زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

حس‌ها در نوزادان چگونه شكل می گيرند

چه زمانی حس بویایی، چشایی و بینائی فرزندتان رشد می‌‌كند؟ چه كاری از عهده شما برای تقویت این حواس بر می‌‌آید؟ برخی از حواس مثل بویایی و چشایی، در هنگام تولد نوزاد در بالاترین حد قدرت هستند و حس شنوایی تا 1 ماهگی به‌طور كامل به بلوغ می‌‌رسد اما حس بینایی نوزادان به‌طور تدریجی در طول یك سال رشد می‌‌كند. متخصصان در این زمینه برخی راهنمایی‌‌ها را به شما می‌‌كنند تا با این مراحل بیشتر آشنا شوید.

حس بویایی

باور كنید یا باور نكنید، حس بویایی از نخستین حواسی است كه در دوران جنینی شكل می‌‌گیرد و رشد می‌‌كند. در پایان 3 ماهه اول بارداری، نوزادان می‌‌توانند بوی غذاهایی كه مادرشان می‌‌خورند را بفهمند. این حس بسیار زودتر از آنچه كه فكرش را بكنید، رشد می‌‌كند زیرا بوها می‌‌توانند از میان مایع آمونیاكی عبور كنند و در پایان هفته اول از زندگی (پس از تولد) بینی نوزاد آنقدر كامل و رشد یافته است كه می‌‌تواند فرق بین بوی شیر مادرش و بوی شیر یك مادر دیگر را بفهمد. نوزادان بیشتر از هر حس دیگری در ابتدای تولدشان از حس بویایی استفاده می‌‌كنند. او را پس از تولد روی شكم مادرش می‌‌گذارند تا برای نخستین بار شیر مادر را بمكد. چگونه می‌‌توانید به رشد این حس كمك كنید؟ شما می‌‌توانید از حس فوق‌العاده قوی فرزندتان استفاده كنید و او را آرام كنید. اطرافیان نوزاد می‌‌توانند با استفاده از تكه لباسی كه متعلق به مادر نوزاد است و بوی او را می‌‌دهد او را تسكین دهند و آرام كنند. آیا می‌‌دانستید كه نوزادان قبل از تولد هیچ اطلاعی از بوهای بد ندارند تا جائیكه بعد از تولد وقتی بوی بد سیگار را برای نخسین بار می‌‌فهمند، دچار انقباض غیر ارادی عضلات می‌‌شوند.

حس لامسه

حس لامسه برای نوزادان اهمیت زیادی دارد حتی قبل از تولد. این نخستین راه برای توصیف دنیای داخل شكم مادراست. آنها روی دیواره رحم مادر دست می‌‌كشند، روی صورت خودشان نیز و آنها را لمس می‌‌كنند. در طول نخستین ماه پس از تولد، آنها به محرك لامسه‌ای خود تكیه می‌‌كنند البته این حس برای آنها مجهول است چرا كه نمی‌توانند چندان حركتی داشته باشند. در چهار ماهگی، این وضعیت تغییر می‌‌كند. نوزاد شما می‌‌تواند كمی تكان بخورد و خودش را به برخی چیزهایی كه دوست دارد نزدیك كند و آنها را در دست بگیرید و لمس‌شان كند. این چیزها می‌‌توانند یك پتوی نرم، یك اسباب بازی و یا حتی صورت خود شما باشد.

چگونه می‌‌توان به تقویت این حس كمك كرد؟

پوست نوزادان بیش از حد حساس است، بنابراین وقتی كه آنها را لمس می‌‌كنید و دستی روی سرو صورت‌شان می‌‌كشید، این‌كار را بسیار نرم و لطیف انجام دهید. آنها هرگونه لرزش و ارتعاشی را حس می‌‌كنند وقتی كه با دست، دست او را می‌گیرید، پوست شما را با تمام وجود حس می‌‌كند. تماس پوست به پوست به او احساس آرامشی خاص می‌‌دهد مخصوصاً وقتی كه او را روی قفسه سینه‌‌تان خوابانده باشید مثل كانگرو (اینكار باعث تنظیم تنفس و دمای بدن آنها می‌‌شود.  در طول روز او را بارها و بارها به خودتان بسیار نزدیك كنید. برخی حركات ریتمیك انجام دهید تا او احساس آرامش و امنیت كنید. آیا می‌‌دانستید كه : در حدود 8 ماهگی نوزاد، می‌‌تواند اشیاء آشنا را لمس و آنها را تشخیص دهد بدون آنكه آنها را ببیند كودكان هوشی را با دست‌هایشان توصیف می‌‌كنند و یك تصویر ذهنی از آن می‌‌سازند مثلاً یك پستانك را با دست‌هایشان حس می‌‌كنند و درست همان تصویری كه از پستانك دیده‌اند را در ذهن تجسم می‌‌كنند.

