زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تشویش مدرسه‌ای كودكان بیمار

با آغاز بازگشایی مدارس نگرانی والدین شروع و كودكان نیز در این برهه از زمان دچار استرس و تشویش می‌شوند. این تشویش برای كودكانی كه دارای سابقه بیماری خاص  می‌باشند، نیز بوده و بیشتر و همزمان والدین و كودكان دچار تشویق گنگ و عذاب‌آور می‌شوند.

در این مقاله برآنیم تا به بررسی وجود علائم بیماری خاص كه بیشتر نزد كودكان شایع است پرداخته و به یافتن راه‌هایی به منظور برطرف نمودن این مشكل بپردازیم. برای غلبه بر حس مبهم تشویش، والدین باید به این نكته توجه داشته باشند كه تشویش كودكان با حقیقت نزدیك‌تر گردد تا با این كار زوایای تاریك و پنهان تشویش و آگاهی بر مسئله روشن شده و به او اجازه خواهد داد تا به صورت صحیح با تشویش و نگرانی كه در وجودش موج می‌زند كنار بیاید و آن را مدیریت كند. به كودك بیاموزید كه با تشویش بیماری خاص كنار بیاید و بگویید كه اگر او نتواند به نوعی آن را مهار كند چه اثری بر روی زندگی وی خواهد داشت.

اوتیسم یا در خودماندگی

اوتیسم یك اختلال فراگیر رشد عصبی است كه در آن مهارت‌های عصبی مانند نظم و رفتارهای اجتماعی به صورت مناسبی رشد و نمو نداشته‌اند. این اختلالات در دوران شیرخوارگی به صورت سابقه قولنج‌ شكمی شدید، گریه و بی‌قراری شدید از 18 تا 30 ماهگی آشكار شده و مشكلات پایداری به وجود می‌آورد.

بیماری اوتیسم بیماری نادری نیست. یك در 500 تا 1000 و در پسران 4 برابر دختران و در ایران 30 تا60 هزار كودك مبتلا به اوتیسم وجود دارد و بر اثر توجه به این بیماری آمار آن به‌ویژه در آمریكا رو به افزایش است. از نظر عوامل اصلی بروز ناشناخته بوده، ولی امروزه بیشتر فاكتورهای ژنتیك و ارثی بودن، صدمات مغزی و فاكتورهای عصبی و اجتماعی مانند سیگار كشیدن مادر هنگام حاملگی را مؤثر می‌دانند.

این كودكان دارای وسواس بسیار، عدم توانایی در برقراری ارتباط، دوری‌گزینی، تمایل به روی‌گردانی از مردم، عدم توانایی برقراری بازی با دیگران، جمع آوری اشیاء مختلف و عصبانی شدن هنگام گم شدن این اشیاء و علاقه به چرخاندن شیء و گاز گرفتن، خراشیدن و بازی‌های عجیب و غریب و مقاومت در مقابل یادگیری‌های جدید بوده و برای ادامه تمركز روی كارهای مدرسه یا خانه یا حتی بازی‌ كردن مشكل می‌باشند. تحریك‌پذیر یا بدون دلیل می‌دوند یا از چیزی بالا می‌روند و نمی‌توانند سرجایشان آرام بنشینند،  قادر به پیگیری دستورات یا اتمام كارها نیستند و از فعالیت‌هایی كه به كوشش ذهنی نیاز دارد اجتناب می‌كنند.

در هنگام انجام تكالیف مدرسه مرتب بلند می‌شود و اظهار خستگی می‌كند. والدینش از حرف گوش نكردن او ناراضی هستند. گزارش معلم مربوطه حاكی از آن است كه او سر كلاس بازیگوش و بی‌دقت است.

هنگام درس دادن با همكلاسی‌هایش حرف می‌زند و به نظر می‌رسد وقتی ساكت است حواسش در كلاس نیست. وسائل مدرسه‌اش را اغلب گم می‌كند و درخواست خروج از كلاس به بهانه‌های مختلف را دارد. مرتب از جایش بلند می‌شود.

