زینب قائم پناه؛ دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی
روشهای زبانی یا تلفظی
شاید بتوان در پارهای موارد، کندزبانی را با آموزش برطرف کرد؛ یعنی به شخص مبتلا آموخت که چگونه آهسته آهسته چیزی را بخواند، آهسته آهسته و با توجه خاص به حرف زدن خود ، سخن بگوید و هر هجایی را با کمال دقت ادا کند. همچنین به وی میآموزند چگونه به هنگام بند آمدن زبانش ، تنفس خود را تنظیم کند.
روش دوجانبه یا مکمل لکنت زبان
هدف این روش در واقع پرورش دوگانهای از قدرت و صحت تفکر و قدرت و صحت بیان است. به عنوان مثال، به کودک میآموزند که افکار خود را اصلاح كرده، روشن و دقیق دریابد و فقط افکار واضح خود را به زبان جاری و کلمات و جملات را دقیق و رسا بازگو كند.
روشهای روان درمانی لکنت زبان
این روشها به ویژه برای افرادی که دچار کشمکشهای عاطفی و اختلالات روانی و عصبی هستند، به کار میرود. روش روان درمانی برای کودکان سنین پایین ثمر بخش نیست.
روش دارودرمانی لکنت زبان
برخی اعتقاد دارند که یکی از عوامل لکنت زبان، تنشها، اضطرابها و هیجانات عاطفی است و داروهای آرامبخش میتواند تا حدودی اضطراب و هیجانات عاطفی كودك را كاهش دهد و در نتیجه از لکنت زبان او بكاهد.
رفتاردرمانی لکنت زبان
یکی دیگر از روشهای متداول و نسبتا جدید در اصلاح و بازپروری لکنت زبان، روش تغییرات و اصلاحات رفتاری است. نظر مدافعان روش رفتاردرمانی این است که یکی از علل لکنت زبان کودک رفتارهای سازش نایافته یا ناهنجار اوست؛ بنابراین باید رفتارها اصلاح شوند.
روش خوددرمانی لکنت زبان
در این روش که در واقع میتواند نوعی رفتاردرمانی نیز تلقی شود، فرد باید با انگیزه قوی و ایجاد تغییرات لازم در زمینه بازخوردها و نگرشهایش نسبت به لکنت خود، با برنامهای منظم، مشخص و به طور جدی تلاش کند اختلال گویایی خود را اصلاح نماید.
کمکهای والدین به کودک مبتلا به لکنت زبان
کودکی که لکنت دارد، تنها گفتارش قدری طولانیتر میشود، وگرنه تمامی خواستهها و نیازهایش مشابه سایر کودکان است. او باید در وهله اول خود را عادی بداند. ارزشهای اجتماعی، مسؤلیتهای گوناگون و رفتارهائی را که از سایر کودکان انتظار دارید، باید از او هم انتظار داشته باشید. اختصاص زمان کافی به شنیدن صحبتهای کودکی که مبتلا به لکنت است، باعث میشود او اعتماد به نفس پیدا كرده و نظرات و گفتههایش را با ارزش بداند. به این ترتیب، لكنت او تا حد زیادی کاهش مییابد. اگر کودک احساس کند گفتارش قطع نمیشود، با آرامش و راحتی بیشتری صحبت خواهد کرد و بالعکس چنانچه احساس کند والدین، خواهران، برادران و دیگر اعضا كلامش را قطع خواهند كرد، نمیتواند به سهولت و روانی صحبت کند. هنگامی که با کودک درباره لکنت زبان صحبت میکنید، سعیتان بر این باشد که مثالها و نمونههایی عینی از زندگی روزمره و آشنا برایش بیاورید تا نگرشی عادی، ملموس و قابل حل از آنها در ذهنش داشته باشد. با این کار هم زمینه گفتوگویی راحت و صمیمانه را با او فراهم آوردهاید وهم به او کمک میکنید به گونهای مثبت درصدد حل مشکل خود برآید. اگر والدین، مربیان و اعضای مؤثر خانواده بتوانند شرایطی را که موجب کاهش و یا افزایش لکنت زبان کودک میشود تشخیص دهند، تاثیر بسزایی در بهبودی و درمان لکنت او خواهند داشت. به کودکی که مبتلا به لکنت است هیچگاه با اضطراب و نگرانی نگاه نکنید و هرگز ترس خود را از اینکه ممکن است نتواند از گیرها و تکرارها خلاص شود، ابراز نکنید. بههمین منظور توجه به نکات زیر در خانه سودمند خواهد بود:
هنگام صحبت، سخنان یکدیگر را قطع نکنند. رعایت نوبت در صبحت کردن میتواند فشار و تنشهای کودک را کاهش دهد. بهجای یکدیگر صحبت نکنید (هرکس باید حرف خودش را بزند).
انتظارات غیرمعقول از کودک نداشته باشید. هنگام سخن گفتن و گفتوگو با کودک رقابت نکنید. کودک را با سوالات مکرر و گوناگون خود تحت فشار قرار ندهید. کودک را مجبور نكنید جلوی جمع سخنرانی کند و یا شعر بخواند؛ بلکه او را تشویق کنید تا از صحبت کردن در جمع نهراسد و به تدریج احساس آرامش و راحتی کند. شرایطی را که موجب ناراحتی، ضعف و ناتوانی کودک میشود، برایش ایجاد نکنید. سرعت و شتاب را از جریان زندگی کودک حذف کنید. هنگام صحبت کردن با کودک از جمله ساده و کوتاه استفاده کنید. وقتی با کودک صحبت میکنید، موضوع صحبت را مرتب تغییر ندهید، زیرا ذهن کودک خسته میشود.
لکنت پدیدهای است که اغلب قطع و وصل میشود. اگر والدین و مربیان بتوانند شرایطی را که لکنت در آن شروع میشود پیدا کنند، به كاهش آن كمك خواهند كرد. زمانی که کودک میخواهد صحبت کند، شهامت و جرأت او را از بین نبرید. کودک را تشویق کنید تا در مورد ترسها، هیجانات و اضطرابهایش صحبت کند. اگر کودک ترجیح میدهد درباره لکنتش صحبت نکند، افراد خانواده هم عکسالعمل خاصی نشان ندهند.
هیجان زیاد از هر منبعی که باشد، میزان لکنت را افزایش میدهد. لکنت حاصل اضطراب و عدم آگاهی از چگونگی ساختار گفتار قابل قبول است. اگر شما بتوانید به جای آنچه در گذشته رخ داده است، بر آنچه اکنون و در آینده میتوانید انجام دهید توجه و تمرکز داشته باشید، کمک بزرگی به کودک خواهید کرد.