وضعیت اقتصادی- اجتماعی نیز بالا ممكن است با ریسك MS ارتباط داشته باشد. اگرچه بیماری MS یك بیماری وراثتی با الگوهای توارثی مندلی نیست ولی شواهد موجود از اهمیت تاثیرات ژنتیكی به MS حمایت می‌كند.
علایم
شایع اولیه شامل ضعف، كرختی، سوزش، بی‌ثباتی در اندام، از بین رفتن ناگهانی دید یا تاری دید در یك چشم، دوبینی، عدم تعادل یا اختلالات فعالیت مثانه مثل دفع بی‌اختیاری ادرای است. این علایم موقتی بوده بعد از چند روز تا چند هفته از بین می‌روند. سایر بیماران با ضعف عضلانی اسپاستیك پیشرونده به صورت حاد یا تدریجی و نقص حسی تظاهر می‌یابند.
ممكن است بعد از اولین حمله تا بروز علایم بعدی یك فاصله چند ماهه چند ساله وجود داشته باشد. باید توجه نمود كه MS را نمی‌توان براساس هیچ علامت یا نشانه منفردی تشخیص داد و فقط یك تابلوی بالینی كامل كه حاكی از گرفتاری قسمت‌های مختف سیستم اعصاب مركزی در زمان‌های گوناگون است می‌تواند این تشخیص را مطرح كند.
سیر بالینی بیماری MS
از لحاظ سیر بالینی این بیماری به 4 نوع تقسیم می‌شود: 1- نوع عودكننده- فروكش‌یابنده یا RR MS (85 درصد): در بین حملات پیشرفتی وجود ندارد.2- نوع پیشرونده اولیه (SP MS): با سیر پیشرونده بعد از یك الگوی عودكننده- فروكش‌كننده مشخص می‌شود.
در بیمارانی كه سیر بیماریشان به شكل RR MS است ریسك بروز SP MS تقریبا 25 درصد در هر سال است.3- نوع پیشرونده اولیه یا PP MS (10 درصد): در آن پس از شروع علایم بالینی پیشرفت تدریجی به طرف ناتوانی دیده می‌شود. 4- نوع پیشرونده عودكننده یا PR MS: در آن عودهای حاد بر روی یك زمینه پیشرونده اولیه اضافه می‌شود.
نحوه درمان
تاكنون در زمینه درمان بیماری تلاش‌های زیادی صورت گرفته اگرچه هنوز درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما داروهایی به منظور كاهش میزان عدد و به تاخیر انداختن شروع ناتوانی‌های شدید در این بیماری به كار گرفته می‌شوند از جمله این داروها می‌توان به اینترفرونRebit) B-1a و Avonex) و گلایتر امراستات (Copaxone) اشاره كرد.
شایع‌ترین عارضه جانبی اینترفرون ایجاد سندرم آنفلوآنزا است. اینترفرون B-1a می‌تواند منجر به ایجاد واكنش در محل تزریق گردد. هرچند كورتیكو استروئیدها ممكن است بهبود عودهای حاد بیماری را تسریع كنند اما میزان بهبودی را تغییر نمی‌دهند و استفاده درازمدت از استروئیدها از عود بیماری جلوگیری نمی‌كند.لذا به سبب عوارض متعدد نباید مورد استفاده قرار گیرند.
ورزش در درمان فیزیكی اسكلروز مولتیپل مهم است. اما باید از فعالیت زیاد به ویژه در طی عودهای حاد بیماری پرهیز كرد. خستگی مشكل مهمی در مبتلایان به MS است كه گاهی با آمانتادین یا یك داروی ضدافسردگی از دسته SSRI برطرف می‌شود؛ افسردگی یكی از مشكلات شایع در این بیماری است كه حدود نیمی از بیماران آن را تجربه می‌كنند.