كودكانی كه تعداد زیادی از این علائم را دارند، حتماً باید از نظر وجود این اختلالات توسط روانپزشك و متخصص كودكان بررسی شوند و اغلب مورد درمان قرار بگیرند. درمان این كودكان سه مرحله دارد: درمان رژیم غذایی متعادل پر ویتامین و تجویز روغن ماهی امگا-3 و پرهیز از غذاهای آماده (Fast- Food)، رفتار درمانی در خانواده و در  موارد شدید دارودرمانی توسط پزشك و تجویز قرص ریتالین كه در طولانی‌مدت در 75 درصد موارد مؤثر خواهد بود و كودك آرام می‌شود. ابتدا پر تحركی و بعد علائم عدم تمركز در آنها بهبود می‌یابد. در مدرسه مواردی كه معلم می‌تواند به این كودكان كمك كند عبارتند از:

هر 15 تا30 دقیقه به آنها اجازه دهد از كلاس خارج شوند.

این دانش‌آموزان در میزهای اول كلاس قرار گیرند.

در موقع تدریس آنها را مخاطب قرار داده و امتحان دیكته را از آنها به صورت انفرادی به عمل آورند.

به آنها اعتماد به نفس دهند تا زمینه‌ساز افسردگی آنها نشود.

از نظر تشخیص باید علائم ذكر شده حداقل در دو محیط خانه و مدرسه وجود داشته باشد. شاید هنگامی كه اولیای مدرسه مشكلی با كودك ندارند مسائل كودك مربوط به سیستم خانواده كه انضباط كافی برای كنترل فرزند خود ندارند باشد یا شاید این اختلال رفتاری كودك ناشی از عدم كنترل كافی و مؤثر والدین باشد.

به‌هر حال در صورت تشخیص زودهنگام و درمان بموقع اختلال بیش‌فعالی و كمبود توجه، با رژیم درمانی، رفتار درمانی و درمان دارویی، از عوارض احتمالی آینده آن جلوگیری می‌شود.

نارساخوانی یا خواندن پریشی

خواندن پریشی یا (Dislexie) به معنی اختلال در یادگیری خواندن علیرغم تعلیمات معمولی با ضریب هوشی طبیعی است. فرد نارساخوان در تبدیل نوشتاری به گفتاری و هجی كردن كلمات مشكل دارد. خواندن پریشی یك سندرم آموزشی است كه با شروع خواندن و نوشتن در كودكان آغاز می‌شود.

بعضی خواندن پریشی مربوط به كودكانی است كه ضریب هوشی پایین دارند. ممكن است به شكل موروثی یا در اثر حوادثی مانند ضربه به سر باشد. این كودكان در شروع مدرسه نمره‌های پایین در دیكته و ریاضی دارند و باید در مدرسه شناسایی شده و بر حسب ضریب هوشی، كلاس‌های آموزشی مخصوص و تقویتی توأم با D.V.D‌های آموزشی كلامی همراه با موسیقی با آوا و كلمات انجام شود. مهم‌ترین عامل آموزش پس از تشخیص معلم است كه با استفاده از آموزش‌های نوین مشكل كودك ارزیابی شده و كودك تحت آموزش قرار گیرد.

آلرژی و آسم

آلرژی جزو شایع‌ترین بیماری‌ها در جوامع مختلف است. می‌توان گفت 20 درصد افراد به نوعی به آن مبتلا هستند. آلرژی نوعی حساسیت بیش از اندازه سیستم ایمنی بدن است كه از تماس مكرر با مواد حساسیت‌زا یا آلرژن به وجود می‌آید. آلرژن‌ها شامل آلودگی هوا، گرد و خاك یا پرندگان، حشرات، سوسك‌ها، داروها و یا مواد گیاهی مانند آجیل و میوه‌هایی شامل توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی، لبنیات مانند شیر گاو، تخم‌مرغ، حشره‌كش‌ها بوده و حتی بوی عطر و سم زنبور نیز تحریك‌كننده و حساسیت‌زا محسوب می‌شوند.

افرادی كه زمینه ارثی خانوادگی آلرژی دارند چنانچه با مواد آلرژی‌زا یا آنتی‌ژن تماس داشته باشند، به آن حساس شده و سیستم ایمنی بدنشان مواد آنتی‌‌كور ترشح می‌كند و واكنش شدید حساسیت را نشان می‌دهند.

