شیفتكاری فقط شب‌كاری نیست
دكتر خسرو صادق‌نیت، متخصص طب كار و فلوشیپ خواب و رئیس كلینیك اختلالات خواب بهارلو نیز در گفت‌وگو با جام‌جم به جنبه‌های دیگری از این مشكل اشاره و شیفتكاری را این گونه تعریف می‌كند: كسی كه زمان حضور او در محل كار در ساعت معمول (هشت ـ هفت صبح تا شش ـ پنج بعدازظهر) نباشد، شیفت‌كار محسوب می‌شود.
بنابراین فقط شب‌كارها شیفت‌كار نیستند، البته عوارض شیفتكاری شامل حال كسانی نیز كه عصركار هستند یا در شیفت‌های چرخشی فعالیت می‌كنند هم می‌شود. در جوامع مختلف از جمله در ایران 30 ـ 20 درصد شاغلان شیفت‌كار محسوب می‌شوند.
عوارض زودهنگام
این فلوشیپ خواب معتقد است: برخی عوارض مانند ابتلا به بی‌خوابی و اختلال خواب، بسرعت گریبان فرد را می‌گیرد، بخصوص در كسانی كه زمینه دارند. ریتم‌های بیولوژیك بدن این افراد به هم می‌خورد و از خواب طبیعی محروم‌شان می‌كند و در نتیجه دچار انواع بی‌خوابی می‌شوند. بعضی بی‌خوابی‌ها به علت اشكال در شروع خواب اتفاق می‌افتد.
گاهی نیز فرد می‌خوابد، ولی مكرر از خواب بیدار می‌شود و گاهی هم هرچند خوب می‌خوابد، اما وقتی بیدار می‌شود، احساس كسالت می‌كند. خیلی از افراد دچار این اختلال‌ها، خودسرانه برای حل مشكل‌شان قرص خواب‌‌آور می‌خورند، در حالی كه با مشاهده اولین نشانه و عارضه و قبل از جدی شدن مساله باید با متخصص طب‌كار برای برنامه‌ریزی یا اصلاح شیفت كاری مشورت كرد.
شیفتكاری، گاهی زندگی را مختل می‌كند
به گفته دكتر صادق‌نیت، عارضه دیگر، تحریك‌پذیر شدن فرد و تغییر خلق است كه روی رابطه با همكاران و حتی افراد خانواده تاثیر سوء می‌گذارد. افراد شیفت‌كار در مواجهه با مشكلات شغلی و خانوادگی تحمل كمتری دارند و عكس‌العمل‌ها و برخوردهای نسنجیده، منجر به متاركه و در محیط كار باعث اخراج از كار به دلیل رفتار نامناسب، تاخیر و غیبت‌های مكرر، بی‌دقتی و خطا می‌شود.
از طرفی احتمال بروز اشتباه و در نتیجه افزایش میزان حادثه شغلی در شیفت‌كارها بیشتر است.
خواب روز، خواب شب
دكتر صادق‌نیت تاكید می‌كند: ثابت شده خواب طی روز كیفیت و كمیت كمتری نسبت به خواب شب دارد و نتایج تست‌های خواب نشان می‌دهد كسانی كه روز می‌خوابند، كمتر به خواب عمیق فرو می‌روند. كمیت و مدت خواب هم در روز كاهش پیدا می‌كند. یكی از علت‌های بروز این مشكل، به هم خوردن ریتم‌های بیولوژیك بدن است كه نمی‌تواند در روز، دستور خواب را صادر كند تا شرایط خواب فراهم شود.
دلیل دیگر آن نور و سر و صدای محیط است كه باعث می‌شود فرد نتواند با آرامش استراحت كند. وقتی نور در محیط وجود داشته باشد، هورمون خواب (ملاتونین) كه باعث تنظیم و شروع خواب می‌شود، ترشح نخواهد شد.
آنهایی كه نباید شیفت‌كار باشند
این متخصص طب‌كار، شیفتكاری را برای برخی افراد صلاح نمی‌داند: خانم‌های جوان كه درصدد باردار شدن هستند، زیرا تحقیقات نشان داده شیفتكاری می‌تواند تولد نوزاد نارس و نوزاد كم‌وزن را برایشان به دنبال داشته باشد، افراد با سن بالای 60 سال، زیرا افزایش سن خود باعث افزایش احتمال ابتلا به اختلال در خواب می‌شود و چنین افرادی معمولا مشكل خواب دارند و اگر شب‌كار باشند، مشكلات خوابشان تشدید می‌شود.
كسانی كه داروهای متعدد مصرف می‌كنند نباید شیفتكاری كنند، زیرا تنظیم زمان مصرف داروهایشان به هم می‌ریزد و مبتلایان به بعضی بیماری‌های خاص مانند افراد دچار بیماری‌های قلبی ـ عروقی، گوارشی، آسم، دیابت، تشنج و صرع مزمن نیز باید از شیفتكاری پرهیز كنند.
دكتر صادق‌نیت توصیه می‌كند: نیاز خواب روزكار و شب‌كار خیلی فرق نمی‌كند و هشت ساعت خواب كافی است، ولی چون در روز كیفیت خواب خوب نیست، توجه به شرایط محیطی و رعایت اصول بهداشت خواب اهمیت بیشتری پیدا می‌كند.
برای خواندن بخش اول- شب‌كارها بخوانند- اینجا کلیک کنید.