حس چشایی

حس چشایی درست از لحظه تولد نوزاد شكوفا می‌‌شود، نوزاد به‌طور طبیعی طعم‌های شیرین را به طعم‌های شور ترجیح می‌‌دهد. شیر مادر و شیر خشك هر دو طعم شیرینی دارند به همین دلیل نوزادان با هر دو مورد راضی می‌‌شوند. وقتی كه نوزادان شروع به خوردن غذاهای جامد می‌‌كنند (حدود 1 ماهگی) آنها باز هم طعم‌های شیرین را به سایر طعم‌‌ها ترجیح می‌‌دهند مثلاً سیب زمینی شیرین و میو‌ه‌‌ها را به طعم سبزیجات ترجیح می‌‌دهند. حس چشایی نوزادان بسیار  حساس است.

چگونه می‌‌توان به تقویت حس چشایی نوزادان كمك كرد؟

شما می‌‌توانید به نوزاد چند ماهه خود اجازه بدهید تا به غذاها ناخنك بزند و تمایل او به چشیدن طعم و مزه‌های مختلف را كور نكنید و حتی به رشد آنها نیز كمك كنید. متخصصان پیشنهاد می‌‌كنند كه: مادران باید تلاش كنند طیف وسیعی از غذاهای متنوع را تهیه كنند. و حتی در دوران بارداری خود نیز از برنامه غذایی سالم و متنوع برخوردار باشند. در دوران شیردهی نیز به همین روند ادامه دهند تا فرزندشان از طریق شیر مادر با طعم‌های مختلف آشنا شود. تغذیه فرزندان و تمایل به خوردن برخی غذاها تحت تاثیر تغذیه مادر در دوران بارداری و شیردهی است. شاید لازم باشد بارها و بارها تلاش كنید تا یك طعم و غذای جدید را به فرزندتان معرفی كنید ولی نباید ناامید شوید. سالم غذا خوردن عادت خوبی است كه گاه برای رسیدن به آن باید تلاش زیادی كنید.

آیا می‌‌دانستید كه:

همه نوزادان وقتی كه متولد می‌‌شوند بیش از ده هزار «پرز چشایی» دارند. در خانم‌ها این پرز در حدود 40-50 سالگی از بین می‌رود و در آقایان 50-60 سالگی. پرزهای چشایی با بزرگتر شدن انسانها جایگزین نمی‌شوند به همین دلیل افراد بزرگسال طعم‌های قوی‌تر را دوست دارند.

حس شنوایی

وقتی كه نوزادتان حتی با ملایم‌ترین و معمولی‌ترین صداها نیز به یكباره از جا می‌‌پرد، جای تعجب ندارد. حس شنوایی او بسیار بهتر از حس شنوایی شماست. در واقع، حس شنوایی انسانها در یك ماهگی به‌طور كامل بالغ می‌‌شود حتی ممكن است قبل از آن نیز رشد كامل كرده باشد. آنها واقعا می‌‌توانند به صداهای خارج از رحم مادر توجه كنند. تحقیقات نشان می‌‌دهند كه آنها به راحتی صدای مادر را از سایر صداها تشخیص می‌‌دهند. شما فقط وقتی می‌‌توانید از حس شنوایی فرزندتان مطمئن باشید كه او با شنیدن صدای‌‌تان به سمت شما برگردد. حدوداً دو ماهگی، نوزادان شروع به پاسخ دادن به صداهای والدین‌شان می‌‌كنند. آنها برخی صداها را زیر لب به‌طور نامفهوم تكرار می‌‌كنند، مثل آآآ.... در حدود 4 ماهگی آنها شروع به گفتن كلمات نامفهوم می‌‌كنند و بعد از 6-7 ماهگی می‌‌توانند برخی صداها را عیناً تقلید كنند. در یكسالگی كم‌كم كلمات را تلفظ می‌‌كنند، البته ساده‌ترین كلمات را نیز انتخاب می‌‌كنند.