علائم آلرژی عبارتند از: درد دستگاه تنفسی، تنگی نفس و در موارد شدید به صورت تنگی نفس شدید و آسم آلرژیك كه نیاز به مراقبت‌های مخصوص دارد.

آلرژی‌ گاهی به صورت قرمزی پوست، خارش، كهیر، سوزش چشم و اشك ریزش، آبریزش بینی و عطسه بوده كه ممكن است در اثر پولن‌های گیاهی در فصل بهار و درختانی مانند بلوط، سرو، چنار، اقاقیا، نارون و تبریزی باشد كه گرده‌افشانی می‌كنند و ایجاد زكام بهاره می‌نمایند.

تشخیص آلرژی با علائم كلینیكی و آزمایش ترشحات بینی و خون انجام می‌شود، ولی تشخیص و پیدا كردن آلرژن به علت وجود آلرژن‌های بسیار زیاد مشكل است و با انجام آزمایش آلرژن پوستی امكان‌پذیر است. مؤثرترین راه درمان آلرژی شناخت عامل آلرژن‌ و دوری جستن از آن و برطرف كردن علائم بالینی با تجویز آنتی‌هیستامینیك و در مواقع تنگی نفس‌های شدید اسپری انواع سالبوتامول است.

آلرژی در كودكان شایع بوده و تقریباً 50 درصد كودكان مبتلا به رینیت آلرژیك هستند كه گاهی اوقات توام با سرفه‌های مكرر و آسم می‌باشد. اسپری بینی برای مدت 5 تا 7 روز بهبودی در پی خواهد داشت. مصرف طولانی مدت این داروها توصیه نمی‌شود.

والدین این كودكان باید در بدو ورود به مدرسه توصیه‌هایی را برای شناسایی بیماری كودكان خود داشته باشند و همچنین این مورد را با معلمین و مربیان بهداشت مدارس كودكان خود در میان بگذارند. چنانچه حملات آسم شدید در كودكی ظاهر شد، كودك را ابتدا به هوای آزاد و گرم منتقل و بعد از تنفس راحت چنانچه از اسپری بینی همراه بود استفاده نمایند و در صورت ادامه تنگی نفس، كودك به اولین درمانگاه جهت درمان و تجویز اكسیژن منتقل شود و به خانواده اطلاع داده و اقدامات لازم انجام شود.

چاقی و یا دیابت

چاقی یا اضافه وزن در كودكان سنین مدرسه یك مشكل جدی از نظر جسمی و روانی و در حال پیشرفت در جامعه می‌باشد. چاقی یك مشكل جهانی بوده و در ایران نیز شایع است و 60 درصد شهرنشین‌ها و 50 درصد روستاییان اضافه وزن دارند. 25 میلیون ایرانی چاق هستند. 2/7 درصد جمعیت ایران به علت چاقی به دیابت نوع 2 مبتلا هستند و نیمی از این افراد از بیماری خود اطلاع ندارند. باید دانست بهترین زمان پیشگیری از چاقی 4 تا 5 سالگی است. افزایش وزن بدن پیامدهای فوری مانند اختلالات خواب، اختلالات تنفسی و ارتوپدیك، دیابت، بیماری‌های قلبی- عروقی و پوكی استخوان را در پی دارد و اثرات روانی، هیجان، افسردگی و طرد شدن از جمله مسائلی است كه در كودكان چاق دیده می‌شود.

با توجه به عوارض چاقی، مربیان بهداشت مدارس بعد از بررسی، به والدین كودكان هشدار داده كه در پی كم كردن وزن كودكان و سلامت آنها باشند. كودكان مبتلا به دیابت نیز باید شناسایی شده و با آگاهی والدین چنانچه هنگام فعالیت و ورزش یا در كلاس علائم خوا‌ب آلودگی، سرگیجه، بیهوشی مشاهده گردید كودكان را به هوای آزاد و در اتاق مخصوص منتقل نمایند و توصیه می‌شود برای جبران هیپوگلیسمی (كمبود قندخون) یك لیوان شربت قند تجویز و به خانواده اطلاع داده شود تا جهت پیگیری و آزمایش قندخون اقدام گردد.

در شماره بعد به ادامه مطالب می‌پردازیم.