چه كمكی می‌‌توان به تقویت رشد حس شنوایی نوزادان كرد؟

نوزادان صدای زیر و بمی را دوست دارند، بنابراین به هنگام صحبت كردن با آنها صدای خود را تغییر دهید و مثل بچه‌‌ها حرف بزنید و از اینكار خجالت نكشید، نوزادان از صداهای بلند آزرده می‌‌شوند و این صداها به شنوایی آنها آسیب می‌‌رساند. در طول یكسال نخست از زندگی هر كودكی باید وضعیت شنوایی او مورد ارزیابی قرار بگیرد و اینكار را متخصصان انجام دهند. در این ارزیابی‌‌ها میزان حساسیت و واكنش كودك به انواع صداها سنجیده می‌‌شود.

آیا می‌‌دانستید كه:

حافظه مربوط به شنیدن بسیار شگفت‌انگیز است. مثلاً خانم‌های باردار اگر در طول دوران بارداری ترانه‌ای را برای فرزند متولد نشده‌شان بخوانند و بعد از تولد فرزند تا یكسال آن را اصلاً برای كودك نخوانند و بعد از یك سال دوباره آن را بخوانند، آن ترانه برای كودك كاملاً آشنا خواهد بود و نسبت به آن واكنش نشان می‌‌دهند.

حس بینایی 

توانایی نوزاد شما برای دیدن دنیای پیرامونش در طول 6-7 ماه پس از تولد به‌طور تدریجی رشد می‌‌كند نوزادان تازه متولد شده می‌‌توانند تا فاصله‌ای 8-15  اینچی خودشان متمركز شوند. در پایان ماه اول پس از تولد، این مقدار به 3 فوت می‌‌رسد. وقتی كه نوزاد حركات اشیاء و انسان‌های پیرامونش را بتواند دنبال كند، چشمانش تكان‌های سریع‌تر و بیشتری می‌‌خورند. حتی گاهی اوقات چشم‌هایش را چپ می‌‌كند و شما از این مسئله متعجب می‌‌شوید كه چرا به این شكل نگاه می‌‌كند. در 3 ماهگی، می‌‌تواند چشم‌‌ها و صورتش را روی یك چیز متمركز كند و هر دو چشم را به‌طور همزمان با هم همراه كند. اگر چشم‌های نوزادتان تا 3 ماهگی با هم همسو نشدند، به یك متخصص مراجعه كنید. اگر فرزندتان دچار كور رنگی نباشد، احتمالاً نوزادتان در تشخیص یك رنگ از سایر رنگ‌ها دچار مشكل است. به همین دلیل چشم‌های آنها اسباب بازی‌ها و وسایل متحرك با رنگ‌های بسیار شاد و تند را بیشتر دوست دارد. در 7 ماهگی بینایی نوزادان به تكامل می‌‌رسد و بعد از آن خیلی سریع می‌‌توانند بین چشم‌‌ها و دست‌های‌شان ارتباط و هماهنگی ایجاد كنند. دریافت او از عمق و ارتفاع نیز به اندازه كافی رشد می‌‌كند.

چه كمكی می‌‌توان به رشد این حس در نوزادان كرد؟

بهترین و نخستین كمك شما برای تقویت حس بینایی در نوزادان، برقراری تماس چشمی با نوزادتان است. شما از این طریق به او كمك می‌‌كنید كه روی صورتتان متمركز شود. وقتی كه به او غذا می‌‌دهید به نوزادتان توجه كنید. با تلفن حرف نزنید به صفحه كامپیوتر نگاه نكنید و نگاهتان به فرزندتان باشد. وقت كافی برای توجه كردن به او و برقراری تماس چشمی با او، اختصاص دهید. رشد گردن و سر نوزاد برای رشد بینائی او بسیار مهم است زیرا نوزاد برای نگاه كردن به شما یا چیزی دیگر باید سرش را بالا بگیرد و گردنش را صاف نگه دارد.

آیا می‌‌دانستید كه:

در اوایل نوزادان تقریباً فقط روی چشم‌های والدین خود متمركز می‌‌شوند ولی نه روی یك چشم اگر پدر یا مادر یكی از چشم‌هایشان را ببندند، نوزاد رویش را از او بر می‌‌گرداند و جایی دیگر نگاه می‌‌كند چرا كه می‌‌خواهد به‌طور همزمان به هر دو چشم او نگاه كند.